Izdenu jolyndaǧy oquşy özınıŋ jaŋa ideiasy jaidy äŋgımeleidı. Ol özı qolǧa alǧan jūmysty qaida qoldanuǧa bolatynyn aityp, sebebın de tüsındırdı.
Är öŋırde talantymen talaidy tamsandyryp, bılımımen közge tüsıp jürgen jastar barşylyq. Solardyŋ bırı oquşylar arasynda alǧaş ret nanosputnik oilap tapqan jas önertapqyş – Şolpan Amankeldı. Qazırgı taŋda ol Almaty qalasyndaǧy M.Bazarbaev atyndaǧy №138 gimnaziiada oqidy.
Jas ǧalym bala kezınen jaŋa dünienı tanyp-bıluge qūmar bolǧan.
«Kışkentai kezımnen tabiǧattyŋ tylsym syrlaryn tüsınuge tyrysyp, ainalamdaǧy dünienı zertteumen ainalystym. Jyldar ötken saiyn ǧylymǧa degen qyzyǧuşylyǧym arta tüstı. Türlı kıtaptardy oqyp, tanym kökjiegımdı keŋeittım. Osy bır qabıletımdı baiqaǧan ata-anam menı ǧylymi üiırmelerge qatystyrdy. Osylaişa üide alǧaşqy täjıribelerımdı jasai bastadym», - deidı ol.
Qajyrly eŋbek pen ızdenıstıŋ nätijesınde Şolpan «Venus-Sat.kz» atty nanosputniktı oilap tapty. Aituynşa, ideia eldegı qūrǧaqşylyq mäselesı köbeigennen tuǧan.
«Būl – ozon qabatyn, auadaǧy himikalyq bölşekterdı zertteuge arnalǧan tehnika. Jūmys 2021 jyly bastalǧan edı. Oǧan deiın sporttyq robototehnikamen ainalysatynmyn. Nanosputnik özektı geoaqparatpen qamtamasyz etedı. Bolaşaqta osy otandyq tuyndydan alynǧan geoaqparatty jasandy jaŋbyr şaqyrtuǧa paidalanamyz degen oidamyz. İdeia eldegı qūrǧaqşylyq mäselesıne orai alaŋdauşylyqtan tudy. Al qūrylǧyny jasap şyǧu üşın fizika, himiia, biologiia, informatika, geografiia salalaryn jetık meŋgeru kerek boldy. Jūmys 100-den astam prototipten bastaldy. Būl joba men üşın tek ǧylymi jūmys emes, tūlǧalyq ösu prosesı boldy. Bügınde önertabysymdy patentteudı qolǧa aldym. Qazırgı taŋda ol ekspertizalyq prosessten ötude», - dep tüsındırdı jas önertapqyş.
11 synyp oquşysy bolaşaqta öz jobasyn Semei ormanyna baǧyttaudy josparlap otyr.
«Nanosputnik tek qysqa distansiiada, iaǧni 5-10 kilometrge ūşyryldy. Dese de, būl klimattyq baqylauǧa jetkılıktı derekterdı aluǧa mümkındık beredı. Men bolaşaqta Semei ormanyna osy jobamdy baǧyttaǧym keledı. Rezervat būǧan deiın eleulı synaqtardyŋ kuäsı boldy. Radiasiianyŋ, äsırese örtten keiın qorşaǧan ortamen jäne biosferamen ärekettesu mümkındıgınıŋ qarastyru menıŋ ǧylymi qyzyǧuşylyǧymnyŋ maŋyzdy taqyryby ekenın atap ötkım keledı. Ǧylymi zertteuler men modeldeu belgılı bır aumaqtarda jaŋbyr jauyp, ylǧaldylyqty arttyru üşın qūraldardy qamtamasyz ete alady, būl su qoimalaryn qūruǧa jäne ört şyǧu yqtimaldyǧyn azaituǧa kömektesedı. Būl köp qyrly täsıl tek ört pen radiasiialyq äserdıŋ saldaryn zertteudı ǧana emes, sonymen bırge «Semei ormany» qoryǧynda bolaşaq apattardyŋ aldyn alu jäne bıregei tabiǧi ortany qalpyna keltıru boiynşa belsendı şaralardy qabyldau mümkındıgın beredı», - deidı ol.
Ǧylymdaǧy jas ǧalymnyŋ qorjyny jarqyn jetıstıkterı toly. Atap aitsaq, Şolpan Amankeldı AQŞ, İndoneziia, Malaiziia syndy elderde ötken halyqaralyq baiqaularda top jaryp, üzdık nätije körsetken. Osy oraida ol Ükımet tarapynan ülken qoldaudyŋ bolǧanyn aitty.
«Bali qalasynda ötken INNOPA-2022 halyqaralyq jas önertapqyştar baiqauyna qatysyp, 1-oryn aldym. 35 memleket boi körsetken jarysqa Qazaqstan bırınşı ret qatysty. Ükımet tarapynan ülken qoldau, ärı kömek boldy. Almaty qalasy Bılım basqarmasynyŋ "Almaty daryny" daryndy balalar men talantty jastardy anyqtau jäne qoldau jönındegı ortalyǧy tolyqtai jarystyŋ şyǧynyn köterdı. Ortalyqtyŋ direktory Gülnūr Kärımǧajy osy saparda bızdı baqylauǧa aldy. Moraldy qoldau körsetkenı üşın ol kısıge alǧysymymdy bıldırgım keledı. Sonymen qatar, Halyqaralyq ǧylymi yntymaqtastyq ortalyǧy (ICSC) Läzzat Qūsaiynova ülken kömek qolyn sozdy», - deidı Şolpan.
Biyl mektep bıtıretın jas tülek özınıŋ qai baǧytta oqitynyn anyq bıledı.
«Bolaşaqta osy kompiuterlık ǧylym salasyn jetık meŋgergım keledı. Özımdı osy salada köremın. Joǧarǧy oqu orny jaily älı tolyq senımdı emespın. Alaida, Qazaqstannyŋ ǧylym salasyna ülken eŋbek qosqym keledı», - dep tüiındedı önertapqyş.
Diana Asan «Adyrna» ūlttyq portaly
