Dúnıe júzinde 8 mlrd adam ómir súredi desek, olardyń ulty, dini, saıası kózqarasy men oı-pikirleri ár túrli bolyp keledi.
Tolerantty bolý degenimiz basqa ult ókilderin, ózge dinge senetin jandardy, olardyń kózqarasy men ómirlik ustanymy men pikirine qatysty bólip jarmaı, sol kúıinde qabyldap, qarym-qatynasty ornatýdy bildiredi, sebebi ár adam óz kózqarasyn pash etýge quqyly!
Tolerantty bolý qazaq halqynyń tabıǵatynan bar ma, álde bul bizdiń úırenerimiz be?
Mysaly, Batys elderimen salystyratyn bolsaq qarapaıym rezıýmede jeke tulǵa óziniń sýretin, týǵan jerin, týǵan kúnin, jylyn, turmystyq statýsyn kórsetý mindetti emes, bul júıe zań turǵysynan shektelgen eken. Iaǵnı jumysqa ornalasatyn adam jumys tájirıbesimen bólisse jetkilikti. Al bizde qalaı? Bizde bári kerisinshe. Joǵaryda jazylǵan kórsetkishter rezıýmede mindetti faktorlar bolyp tabylady. Bul toleranttyq deńgeıin qalyptastyrýdyń jarqyn mysaly. Ár qoǵamdyq ortanyń óziniń toleranttylyǵy bolýy múmkin. Mysaly avtorıtarlyq elderdiń toleranttylyǵy prezıdentke, basqarý júıesine jáne demokratııalyq júıesine baılanysty adamnyń ustanymdary bolýy múmkin. Sonymen bul úrdis júre kele, ómirlik tájirıbelerge baılanysty paıda bolýy múmkindigi, tabıǵatynan paıda bolý múmkindigine qaraǵanda joǵary bolyp keledi.
Tolerantty bolýdyń qoǵamǵa tıgizer paıdasy qandaı?
“Toleranttylyq joq jerde, erkin qoǵam bola almaıdy”
Belgili jýrnalıst Bella Oryntaevanyń aıtqan bul sózderinen myna nárseni túıip alýǵa bolady:
Jalpy qoǵamdyq ortada adamdar bir-biriniń kózqarasyna, ózindik ustanymyna qurmetpen qaramasa, ıaǵnı toleranttylyq joq jerde adamdardyń syıysyp, erkin ómir súrýi qıyndaı bermek! Tolerantty bolǵan jáne basqada kózqarastardy qabyldap, solarmen birge jumys istep túsinisýge tyrysqan kompanııalar, qoǵamdar, memleketter qaryshtap damyp jatyr. Eger zamanaýı memleket bolamyz desek, etnıkalyq qanǵa, rýǵa, dinge, týǵan jerine baılanysty kemsitýshilikke, dıskrımınaııaǵa jol bermeýimiz kerek.
Adamdar nelikten tolerantty bola almaıdy?
Qazirgi qazaq qoǵamynyń arasynda ulty, dini, mádenıeti ózgeshe adamdardy ózine jaý kóretin adamdar joq emes. Mundaı jaǵdaı nelikten oryn alady? Qalyptasyp qalǵan ózindik ortasy, ómir súrý daǵdysyna da baılanysty bolýy múmkin. Kóbine dinı senimdegi adamdar arasynda da mundaı jaıtty kezdestirýge bolady, ıaǵnı dinge qatty berilgen adamdar ózge dinniń erekshelikterine jatyrqaı qaraıtynyn baıqap jatamyz! Dál osy suraqqa basqa qyrynanda jaýap berip kóreıik. Iaǵnı azamat ósip-jetilgen ortasynan alshaqtap shyqpaýy óz áserin tıgizbeı qoımaıdy. Basqa adamdarmen aralasyp kórmeýi, adamnyń tanym kókjıeginiń keń bolmaýy bunyń basty faktorlarynyń biri. Álemde ultaralyq tatýlyqtyń saltanat qurýy qoǵam negizin quraıtyn saıası mádenıettiń bıik deńgeıge kóterilgeniniń belgisi.
Búgingi kúni álemde 30 000 na astam dinı aǵym bar. Qalaı bolǵan kúnniń ózinde árbir azamat óziniń júregine jaqyn óz senimine sáıkes dindi ustanýǵa quqyly. Adamzat balasy bir-biriniń pikirin tyńdap úırenbegen jaǵdaıda jer betinde sansyz qaqtyǵystar men qandy shaıqastar beleń alyp keter edi. Surapyl soǵystardyń ózi dinı qarama-qaıshylyqtan týyndaýy múmkin.
Saıyp kelgende, toleranttylyq ultaralyq kelisim, bir-biriniń pikirin qurmetteýdi bildiredi eken. Al tózimdilik qajeti joq janjaldy týdyrmas úshin beıbitshilik pen kelisimdi saqtap qalý úshin biz toleranttylyq uǵymyn sanamyzǵa sińirip alýymyz kerek! Ózimizge uqsamaıtyn adamnyń bizben teń, quqyqtarynyń birdeı ekenin esten shyǵarmaǵan jón!
Júsip Aıgúl Muratqyzy
