1928 jyly 20 jeltoqsanda Qazaq Ortalyq Atqaru Komitetı qazaq jazuyn latyn älıpbiıne köşıru turaly qauly qabyldap, «Iаnalif» (Jaŋa älıp) älıpbiı arnaiy äzırlendı.
Qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne köşu tarihyn qarastyrǧanda latyn älıpbiıne köşu üderısı men jaŋa grafika nūsqalaryna ǧana emes, arab älıpbiınen bas tartudyŋ sebepterıne de erekşe nazar audaru kerek.
Qazaqtar revoliusiiaǧa deiın «töte jazu», iaǧni arab grafikasyn qoldanǧan.
Bolşevikter bilıgınıŋ ornauymen būrynǧy Resei imperiiasynyŋ territoriiasyn mekendegen basqa halyqtarǧa qatysty saiasat ta özgerdı. Jaŋa basşylyq türkı halyqtarynyŋ grafikalyq jüielerın jaŋa bırtūtas älıpbige auystyrudyŋ bolaşaǧyn kördı. Latyn älıpbiınıŋ «revoliusiia älıpbiı» dep ataluy beker emes.
Keŋınen taralǧan latyndandyru tek tıldık maqsatqa sai emes, sonymen bırge saiasi saldary da boldy. Keŋes ükımetı patşalyqtyŋ orystandyru saiasatyna qarama-qarsy latyn älıpbiı arqyly jaŋa dünietanym qūruǧa, tıldı saqtai otyryp, grafikasyn özgertuge, dünienıŋ tıldık beinesın özgertuge ūmtyldy.
Sonymen qatar, Keŋes Odaǧy aumaǧyndaǧy keibır halyqtardyŋ resmi jazu jüiesı mülde bolmaǧan, mūsylmandar arab tılınde jazǧan, būl da bolşeviktık ideologiiaǧa säikes kelmeitın. Arab grafikasy onyŋ qasiettı qyzmetterımen, Qūranmen, bolşevikterdıŋ ateistık senımderıne qaişy keletın dıni dogmalarmen tyǧyz bailanysty boldy.
Latynǧa köşu tek mūsylman jäne buddis halyqtarynda ǧana emes, Keŋes odaǧynda da kirilisadan auysu közdeldı. Būl jobany orys filology N.F.Iаkovlev jürgızdı. Onyŋ pıkırınşe, orys älıpbiı jazudyŋ kirillisa türın saqtap qalǧan elder men Qazan töŋkerısınen keiın latyn älıpbiıne köşken şyǧys halyqtaryn ekıge böldı, sonymen qatar kirillisa Batys Europa elderımen integrasiiaǧa kedergı boldy.
Latyn grafikasyna köşu bastamasyn türkı halyqtary da oŋ qabyldady. Būl bauyrlas türkı halyqtarynyŋ bırıguıne yqpal ete alar edı. Latyn älıpbiıne köşudı jaqtaityn qozǧalys 1923 jyly küşeie bastady.
1928 jyly 20 jeltoqsanda Qazaq Ortalyq Atqaru Komitetı qazaq jazuyn latyn älıpbiıne köşıru turaly qauly qabyldady. Osy maqsatta latyn taŋbalary negızınde «Iаnalif» (Jaŋa älıp) älıpbiı arnaiy äzırlendı. Jurnalistika latyn älıpbiımen şyǧaryla bastady; Balalar jazudyŋ jaŋa türın tez meŋgeru üşın mektepte latyn grafikasy qoldanyldy. Būl grafika diakritikanyŋ kömegımen keibır dybystardy bıldıru formalarynyŋ jetıspeuşılıgı mäselesın şeştı, iaǧni latyn älıpbiınde presedentterı joq jaŋa bıregei taŋbalar jasaldy.
Bıraq qazaq tılındegı latyn jazuy ūzaq ömır sürmedı. Köp ūzamai ükımet latyn älıpbiıne köşu eŋ sättı ideia emes degen qorytyndyǧa kelıp, ülgı bolǧan Türkiiamen qarym-qatynas naşarlady. 1940 jyly Keŋes odaǧy elderı latyn älıpbiınen kirillisaǧa köştı.
Ūqsas jaŋalyqtar
