Keiıngı uaqytta oryn alyp jatqan tabiǧattyŋ tosyn jaǧdailary halyqty bıraz äbıgerge saldy. Jyldyŋ jyr bolǧan mäselesı, su tasqynyna tötenşelıkterdıŋ qandai deŋgeide daiyn ekenın aŋǧardyq. «Jyl saiynǧy qaitalanatyn su tasqynyna nelıkten daiyn bolmadyq?» degen sūraq är adamnyŋ kökeiın tılgılep barady. Būl mäselelerdıŋ negızgı bır sebebıne osy saladaǧy arnaiy kadrlar tapşylyǧyn jatqyzuǧa bolady.
Tötenşe jaǧdailardyŋ oryn aluy
Biylǧy qardyŋ köp tūraqtauy, nöser jauynnyŋ jiıleuı, özen suynyŋ arnasynan tasyp, onymen qosa Aqtöbe oblysyndaǧy bögettıŋ jaryluy – jyǧylǧanǧa jūdyryq bolǧandai, eldegı būryn soŋdy bolmaǧan ırı apattardyŋ bırıne äkep soqtyrdy. Jer sılkınısınen üreiı ūşqan qara halyq būl jaǧdaidan eseŋgırep qalǧandai… Eldıŋ on oblysynda tötenşe jaǧdai jariialanyp, tasqynnyŋ aldyn alu jäne joiu maqsatynda, asarlatyp küş jūmyldyryldy. El basyna qiyn qystau kün tuǧanda, özge memleketterde qarap qalǧan joq. Körşıles Qyrǧystan, bauyrlas Türkiia men Europa Odaǧy kömek qolyn sozdy.
Būl el ekonomikasyna da bırtalai şyǧyn bolatyny sözsız. Su basyp qalǧan eldı mekenderdegı zardap şekken jūrt, jaramsyz bolyp qalǧan tūrǧyn üiler, egıstıkter, januarlardyŋ qyryluy su tasqynynyŋ joiqyn, ärı auyr körınısı!
Qater tönıp, qiyn şaqty bastan keşırıp jatqan qazaq elıne memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev qoldau bıldırıp, arnaiy ündeu joldaǧan bolatyn:
«Su tasqynymen küresuge Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ barlyq resursy tartyldy. Sondai-aq qūtqaru jūmystaryna Işkı ıster ministrlıgı, Ūlttyq ūlan, Qaruly Küşter jäne Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ mamandary belsene atsalysyp jatyr. Zardap şekken aimaqtardyŋ äkımdıkterı kündız-tünı jūmys ısteude. Ondaǧan myŋ volonter de kömektesıp jür. Jaǧdai öte kürdelı bolsa da, bız qiyndyqty mındettı türde eŋseremız, barlyǧyn qalpyna keltıremız. Eŋ bastysy – azamattardyŋ amandyǧy.
Tasqyn sudan zardap şekken azamattarǧa aitarym, memleket bırde-bır adamdy eskerusız qaldyrmaidy. Barşaŋyzǧa qarjylyq jäne basqa da kömek berıledı. Materialdyq şyǧyndar tolyq öteledı.»
Bertıngı uaqytta tabiǧi jäne tehnogendık apattardyŋ köbeiuı Qazaqstan halqyna barlyq jaǧynan kerı äserın tigızude. Naizaǧai saldarynan boldy dep boljanǧan Abai oblysyndaǧy örtte 60 myŋ gektar aumaqtyq şyǧyn, mal qyrǧyny jäne 15 otbasynyŋ qara jamyluymen aiaqtaldy.
2023 jyly 28 qazanda Qaraǧandy oblysynyŋ Kostenko şahtasynda lavada gaz-meta jarylyp, oryn alǧan apattan 252 adamnyŋ 208-ı qūtqarylyp, 46 adam opat boldy.
Osy jyldyŋ keiıngı ailarynda bolǧan jer sılkınısınıŋ zardaptary da ainalyp ötpedı. Mūnyŋ bärı tötenşe jaǧdaidaǧy organdar jūmysynyŋ älı de aqsap tūrǧanyn körsetedı. Bılıktı mamandardyŋ az boluy öz kesırın tigızbei qoimady. Degenmen osyndai tosyn oqiǧalarda kömek qolyn sozuǧa ärqaşan äzır tūratyn ol – tötenşe jaǧdai qyzmetkerlerı.
Bügıngınıŋ batyrlary
Jalpy aitqanda, tötenşe jaǧdai qyzmetı ülken jauapkerşılıgı bar sala. Kez kelgen tosynnan bolǧan jaǧdaidyŋ aldyn alyp, onyŋ zardaptaryn joiuǧa orasan zor küş jūmsaidy. Osynau qiyn kezeŋderde halyqtyŋ tynyştyǧyn, öndırıstegı jäne ömırdegı qauıpsızdıgın küzetıp, apatty jaǧdaimen küresıp jürgen qūtqaruşylar – bügıngı künnıŋ naǧyz qaharmandary.
1995 jyly qūrylǧan būl sala künı bügınge deiın halyq janynda qaltqysyz qyzmet körsetude. Öz ömırın qaterge tıgıp, özgelerdı qūtqaru üşın aianbai ter tögıp jür. Keibır mälımetterge süiensek, qūrylǧan uaqyttan bastap būl arnaiy qyzmettegı mamandar 1,5 million adamnyŋ ömırın ajaldan araşalaǧan. Jedel qūtqaru jasaǧy el ışınde ǧana emes, şet aumaqtarda da adam ömırın qūtqaruǧa atsalysyp jür. Atap aitar bolsaq, ötken jyly Türkiia men Auǧanstandaǧy oryn alǧan tabiǧi apat zılzalanyŋ zardabymen küresıp, bıraz ter töktı.
Qysyltaiaŋ kezde eldıŋ tötenşe jaǧdai jariialanǧan aimaqtaryna basqa öŋırlerden de jūmyla jinalyp, qūtqaru qyzmetterı menı erıktı jandar qoldan kelgenşe kömegın aiamai keledı. Qiyndyqta qol bergennen asqan berık dostyq joq. Bırıgıp jürıp būl synaqty da eŋseremız. El küşı – bırlıkte!
Aigül Mūratqyzy
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
