Sýret pen qoǵam máselesin qaǵaz betinde ushtastyrý - úlken talant. Dál osyndaı talant ıesi, táýelsiz tolqyn ókili, áleýmettik taqyrypta sýret salatyn Ańsaǵan Mustafa «amalsyzdan» sýretshilikke basqan qadamy men búgingi kúngi ulttyq mádenıettiń damýyna qosyp jatqan úlesi týraly «Adyrna» tilshisine áńgimelep berdi.
«ÁLEÝMETTIK TAQYRYP BALA KÚNIMNEN SANAMA SIŃDI»
- Ańsaǵan hanym, ózińiz týraly, balalyq shaǵyńyz ben sýret ónerine qyzyǵýshylyǵyńyz jaıly baıandap berińizshi.
- Men Atyraý oblysy, Mııaly aýylynyń týmasymyn. Kindik qanym tamǵan jer batys óńiri bolǵanmen, balalyq shaǵym Almatyda ótti. Jýrnalıster otbasynan shyqqan janmyn. Ákem de, anam da jýrnalıst. Tanymal rejısser, birneshe fılmder men serıaldardyń avtory, baýyrym Qanaǵat Mustafındi de kópshiligińiz tanıtyn shyǵarsyzdar.
Kishkentaıymnan redakııada óstim. Jasym 11-ge tolǵanda anam «Aq bosaǵa» atty gazet ashqan. Bir kúni úıge kelsem, úıimizdi tonap ketipti. Úıdegi barlyq kerek jabdyqtarymyz, qoljazbalar, dıktofon, magnıtofon, taspa syndy dúnıelerdi urlap ketken. Astan-kesteńi shyqqan úıdi kórip shoshyp qalǵanym sonshalyq, úıge endi jalǵyz qaıtpaıtyn boldym. Anamnyń jumysy bitkenshe kúnde redakııada jýrnalıstermen birge otyratynmyn. Túrli taqyrypta qalam terbep jatqan tilshilerdiń ortasynda «tynysh otyrýym úshin» berilgen qalam men qaǵazdy alyp, amalsyz sýret salyp otyratynmyn. Dál solaı amalsyz kórkem sýret mektebine tústim. Ol bylaı boldy.
Úshinshi synypta oqyp júrgenimde ákem shashymdy túgel alyp tastady. «Shashyń qaıratty» bolady degenge kónbegesin, velosıped alyp beretin bolyp kelisti. Velosıped úshin ákemniń degenin tyńdap, shashymdy alǵyzdym. Qyrkúıekke deıin ósetin shyǵar dep oılaǵan ata-anam, jazǵy kanıkýlda mektepke shaqyrylatynymdy oılamaǵan bolýy kerek. Men aıaq asty synyptastarymmen júzdesip, olar shashyma kúlip, men qatty kóńilime alyp qalǵan edim. Sodan keıin bul mektepke barmaımyn dedim.
Aqyry aıtqanymnan qaıtpadym.
Mektep aýystyrý kerek bolǵasyn ata-anam úıge jaqyn jerdegi kórkem sýret mektebine berdi. Sýret ónerine qyzyǵýshylyǵym solaı aqyryndap arta bastady. Keıin óse kele redakııadaǵy tilshiler mynadaı sýret salyp bershi dep ótinish bildiretin. Qazir mysaly sizder, tilshiler kerek sýretińizdi ǵalamtordan ala salasyz. Ol ýaqytta ondaı múmkindik joq. Maqalaǵa qajetti sýretti sýretshilerge túsindirip, arnaıy saldyratyn. Solaı jumystaǵy qyzdar maǵan sýret tapsyrys beretin. «Áıelin uryp jatqan er adamdy salyp bershi», «qoly dáý bolsyn», «bylaı bolsyn», «osylaı sal» degen usynystar aıtatyn. Osylaısha áleýmettik taqyryp bala kúnimnen sanama sińdi.
Keıinnen dızaınerdiń oqýyna tústim. Túrli dúnıeler salyp júretinmin. Keıin turmysqa shyqtym. Astanaǵa aýystyq. Sol kezde áleýmettik jeli damı bastady. Eldiń Facebook jelisine tirkelip, ánshiler ánderin, kúıshilerin kúılerin, jalpy shyǵarmashylyq jandar óz shyǵarmalaryn kópshilikpen bólisip jatty. Men de ózimniń ártúrli taqyryptaǵy peızaj, portretterimdi saldym. Arasynda úlken talqyǵa túskeni áleýmettik taqyryptaǵy sýretter boldy. Áleýmettik másele bolǵandyqtan biriniń ómiriniń kórinisi sýretteldi, biriniń jandy jerine tıdi, biri tańdaı qaqty. Qatty talqyǵa túskenin baıqaǵan men de buryn salǵan sýretterimdi de bólisetin boldym. Jelide solaısha tanyla bastadym.
QAZAQSTANNAN – ShET ELDIK KÓRMELERGE...
- Eń alǵashqy úlken kórmeńiz týraly, alǵash tanylǵan kartınalaryńyz jáne ony qabyldaǵan halyqtyń, sheteldikterdiń reakııasy týraly bólise ketseńiz.
- Sheteldegi kórmeler týraly tipten oılamaǵan ekenmin. Jańa aıtqanymdaı, avtorlyq kartınalarymdy áleýmettik jelide bólisip júrdim. Jalpy áleýmettik taqyrypqa baılanysty 200-den astam sýretim bar eken. Solaı jelide bólisip júrgenimde Almasbek Sadyrbaı degen dosym qolqa saldy. «Ańsaǵan, sýretterińdi jeliden kórdik, endi ómirde kórgimiz keledi. Kórme jasasańshy» dedi. Men «buıyrǵan kúni» jasarmyn dep edim. «Sen naqtylyqtyń adamysyń, maǵan naqty kúndi aıt» dedi. Sóıtip júrgende, shynymen nege kórme jasamasqa dep bilek sybandym. Cýretterim ár túrli formatta, ár túrli qalammen, túrli ýaqytta salynǵan ǵoı. Sondyqtan 200 sýrettiń ishinen 55-in tańdap, olardy 60h80 formatymen jaz boıy qaıta salyp, daıyndap shyqtym.
Kórmege qoıatyn sýretterim daıyn, endi ony ótkizetin jer kerek. Sóıtip, ony izdeýge kóshtim. Jastar kóp júretin «Kerýen» saýda ortalyǵyn tańdap, sóılesip edim, olar «bizge mundaı muńly sýretter kelmeıdi» dep betimdi qaıtardy. Salym sýǵa ketip, basqa ortalyqtardy qarastyra bastadym. Keıin vokzalǵa da qoıǵym keldi. Kóp jer bas tartty. Sondaıda kóńilim bosap, jylap otyrǵanymda anam habarlasty. «Osy ýaqytqa deıingi eńbegim beker eken, bul dúnıeler eshkimge kerek emes» dep nazymdy aıtyp em, anam barynsha qoldaý bildirdi. «Qaıda jasaǵyń keledi?» dep surap, bir qońyraýdan keıin Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde ótkizýge ruqsat aldym. Ol kezde jarnama jasaýǵa qarajat joq. Qazan aıynyń 14 - inde EUÝ-da kórme ótedi dep jelide ǵana bólistim. Sonyń ózinde úlken qoldaý alyp, Astanany shýlattyq. Kelýshiler, kórýshiler, jyly lebizin bildirýshiler kóp boldy. Keıin Almaty metrosynan qońyraý túsip, «kórmeńizdi bizde ótkizińizshi» degen usynys tústi. Eki aptadan keıin Almatyda kórme ótkizildi. Artynsha ile-shala Shymkentten usynys tústi. Taraz, Atyraý dep jalǵasa ketti. Sóıtip 4-5 jylda sýretterim búkil Qazaqstandy sharlap qaıtty.
Túrli saıttarda jarııalanǵan sýretterim sheteldikterdiń de nazaryna ilikti. Kórmeletip júrgende jahandyq pandemııa ýaqytyna iliktik. Bári onlaınǵa aýysqasyn, álemdik kórmeler de onlaın kórsetilimniń modelin ázirlep jatyr eken. Álemniń ár túrli sýretshilerinen sýretterin surap alyp, vırtýaldy galereıaǵa ilip, ózderiniń turaqty kelýshilerine onlaın túrde jiberip otyrdy. Karantın ýaqyty bolǵasyn men de bul bastamaǵa qýana-qýana kelistim. Sýretterimdi suratqan galereıalarǵa jiberip otyrdym. Keıin karantın taraǵan ýaqytta offlaın kórmeler jandana bastady. Menen sýretterimniń orıgınal nusqasyn suratyp, túkpir-túkpir aımaqtardan suranys tústi. Búginge deıin eńbekterim eseptesem barlyǵy 109 kórmede kórsetilgen eken.
Sheteldikterdiń de reakııasy bizdiń eldegideı boldy. Áleýmettik másele bolǵandyqtan ol qaı elde de bolmasyn ózekti dúnıe. Sýretterden keıbiri óz ómirin kóredi. Biri óziniń ákesin, anasyn, jaqynyn kóredi. Biri jylaıdy, biri qýanady. Kóptegen emoııalar, jyly lebizder men tańdatystarǵa qaryq boldym.
TEK QAZAQShA SÓILEITIN SÝRETTER
- Áleýmettik taqyryptaǵy sýretterińiz álemniń 50-den astam elinde aýdarmasyz qazaq tilinde kórsetildi dep estidim. Onyń sebebi nede?
- Sýretterdegi dıalogtar, taqyryp, sózder barlyǵy ana tilimizde qaz-qalpynda kórsetildi. Ony maǵan eshkim aýdar demedi. Men ózim de túpnusqada berýdi qup kórdim. Ana tilimizdiń shet elderde kórsetilgeni, taralǵany kishigirim bolsa da qýanysh. Sol sheshimime áli kúnge deıin qýanamyn. Sýretter negizinen aýdarýdy qajet etpeıdi. Maǵynaly ári sóıleıtin sýret bolǵasyn onyń aıtary onsyz-aq kórinip turady. Qajet etken jandar bolsa annotaııasyn ózderi aýdaryp oqyp alyp jatady.
Prınıpti túrde sýretter sıpattamasyn oryssha jazǵan emespin. Reseıdiń kórmelerine de qatysqan emespin. Aldaǵy ýaqytta da Reseıden basqa elderdiń bárinde offlaın kórmelerimdi ótkizgim keledi.
- Ótkir taqyryptar qozǵalǵan týyndylaryńyz halyqqa paıdasy tıgenin baıqaǵan kezderińiz boldy ma?
- Úlken talqyǵa, tanymaldylyqqa ıe bolǵan «Mamam meni óltiretin shyǵar...» atty kartınamnan keıin 2-3 jyl salyp, táı-táı basqan búldirshinderdiń fotosyn aldym. Sol sýretti kórgen jas qyzdar túsik jasatamyn degen oıynan aınyp, jatyryna bitken balapandaryn aman alyp qalǵan. Maǵan jazyp, alǵystaryn bildirgen edi. Qazaqta «tamshy tas tesedi» degen sóz bar ǵoı. Halyqqa talantymmen tamshydaı bolsyn paıdam tıse qýanamyn.
ULTTYQ MÁDENIETTI QOLDAÝ
- Qazirgi tańda nemen aınalysasyz? Jańa sýretter salynyp jatyr ma? Tyń týyndylar kórmesin qashan tamashalaımyz?
- Qazir ulttyq naqyshtaǵy fýtbolkalar shyǵarýdy kásip etip otyrmyn. Ansa.kz degen nıkte ınstagram jelisinde jumystar kórsetilgen. Iaǵnı qazaqı oıý-órnekti trendke aınaldyrýdamyz. Suranys ta jaman emes. 1200-den astam órnek, prıntterdi aıdar-aıdarǵa bólip qoıdyq. Kez kelgen unaǵanyn tapsyrys berýge bolady.
Keleshektegi kórmelerge keler bolsaq, áleýmettik taqyryptaǵy jańa sýretterdi qolym qalt etkende salyp qoıamyn. Qazir kóp ýaqytym kásibime bólinýde. Dese de, shyǵarmashylyq izdenisti de umyt qaldyrmaımyn. Áleýmettik sýretterden bólek ulttyq oıý-órnekterdi maǵynalarymen tizbektep, jańa kartınalar ázirlep jatyrmyn. Óte erekshe sýretter shyǵýda. Olardyń qashan kórmede kórsetiletini belgisiz ázirge. Dese de, Ańsaǵannyń salǵandaryn ańsaǵan kórermendi jańa dúnıelermen qýantatyn kún de alys emes.
- Suhbatyńyzǵa raqmet! Shyǵarmashylyq tabys tileımin!
Dına Lıtpın
«Adyrna» ulttyq portaly
