Dünie jüzınde 8 mlrd adam ömır süredı desek, olardyŋ ūlty, dını, saiasi közqarasy men oi-pıkırlerı är türlı bolyp keledı.
Tolerantty bolu degenımız basqa ūlt ökılderın, özge dınge senetın jandardy, olardyŋ közqarasy men ömırlık ūstanymy men pıkırıne qatysty bölıp jarmai, sol küiınde qabyldap, qarym-qatynasty ornatudy bıldıredı, sebebı är adam öz közqarasyn paş etuge qūqyly! Tolerantty bolu qazaq halqynyŋ tabiǧatynan bar ma, älde būl bızdıŋ üirenerımız be? Mysaly, Batys elderımen salystyratyn bolsaq qarapaiym reziumede jeke tūlǧa özınıŋ suretın, tuǧan jerın, tuǧan künın, jylyn, tūrmystyq statusyn körsetu mındettı emes, būl jüie zaŋ tūrǧysynan şektelgen eken. Iаǧni jūmysqa ornalasatyn adam jūmys täjıribesımen bölısse jetkılıktı. Al bızde qalai? Bızde bärı kerısınşe. Joǧaryda jazylǧan körsetkışter reziumede mındettı faktorlar bolyp tabylady. Būl toleranttyq deŋgeiın qalyptastyrudyŋ jarqyn mysaly. Är qoǧamdyq ortanyŋ özınıŋ toleranttylyǧy boluy mümkın. Mysaly avtoritarlyq elderdıŋ toleranttylyǧy prezidentke, basqaru jüiesıne jäne demokratiialyq jüiesıne bailanysty adamnyŋ ūstanymdary boluy mümkın. Sonymen būl ürdıs jüre kele, ömırlık täjıribelerge bailanysty paida boluy mümkındıgı, tabiǧatynan paida bolu mümkındıgıne qaraǧanda joǧary bolyp keledı. Tolerantty boludyŋ qoǧamǧa tigızer paidasy qandai? “Toleranttylyq joq jerde, erkın qoǧam bola almaidy” Belgılı jurnalist Bella Oryntaevanyŋ aitqan būl sözderınen myna närsenı tüiıp aluǧa bolady: Jalpy qoǧamdyq ortada adamdar bır-bırınıŋ közqarasyna, özındık ūstanymyna qūrmetpen qaramasa, iaǧni toleranttylyq joq jerde adamdardyŋ syiysyp, erkın ömır süruı qiyndai bermek! Tolerantty bolǧan jäne basqada közqarastardy qabyldap, solarmen bırge jūmys ıstep tüsınısuge tyrysqan kompaniialar, qoǧamdar, memleketter qaryştap damyp jatyr. Eger zamanaui memleket bolamyz desek, etnikalyq qanǧa, ruǧa, dınge, tuǧan jerıne bailanysty kemsıtuşılıkke, diskriminasiiaǧa jol bermeuımız kerek. Adamdar nelıkten tolerantty bola almaidy? Qazırgı qazaq qoǧamynyŋ arasynda ūlty, dını, mädenietı özgeşe adamdardy özıne jau köretın adamdar joq emes. Mūndai jaǧdai nelıkten oryn alady? Qalyptasyp qalǧan özındık ortasy, ömır süru daǧdysyna da bailanysty boluy mümkın. Köbıne dıni senımdegı adamdar arasynda da mūndai jaitty kezdestıruge bolady, iaǧni dınge qatty berılgen adamdar özge dınnıŋ erekşelıkterıne jatyrqai qaraitynyn baiqap jatamyz! Däl osy sūraqqa basqa qyrynanda jauap berıp köreiık. Iаǧni azamat ösıp-jetılgen ortasynan alşaqtap şyqpauy öz äserın tigızbei qoimaidy. Basqa adamdarmen aralasyp körmeuı, adamnyŋ tanym kökjiegınıŋ keŋ bolmauy būnyŋ basty faktorlarynyŋ bırı. Älemde ūltaralyq tatulyqtyŋ saltanat qūruy qoǧam negızın qūraityn saiasi mädeniettıŋ biık deŋgeige köterılgenınıŋ belgısı. Bügıngı künı älemde 30 000 na astam dıni aǧym bar. Qalai bolǧan künnıŋ özınde ärbır azamat özınıŋ jüregıne jaqyn öz senımıne säikes dındı ūstanuǧa qūqyly. Adamzat balasy bır-bırınıŋ pıkırın tyŋdap üirenbegen jaǧdaida jer betınde sansyz qaqtyǧystar men qandy şaiqastar beleŋ alyp keter edı. Sūrapyl soǧystardyŋ özı dıni qarama-qaişylyqtan tuyndauy mümkın. Saiyp kelgende, toleranttylyq ūltaralyq kelısım, bır-bırınıŋ pıkırın qūrmetteudı bıldıredı eken. Al tözımdılık qajetı joq janjaldy tudyrmas üşın beibıtşılık pen kelısımdı saqtap qalu üşın bız toleranttylyq ūǧymyn sanamyzǧa sıŋırıp aluymyz kerek! Özımızge ūqsamaityn adamnyŋ bızben teŋ, qūqyqtarynyŋ bırdei ekenın esten şyǧarmaǧan jön!Jüsıp Aigül Mūratqyzy
Ūqsas jaŋalyqtar
