Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasy Álıhan Smaıylov «Qazaqstan temir joly» kompanııasynyń nelikten qaryzǵa batqanyn túsindirdi, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly kazinform.kz saıtyna siltep.
Sońǵy tórt jylda temirjol salasyn damytýǵa shamamen 2 trln teńge, sonyń ishinde bıýdjet qarajaty esebinen 332 mlrd teńge jumsalǵan. Qomaqty qarajat bólingenine qaramastan, temirjol jelileri, lokomotıvter, vagondar ábden tozǵan.
«Kezinde ózin-ózi qamtamasyz etken kompanııa tıimsiz jáne konservatıvti basqarý, memleket ıeliginen durys oılastyrylmaı shyǵarý saldarynan búginde áreń kún kórýde. Barlyq tabysy joǵary qyzmetter menshik kompanııalardyń qolyna berilgen. QTJ-nyń aınalasyndaǵy artyq deldaldarǵa yńǵaıly jaǵdaı jasalyp, satyp alynatyn taýarlar men kórsetiletin qyzmetterdiń qunyn 80 mlrd astam teńgege kótergen», - dedi Á. Smaıylov Májilistiń jalpy otyrysynda.
Máselen, 2018 jyldan beri jeke tasymaldaýshylardyń magıstraldyq temirjol jelisine qol jetkizýi jónindegi pılottyq joba kútken nátıjeni bermedi jáne QTJ tabystarynyń aıtarlyqtaı azaıýyna ákep soqty.
Jeke júk tasymaldaýshylar munaı jáne munaı ónimderi sııaqty paıdasy kóp tasymaldardy, elektrlendirilgen ýchaskelerde poıyz quramyn tolyq toltyratyn marshrýttardy ıelengen.
«Jeke júk tasymaldaýshylardyń tarıfteri joǵary. Jekelegen jaǵdaılarda 32%-ǵa, sonyń ishinde is júzinde joq shyǵyndardy qosý esebinen asyrylǵan. Bul túpkilikti tutynýshy úshin taýar tasymaldaý qunyna aıtarlyqtaı áser etedi. Munda tarıfterdi retteý jónindegi ýákiletti organnyń pozıııasy álsiz ekeni baıqalady. Tarıfteý tásilderi ádil bolýy kerek, jeke temirjol tasymaldaýshylarynyń odan ári jumys isteý oryndylyǵyn qaıta qarastyrý qajet», - dep tolyqtyrdy Á. Smaıylov.
2020-2023 jyldary QTJ júk aınalymynyń 73%-y ózindik qunynan tómen tarıftermen tasymaldanǵan. Retteletin tarıfter boıynsha shyǵyn 907 mlrd teńgeni qurady, onyń jartysynan astamy – eksport boıynsha. Bul rette, eksportqa arnalǵan retteletin tarıfter deńgeıi respýblıka ishindegi áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlaryn tasymaldaý tarıfterinen tómen.
«QTJ-nyń barlyq shyǵyndary negizinen tranzıttik tabystar esebinen jabylady. Bul – ekonomıkalyq jaǵynan qısynsyz. Birde-bir kásipker óz qyzmetin qaıyrymdylyq prınıpi boıynsha júzege asyrýǵa múddeli emes. Bul – bankrottyqqa aparatyn tóte jol», - deıdi aýdıtorlyq palata tóraǵasy.
Búginde QTJ óz mindettemelerin tolyq tóleýge qabileti joq jáne kredıttik táýekeldiń «qyzyl» aımaǵynda tur. Onyń boryshy 2024 jyldyń basynda 2,9 trln teńgeni qurady jáne áli de ósýde. Jalpy boryshtyń 45%-y nemese 1,3 trln teńgesi buryn alynǵan boryshtyq mindettemelerdi qaıta qarjylandyrýǵa baǵyttalǵan.
«Qarjylyq jáne tehnıkalyq jaı-kúıdi saýyqtyrýdyń naqty merzimderin aıqyndap, QTJ kompanııalar tobynyń shyǵyndaryn ońtaılandyrý qajet. Bul rette, «Samuryq-Qazyna» AQ qazirgi korporatıvtik basqarý ádisteri men damý strategııasy elimizdiń ulttyq temirjol kompanııasynyń daǵdarysyn boldyrmaýǵa qabiletsiz. Aktıvterdiń jaı-kúıiniń nasharlaýy, boryshtardyń ósýi jáne olardy ýaqytyly qaıtarý múmkindiginiń bolmaýy basqarýdaǵy túbegeıli ózgeristersiz QTJ-ny defoltqa ushyratady», - dep eskertti Á. Smaıylov.
