Keıingi ýaqytta oryn alyp jatqan tabıǵattyń tosyn jaǵdaılary halyqty biraz ábigerge saldy. Jyldyń jyr bolǵan máselesi, sý tasqynyna tótenshelikterdiń qandaı deńgeıde daıyn ekenin ańǵardyq. «Jyl saıynǵy qaıtalanatyn sý tasqynyna nelikten daıyn bolmadyq?» degen suraq ár adamnyń kókeıin tilgilep barady. Bul máselelerdiń negizgi bir sebebine osy saladaǵy arnaıy kadrlar tapshylyǵyn jatqyzýǵa bolady.
Tótenshe jaǵdaılardyń oryn alýy
Bıylǵy qardyń kóp turaqtaýy, nóser jaýynnyń jıileýi, ózen sýynyń arnasynan tasyp, onymen qosa Aqtóbe oblysyndaǵy bógettiń jarylýy – jyǵylǵanǵa judyryq bolǵandaı, eldegi buryn sońdy bolmaǵan iri apattardyń birine ákep soqtyrdy. Jer silkinisinen úreıi ushqan qara halyq bul jaǵdaıdan eseńgirep qalǵandaı… Eldiń on oblysynda tótenshe jaǵdaı jarııalanyp, tasqynnyń aldyn alý jáne joıý maqsatynda, asarlatyp kúsh jumyldyryldy. El basyna qıyn qystaý kún týǵanda, ózge memleketterde qarap qalǵan joq. Kórshiles Qyrǵystan, baýyrlas Túrkııa men Eýropa Odaǵy kómek qolyn sozdy.
Bul el ekonomıkasyna da birtalaı shyǵyn bolatyny sózsiz. Sý basyp qalǵan eldi mekenderdegi zardap shekken jurt, jaramsyz bolyp qalǵan turǵyn úıler, egistikter, janýarlardyń qyrylýy sý tasqynynyń joıqyn, ári aýyr kórinisi!
Qater tónip, qıyn shaqty bastan keshirip jatqan qazaq eline memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qoldaý bildirip, arnaıy úndeý joldaǵan bolatyn:
«Sý tasqynymen kúresýge Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń barlyq resýrsy tartyldy. Sondaı-aq qutqarý jumystaryna Ishki ister mınıstrligi, Ulttyq ulan, Qarýly Kúshter jáne Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń mamandary belsene atsalysyp jatyr. Zardap shekken aımaqtardyń ákimdikteri kúndiz-túni jumys isteýde. Ondaǵan myń volonter de kómektesip júr. Jaǵdaı óte kúrdeli bolsa da, biz qıyndyqty mindetti túrde eńseremiz, barlyǵyn qalpyna keltiremiz. Eń bastysy – azamattardyń amandyǵy.
Tasqyn sýdan zardap shekken azamattarǵa aıtarym, memleket birde-bir adamdy eskerýsiz qaldyrmaıdy. Barshańyzǵa qarjylyq jáne basqa da kómek beriledi. Materıaldyq shyǵyndar tolyq óteledi.»
Bertingi ýaqytta tabıǵı jáne tehnogendik apattardyń kóbeıýi Qazaqstan halqyna barlyq jaǵynan keri áserin tıgizýde. Naızaǵaı saldarynan boldy dep boljanǵan Abaı oblysyndaǵy órtte 60 myń gektar aýmaqtyq shyǵyn, mal qyrǵyny jáne 15 otbasynyń qara jamylýymen aıaqtaldy.
2023 jyly 28 qazanda Qaraǵandy oblysynyń Kostenko shahtasynda lavada gaz-meta jarylyp, oryn alǵan apattan 252 adamnyń 208-i qutqarylyp, 46 adam opat boldy.
Osy jyldyń keıingi aılarynda bolǵan jer silkinisiniń zardaptary da aınalyp ótpedi. Munyń bári tótenshe jaǵdaıdaǵy organdar jumysynyń áli de aqsap turǵanyn kórsetedi. Bilikti mamandardyń az bolýy óz kesirin tıgizbeı qoımady. Degenmen osyndaı tosyn oqıǵalarda kómek qolyn sozýǵa árqashan ázir turatyn ol – tótenshe jaǵdaı qyzmetkerleri.
Búginginiń batyrlary
Jalpy aıtqanda, tótenshe jaǵdaı qyzmeti úlken jaýapkershiligi bar sala. Kez kelgen tosynnan bolǵan jaǵdaıdyń aldyn alyp, onyń zardaptaryn joıýǵa orasan zor kúsh jumsaıdy. Osynaý qıyn kezeńderde halyqtyń tynyshtyǵyn, óndiristegi jáne ómirdegi qaýipsizdigin kúzetip, apatty jaǵdaımen kúresip júrgen qutqarýshylar – búgingi kúnniń naǵyz qaharmandary.
1995 jyly qurylǵan bul sala kúni búginge deıin halyq janynda qaltqysyz qyzmet kórsetýde. Óz ómirin qaterge tigip, ózgelerdi qutqarý úshin aıanbaı ter tógip júr. Keıbir málimetterge súıensek, qurylǵan ýaqyttan bastap bul arnaıy qyzmettegi mamandar 1,5 mıllıon adamnyń ómirin ajaldan arashalaǵan. Jedel qutqarý jasaǵy el ishinde ǵana emes, shet aýmaqtarda da adam ómirin qutqarýǵa atsalysyp júr. Atap aıtar bolsaq, ótken jyly Túrkııa men Aýǵanstandaǵy oryn alǵan tabıǵı apat zilzalanyń zardabymen kúresip, biraz ter tókti.
Qysyltaıań kezde eldiń tótenshe jaǵdaı jarııalanǵan aımaqtaryna basqa óńirlerden de jumyla jınalyp, qutqarý qyzmetteri meni erikti jandar qoldan kelgenshe kómegin aıamaı keledi. Qıyndyqta qol bergennen asqan berik dostyq joq. Birigip júrip bul synaqty da eńseremiz. El kúshi – birlikte!
Aıgúl Muratqyzy
«Adyrna» ulttyq portaly
