"Er qazaq ejelden erkındık aŋsaǧan". Qazaq KSR-nıŋ alǧaşqy änūranyn kım jazǧan?

4574
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2024/06/whatsapp-image-2024-06-04-at-22.14.52.jpeg
Bügın - Rämızder künı. 1943 jyly däl osy künı Qazaq KSR Änūrany jaryq kördı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly. Däl 81 jyl būryn Qazaq KSR-nıŋ alǧaşqy Memlekettık Änūranyn jazuǧa baiqau jariialandy. Änūran sözı boiynşa ötkızılgen baiqauda 27 jastaǧy Qaiym Mūhamedhanovtyŋ mätını taŋdap alynǧan. Şynynda, Änūrannyŋ avtory bolu qai aqyn üşın de, qai sazger üşın de ülken märtebe. Avtorlarǧa qoiylǧan talap - kommunistık ideologiiaǧa sai, sosializmdı därıpteitın mazmūnǧa qūryluy kerek. Änūrannyŋ mätını retınde sol jyly Äbdıldä Täjıbaev, Qaiym Mūhamedhanov jäne Ǧabit Müsırepovtıŋ bırlesıp jazǧan öleŋı taŋdalady. Al tarihtaǧy kei derekterde KSR änūran mätının tolyqtai Qaiym Mūhamedhanovtyŋ özı jazyp şyqqan delıngen. Qaiym Mūhamedhanov ǧalym, abaitanudy ǧylymi negızdeuşı, şäkärımtanudyŋ negızın qalauşy,  tekstolog. Segız qyrly Mūhamedhanov Qazaq SSR Gimnınıŋ avtory,  KSRO Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı, Qazaqstannyŋ Memlekettık syilyǧynyŋ, Jazuşylar odaǧy syilyǧynyŋ, Halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ jäne Halyqaralyq Abai akademiiasynyŋ Altyn medalınıŋ iegerı, professor. Odan bölek, KSRO jäne Qazaqstan halyq aǧartu ısınıŋ üzdıgı dep tanylǧan.

Qaiym Mūhamedhanov – Qazaq SSR-ı memlekettık gimnı mätınınıŋ avtory. 27 jastaǧy jas jıgıt 1943 jyly respublika gimnın jazyp, konkurs jeŋımpazy atandy.

27 jastaǧy jıgıttıŋ jazǧan Änūrany «Er qazaq ejelden erkındık aŋsaǧan» - «Geroicheskii kazahskii narod izdrevle mechtal o svobode» dep bastalady. O zamanda mūndai jalyn atqan sözdı tek naǧyz patriot qana jaza alatyn. Būl mätın 30 jasar kompozitor M.Tölebaevty muzyka jazuǧa şabyttandyrdy. Būl gimn bırneşe onjyldyqtar boiy aitylǧanyn ūmytpaǧan jön! Degenmen sol zamandaǧy bilık öz halqyn er, erjürek dep aituǧa jasqanatyn, sol sebeptı «er» sözın «bız» degen sözge auystyryp, jekelegen avtorlar – jas aqyn (Q.Mūhamedhanov) jäne jas kompozitor (M.Tölebaev) iaǧni, «serıktester» ūjymy atynan şyǧardy. 1992 jyly Qaiym täuelsız Qazaqstannyŋ Änūranyn şyǧaruǧa arnalǧan baiqauǧa qatysyp, mätını taǧy jeŋıske jettı. Bıraq būl joly Qaiym «avtorlar ūjymyn» qosatyndyqtan Änūrandy şyǧaruǧa qatysudan bas tartty. Qazaq KSR-nyŋ Memlekettık Änūranynyŋ mätını älıge deiın saqtauly.
Bız qazaq ejelden erkındık aŋsaǧan, (Er qazaq ejelden erkındık aŋsaǧan), Bostandyq ömır men ar üşın qiǧan jan. Torlaǧan tūmannan jol tappai tūrǧanda, Jarqyrap Lenindei kün şyǧyp, atty taŋ. Qaiyrmasy: Jasasyn Sovetter Odaǧy, Jetkızgen erkındık, teŋdıkke, Bastaityn elderdı bırlıkke, Jeŋıske, şattyqqa, erlıkke! *** Daq salmai Leninnıŋ jeŋımpaz saltyna, Ūrpaǧy qosty daŋq Otannyŋ daŋqyna, Odaqtas, ūrandas elderdıŋ qamqory, Köp alǧys aitamyz ūly orys halqyna. Qaiyrmasy: Jasasyn Sovetter Odaǧy, Jetkızgen erkındık, teŋdıkke, Bastaityn elderdı dostyqqa, Jeŋıske, şattyqqa, erlıkke! *** Irgelı memleket, erıktı boldyq el, Dostyqpen, bırlıkpen jainaidy tuǧan jer. Eŋbekte, maidanda, jetkızgen jeŋıske Danyşpan partiia — süiıktı kemeŋger. Qaiyrmasy: Jasasyn Sovetter Odaǧy, Jetkızgen erkındık, teŋdıkke, Bastaityn elderdı baqytqa, Jeŋıske, şattyqqa, erlıkke!
Pıkırler