Geosaıasattyń shıelenisken shaǵynda Qazaqstannyń jahandyq keńistikte nyq ornyǵýyna ınnovaııalyq ekonomıka ǵana emes, sonymen qatar qarqyndy damyp kele jatqan eńbek naryǵy da áser etedi. Bul baǵytta, ásirese, ýnıversıtet ǵylymynyń "qaıta jańǵyrýy" tıis ekenin barshamyz túsinip otyrmyz. Halyqaralyq ahýaldyń aýmaly-tókpeli kezeńinde ýnıversıtettiń sapaly maman daıarlaýy óz aldynan, bilim berý komponenti men zertteý qyzmetin toǵystyryp, el múddesin ilgerletýge at salysýy da qajetti baǵdar.
Ýnıversıtetti bilim berý jáne ǵylymı uıym retinde qarastyra otyryp, qyzmettiń eki baǵyty da turaqty kásibı negizde júzege asyrylýy kerek ekenin atap ótken jón. Sonymen qatar, bul baǵyttardyń aýqymy túrde qamtylyp, ýnıversıtet úshin birdeı deńgeıde júzege asyrylýy kerek. Ýnıversıtettegi bilim men ǵylym ulttyq ekonomıkamyzdyń qos qanaty, biz odan shetkeri ketip damýdyń dańǵyl jolyna túse almaımyz.
Joǵary bilim sapasynyń qajetti sharty retinde tanylǵan ýnıversıtet qyzmetindegi ǵylym men bilimniń ózara baılanysyna professor-oqytýshylar quramy ǵana jaýapty emes. Sonymen qatar, ozyq oıly, qaǵilez, týyndyger stýdentterdi de ýnıversıtettiń ǵylymı-zertteý jobalaryn iske asyrýǵa qatystyrý, tartý asa mańydy. Óıtkeni ýnıversıtet qabyrǵasynda ǵylymı jobalarǵa qatysqan stýdent shıraıdy, ǵylymı paıymdaýy jetiledi jáne synı sanasy artady. Bul jerdegi basty problema – ǵylym men bilimniń arasyndaǵy baılanystyń mesheýligi. Kóptegen ýnıversıtette ǵylymı-ınnovaııalyq vektor óz dárejesinen az damyǵany jasyryn emes.
Stýdentterdiń ǵylymı jumyspen az qamtylýynyń negizgi sebepteri:
- ǵylymı jumysqa jetkilikti ýaqyt bólinbeýi jáne bilim berýdiń ústemdigi;
- stýdentter qatysa alatyn ǵylymı jobalardyń azdyǵy (ýnıversıtet tartqan qarajattyń azdyǵy jáne menshikti qarajaty esebinen qarjylandyrylatyn ǵylymı jobalardyń jetispeýshiligi);
- naqty ǵylymı biliktiligi bar (tek oqytýshy biliktiligi ǵana emes) jáne joba jetekshileri retinde stýdenttermen ǵylymı zertteýler uıymdastyrýǵa jáne júrgizýge qabiletti ǵylymı-pedagogıkalyq kadrlardyń tapshylyǵy;
Mundaı kiltıpandardy sheshý men beıtaraptandyrýdyń joldary kóp. Atap aıtqanda, stýdenttermen ǵylymı jobalardy júrgizýge arnalǵan uzaq ne qysqa merzimdi kelisimshart jasasý. Sebebi, zańdyq kúshke ıe kelisimshart qandaı da bir nátıjeniń bolatyndyǵyna kepil bola alady ári stýdenttiń ǵylymı jobaǵa qatysty jaýapkershilikti sezinýine yqpal etedi.
Ýnıversıtet ǵylymyn damytý strategııasyndaǵy negizgi mindetterdiń biri onyń korporatıvtik (salalyq) ǵylymmen ıntegraııasyn kúsheıtý. Sonymen qatar, kásiporyndardyń alynǵan nátıjelerge suranysyn arttyrý. Taǵy bir aıta keterligi, ýnıversıtet ǵylymymen bıznestiń jumys isteýine qolaıly jaǵdaı jasaý ma mańyzdy mindet ekenin negizge alǵan jón.
Sondyqtan, ǵylymı-tehnıkalyq saladaǵy kásiporyndar men joǵary oqý oryndarynyń ózara is-qımylyn yntalandyratyn júıeli shara bıznes úshin oqý oryndarymen yntymaqtastyqtyń neǵurlym tıimdi rejımin belgileıtin arnaıy mehanızmderden turǵany durys.
Qoryta aıtqanda, ýnıversıtet ǵylymyn "qaıta jańǵyrtýdyń" tásilderi jáne ony qamtamasyz etetin is-sharalar túbegeıli ózgeristerdi qamtıdy. Shyn máninde, ýnıversıtetter bilim berý komponentin ekinshi orynǵa jyljyta otyryp, kásibı negizde júzege asyrylatyn zertteý qyzmetine bet burýy kerek. Joǵary oqý oryndarynyń qyzmetindegi basymdyqtardyń mundaı ózgerýi ýnıversıtetterdegi zertteý jumystaryn jandandyrýdyń birden-bir maqsatyna baılanysty emes, ınnovaııalyq ekonomıkanyń, eńbek naryǵynyń zamanaýı talaptaryna baılanysty.
Strategııalyq turǵydan alǵanda, bıznestiń ýnıversıtettermen ózara is-qımylyn keńeıtý úshin qosymsha fıskaldyq yntalandyrý, JOO ǵylymyn damytý boıynsha usynylǵan sharalar keshenin iske asyrý jáne, saıyp kelgende, memlekettik JOO-lardy óńirlerdegi ákimshilikpen baılanystyrý, kóshbasshy ýnıversıtetter usynǵan zertteýler men ázirlemelerdiń nátıjeli JOO sektoryn qalyptastyrý qashan da basty nazarda bolýy tıis. Bul baǵyttarǵa basymdyq bergende ǵana ýnıversıtet órenderi kásipkerlik sektor tarapynan suranysqa ıe jáne álemdik deńgeıde básekege qabiletti bola alady.
Dastan Qastaı
Jýrnalıst
