Tekti qazaqtan teksiz urpaq qaıdan shyqty?!

10268
Adyrna.kz Telegram

Qazaq uǵymynda tektilik degen tamasha túsinik bar. Tekti adam dep adamgershilik pen kóregendikti tý etken, aqyldylyq pen parasattylyqty janyna jalaý tutqan, tazalyqqa, adaldyqqa, bilimdilikke, mádenıettilikke, nysaptylyqqa umtylǵan adamdy aıtamyz.
Áıtkenmen jıyrma birinshi ǵasyrda kóz tartarlyq kóligi, joǵary laýazymy, qolastynda kúńi, jyltyraǵan kóılegi, ataq-dańqy, sheń-shekpeni, birneshe kóńildesi bar baı-baǵlandy biz tekti deımiz. Iá, ıá tekti deımiz. Ol adamnyń túbi kim, ótken ómiri qandaı, adamdarmen qarym-qatynasy qalaı, baılyǵy qandaı jolmen keldi, onda bizdiń sharýamyz joq. Biz tek qampaıǵan qarynyna, tompaıǵan qaltasyna qarap tekti dep tabynyp júrgen qudiretti adamdarymyz qumar qýǵan qasıetsiz, kerdeńdegen kesir, janyńdy jer jaǵympaz, tym tákáppar bolýy múmkin. Qolyna baılyq túse qalsa asyp-tasyp, bılik ala qalsa shash al dese, bas alady, ıaǵnı, “at minbegen at minse, shaba-shaba óltirer, ton kımegen ton kıse, qaǵa-qaǵa bitirer” nemese “jaman atqa jal bitse, janyna torsyq baılatpas, jaman adamǵa shen bitse, janyna qońsy qondyrmas” degenniń aıaǵyn qushtyratyn "tektilerimiz" jeterlik. Biraq biz úshin ol báribir tekti adam! Sebebi bizde "shirigen baı", oı, ǵafý ótinem, "tekti" adam bolǵymyz keledi. Al jyrtyq kúrkesinen basqa qolynda eshteńesi joq, esesine aq adal nıeti men móldir taza júregiń aldyna jaıyp salatyndardy biz eshkimge sanamaımyz. Keıde tipti ul-qyzymyz sondaı otbasymen otaý quramyn dese, "teksizdiń balasyn qaıtesiń?!" dep sháńk ete qalamyz. Biraq ol adam bizge qaraǵanda júz ese namysqoı, uıatty, arly bolýy múmkin. Osylaısha biz, "tektiden tekti týady, tektilik tuqym qýady" degen támsilge súıenip, tektilikti tegimizge, týǵan-týysymyzǵa, ata-anamyzǵa qarap baǵamdaımyz. Biz jıi  araqqa salynǵan áke men anaǵa qarap, "teksizderdiń otbasy" dep baǵa beremiz. Syrttan synaımyz. Deı-turǵanmen jaqsydan-jaman, jamannan-jaqsy týatynyń umytyp ketemiz. Maskúnemderdiń otbasynan jany sulý, aýyzyna araqty alý turmaq, atyń ataýǵa arlanatyn, bilimniń shyrqaý shyńyń baǵyndyratyn, kez-kelgen iste parasattylyqpen, tektilik tanytatyn bala dúnıege kelýi múmkin. Demek naǵyz tektilik qaltadaǵy qarjyǵa da, nashar ata-anaǵa da qaramaıdy eken. Menińshe, erteńgi  urpaǵy tektilik tanytý úshin, ár adam  búginnen bastap boıyna jaqsy minezderdi qalyptastyryp, durys ómir súrýi kerek.

Siz qalaı oılaısyz, oqyrman?

Aqgúl AIDARBEKOVA

Pikirler