Jaqynda Almatyda kóz aýrýlaryn emdep, dıagnostıkalaıtyn biregeı jańa klınıka ashylady. Bul isti 15 jyldan beri Túrkııanyń Ystambul qalasynda turyp, atalǵan salamen turaqty aınalysyp kele jatqan Sátjan Toqtarbaı esimdi otandasymyz qolǵa alǵan.
Ol sondaı-aq medıına salasynda jumys isteıtin «Medisat» kompanııasynyń negizin qalaýshy. Kompanııa Qazaqstannan, jalpy Orta Azııadan Ystambul qalasyna dertine em izdep baratyndarǵa, sondaı-aq densaýlyǵyn teksergisi keletinderge jeti jyldan beri qyzmet kórsetip keledi. Medıınalyq týrızm men kóz aýrýlaryn emdeýge qatysty Sátjan Toqtarbaımen bolǵan áńgimeni nazarlaryńyzǵa usynamyz.
— Sátjan, aldymen ózińiz týraly, sosyn medıına salasynda kompanııa qurýyńyzǵa ne túrtki bolǵanyn aıtyp berseńiz?
— Men Pavlodardan Túrkııaǵa bilim qýyp barǵan edim. Baýyrlas eldegi eń kóne Ystambul ýnıversıtetiniń ekonomıka fakýltetin aǵylshyn tilinde bitirip, usynys jasaǵan soń sol jaqta eńbek jolymdy bastadym. Ystambul qalasynda turyp jatqanyma jalpy 15 jyl boldy. Keıin medıına salasyna birjola aýystym. Onyń da ózindik sebebi bar. Túrkııaǵa Qazaqstannan densaýlyǵyn tolyq teksertýge, kóz, onkologııa jáne ózge de aýrýlaryn emdetý úshin adamdar kóp keledi. Sondyqtan jerlesterimizdiń túrikterdiń zamanaýı medıınalyq mekemelerinde emdelýine bir jaǵy óz úlesimdi qosqym keldi. Osy jyldary bizdiń kompanııanyń kómegine myńdaǵan adam júginip, emderine shıpa tapty. Qazir tutas komanda bolyp qalyptastyq. Qazaqstannan baryp jumys istep jatqan medıınalyq dáriger-keńesshilerimiz bar. Iaǵnı túrkııalyq mamandardyń aıtqandaryn naýqastarǵa qazaq, orys tilinde túsinikti etip jetkizip beretin, medıınalyq bilimi bar alty aýdarmashymyz ben eki medıınalyq dáriger konsýltantymyz jumys isteıdi.
— Kompanııańyzdyń kómegine qansha adam júgindi?
— 7 jyl ishinde 19 myńdaı adamǵa Túrkııada emdelýine, tolyqtaı tekserilýine óz qyzmetimizdi kórsetippiz. Qazaqstanda 78 ret konsýltaııa uıymdastyryppyz. Tórt jylda Qazaqstanda shamamen 7 myń adamǵa konsýltaııa júrgizdik. Osy jaqqa onkologtardy, hırýrtardy, okýlıstterdi ákeldik. Jalpy, ortalyǵymyzǵa aıyna tolyqtaı tekserilýge, emdelýge 80-90 adam keledi. Negizinen bizge chek-ap jasaýǵa keletinder kóp. Bizge keletinderdiń 80 paıyzy kózdi tekserýge, chek-ap jasaýǵa jáne onkologııalyq aýrýlarmen jıi júginedi.
— Bul qyzmetterińizdi medıınalyq týrızm dep aıtsaq bola ma?
— Árıne, medıınalyq týrızm degenimiz ne? Qazaqstanda emdelgisi kelmegen nemese bul elde emi tabylmaǵan naýqastar shetelge ketedi. Bul Qazaqstannyń medıınasy álsiz degendi bildirmeıdi. Kerisinshe, adamdardyń tańdaý múmkindigi artty desek bolady. Ásirese, sońǵy tórt jylda pandemııadan keıin shetelge, onyń ishinde, Túrkııaǵa barýshylar sany 4-5 esege deıin kóbeıdi. Sebebi, adamdar buryn aýyrǵan soń baryp qana em izdese, qazir aýyrmaıtyn jol izdeý mádenıeti qalyptasyp keledi. Bul kúnde shetelge qydyryp bara jatyp-aq, tolyqtaı chek-aptan ótedi, bolmasa, ata-anam qartaıdy, solardyń densaýlyǵyn bir tekserteıin dep jiberetinder kóp. Ekinshiden, qansha degenmen, Túrkııanyń medıına salasynda tájirıbesi mol. Sońǵy tehnologııamen jabdyqtalǵan klınıkalary bar. Onyń ústine biz turyp jatqan Ystambulda halyq kóp ári Eýropanyń sońǵy tehnologııalaryn der kezinde alyp, mamandary ol jaqtarmen de tájirıbe almasyp turady. Bunyń bári túrik medıınasynyń damýyna ózindik yqpalyn tıgizbeı qoımaıdy.
— Sizder arqyly Túrkııada em alǵysy keletindermen qalaı jumys jasaısyzdar?
— Bizge óte qarapaıym naýqas habarlasady. Tolyq qujattaryn jiberedi. Dáriger medıınalyq keńesshiler naýqastar jibergen qujattarmen tolyqtaı tanysyp shyǵady, medıınalyq negizde túrik tiline aýdaryp, tıisti mamanǵa beredi. Mysaly, myna naýqasqa operaııa jasaý kerek, osyndaı somada, osyndaı kúni jasaý kerek degen sııaqty. Sosyn biz arnaıy formada sonyń bárin, operaııanyń atyn, qarajatyn, neshe kún ketetinin bárin jazyp, ony naýqasqa jiberemiz. Eger ol klınıkanyń sharttaryn qabyldaıtyn bolsa, bıletin alǵan soń, bizge pasporty men bıletin jiberedi. Biz osynda áýejaıdan kútip alamyz. Qonaqúıine ornalastyramyz. Kerekti dárigerlerine aldyn ala jazǵyzyp qoıamyz. Soǵan baılanysty, qasyna arnaıy aýdarmashysyn qosyp operaııasyn uıymdastyryp, palatasyna jatqyzyp, tolyq baqylaýǵa alamyz. Emi bitken soń áýejaıǵa deıin shyǵaryp salamyz.
— Rasy kerek, Túrkııaǵa baryp emdelýge ekiniń biriniń shamasy jete bermeıdi...
— Durys aıtasyz, joǵaryda toqtalǵanymdaı sondaı jandarǵa kómegimiz tısin dep sońǵy úsh jylda Almaty jáne Aqtaý qalalaryna Túrkııanyń bilikti mamandaryn aparyp, qoljetimdi baǵada keńes berip, konsýltaııa uıymdastyryp kelemiz. Sol jerde naýqasty barynsha Qazaqstanda ary qaraı emdele alatyndaı etip emin belgileımiz. Eger kúrdeli emdeýdi, jańa tehnologııalar men myqty mamandardy qajet etetin bolsa ǵana Túrkııaǵa barady.
— Jaǵdaıy joq, eminiń qarajatyn tóleı almaıtyn adamdar bara ma sizderge? Olarǵa kómek kórsetýdiń, bolmasa jeńildik jasaýdyń joldary qarastyrylǵan ba?
— Adam balasy bolǵan soń túrli jaǵdaı bolady. Jalpy Medisat medıınalyq týrızm kompanııasy. Jyldar boıy Ystambuldaǵy eń tanymal klınıkalarmen qoıan-qoltyq jumys istep kelemiz. Sondyqtan ondaı kezderi tikeleı olardyń basshylarymen sóılesip, qolymyzdan kelgenshe jeńildikter alyp berip, emge qarajaty joq jandardy tegin emdeý múmkindikterin qarastyryp kelemiz. Onnan astam adamnyń operaııasy men transplantaııasyna kómektestik. Biz qaıyrymdylyq qory emespiz, biraq otandastarymyzdyń muqtajdyǵyn óteý úshin qolymyzdan kelgenin jasaımyz.
— Áńgime barysynda Almatyda jańa klınıka ashamyz dep aıtyp qaldyńyz. Sol jaıynda tolyǵyraq aıtyp berseńiz. Ol medıınanyń naqty bir salasyna mamandanǵan klınıka ma?
— Almatyda qalasynda 15 qańtarda «Asiakoz» degen kóz klınıkasyn ashýdy josparlap otyrmyz. Ony ashý sebebimiz – qazir kózge em izdep, shetelge baratyndar kóp, sonymen qatar kózine kúrdeli ota qajet, biraq, qarajat jaǵynan jolyna aqsha taba almaı, bizge jete almaıtyndar da bar. Endi qazaqstandyqtar kózin emdetý úshin Anadolyǵa barmaıdy, osy jerde-aq emdete alady. Túrkııalyq bilikti hırýrgtardy osynda alyp kelemiz. Emhanamyz tolyqtaı sońǵy tehnologııamen halyqaralyq standarttarǵa saı jabdyqtalǵan. Asiakoz klınıkasynda kúrdeli otalardy da jasaımyz. Aı saıyn jaǵdaıy joq, kúrdeli ári jedel otany qajet etetin 3-4 naýqasty tańdap alyp, olarǵa kómektesý, ıaǵnı tegin ota jasap berý de josparda bar. Klınıkamyzdyń ataýyn «Asiakoz» dep ataýdyń ózindik sebebi bar. Iaǵnı, aldaǵy ýaqytta kózine em izdep kórshiles elderden keletin naýqastarǵa da qyzmet kórsete otyryp, Qazaqstanda medıınalyq týrızmdi damytqymyz keledi. Iaǵnı túpki maqsatymyz — klınıkamyzdy Ortalyq Azııadaǵy kóz emdeıtin irgeli ortalyqqa aınaldyrý.
— Elimizdiń medıına salasyna qandaı ózgerister kerek? Sheteldik mamandarmen jumys istep júrgen jan retinde ne aıtasyz?
— Elimizdiń medıınasy zamanǵa saı turaqty damyp keledi. Qazir jastardyń kóbi shetelde bilim alyp, óz elimizde de bilikti mamandar daıyndalyp jatyr. Ózimiz ashqaly otyrǵan klınıkaǵa keletin bolsam, aldaǵy ýaqytta bul jerde túrik tilin biletin otandyq dárigerlerdi de tájirıbe almasyp, úıreneri bolsa, qajetin alsyn degen oımen jumysqa alý oıda bar. Medıınalyq týrızm salasynda júrgennen keıin, klınıka asha otyryp, bul joldy odan ary damyta otyryp, otandyq medıınany damytýǵa osylaı az da bolsa, óz septigimizdi tıgizgimiz keledi.
— Qolǵa alǵan isterińiz ońynan bolsyn! Suhbatyńyzǵa raqmet! Isterińizge bereke bersin!
