«Novaia gazeta Europe» basylymy reseilık äskeri nysannyŋ snariadtary qūlap jatqan Bökeiorda aimaǧy tūrǧyndarynyŋ jaǧdaiy turaly baiandama jasady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Būl aimaqta äskeri synaqtardyŋ ülken kraterlerı bar. Resei Qazaqstannan jalǧa alǧan «Kapustin Iаr» poligony balalardyŋ densaulyǧyn naşarlatyp, tabiǧi ortaǧa ziianyn tigızude.
Basylym mälımetınşe, Kapustin Iаr poligony Reseidıŋ Astrahan oblysynda ornalasqan, bıraq onda synaqtan ötken zymyrandar Qazaqstanǧa qarai ūşyp, Bökei ordasyna – erekşe qorǧalatyn tabiǧi qoryq ornalasqan dalaǧa qūlaidy.
Synaqtardan keiın zymyrandar ukraindardy öltıru üşın ūşady. Bıraq aldymen olar qazaqtarǧa synalady.
Zymyran adamdar tūratyn dalaǧa janarmai tögedı. Üilerınıŋ qasyna üiındıler qūlap, maldary qyrylyp jatyr, örttı jergılıktı tūrǧyndar özderı söndıredı.
Qorşaǧan ortanyŋ saldary būdan da soraqy. Eresekter qaterlı ısıkten öledı, balalar mügedek bolyp tuylady.
«Novaia gazeta Europe» beibıt Qazaqstanda halyqtyŋ ondaǧan jyldar boiy reseilık zymyrandardyŋ astynda qalai ömır sürıp jatqanyn kördı jäne būl da Reseidıŋ körşılerıne qarsy soǧysy ekenın bıledı, bıraq olar mūny dauystap aitpaidy.
«Būl jyl boiy mal jaiuǧa öte qolaily jer bolatyn. Bır kezderı tolyqqandy şaruaşylyqtar boldy. Sodan keiın 1940 jyldardyŋ aiaǧynda Kapustin Iаrda zymyran poligony aşyldy.
Keŋestık Qazaqstan aumaǧynda qaru-jaraq, sonyŋ ışınde iadrolyq qarudy synaityn jetı poligon boldy. Odaq ydyraǧannan keiın üşeuı qaldy, olardyŋ jalpy audany 8,7 million gektardy qūraidy. Solardyŋ bırı – Kapustin Iаr. 1947 jyldan bastap KSRO oǧan zymyrandardy synaqtan ötkızıp keledı, aldymen V-2, sodan keiın özı basyp aldy. Iаdrolyq synaqtar 1950 jyldardyŋ aiaǧynda bastaldy.
Ūşyrular Qazaq KSR-ne qarai jürgızıldı, bıraq sodan keiın zymyrandardy öz azamattarynyŋ basynan synaǧan bır el boldy.
Sodan poligondy keŋeite bastady, qazaq auyldaryna äskeriler men milisiialar kelıp, adamdardy küştep qonystandyrdy», - dedı basylymǧa sūhbat bergen tūrǧyn Naǧym Täjımūratov.
Qazaqstan täuelsızdık alǧan kezde onyŋ aumaǧynda reseilık zymyrandardy synau toqtaǧan joq, qazır respublika poligondar üşın jerın Reseige jalǧa berıp otyr. Bökei ordasyndaǧy poligon audannyŋ bükıl aumaǧynyŋ jartysyn, 943 myŋ gektardy alyp jatyr. Resei barlyq poligondardy jalǧa alǧany üşın jylyna gektaryna 2,3 dollar töleidı.
Baiandamada jerdı meliorasiialau qajettıgı aitylǧan, bıraq reseilık äskeriler öz mındettemelerın oryndamai otyr. Jergılıktı bilık belsendılerdıŋ talabyn elemeude.
