Bıyl da 5 qazan kúni 2023 jylǵy Nobel ádebıet syılyǵynyń ıegeri anyqtalady. Álemdik basylymdar bul týraly alýan túrli boljamdar jasap jatyr. Biri alpaýyt syılyqty Mýrakamıge bergisi kelse，endi biri onyń joly kesilgenin aıtyp，óz úmitkerleriniń esimin ataýda. Bundaı úderisten qazaq basylymdary da qaǵys qalmaýy kerek ekenin eskerip, biz de óz boljamymyzdy jazyp otyrmyz.
JEŃILGISI KELMEITIN MÝRAKAMI
Bul Syılyqty jeńip alý múmkindigi joǵary avtorlardan bastaıyq. Bıylǵy jyly Nobel maıdanynda japon men qytaı jazýshylary arasynda ózgeshe bir tartys bolatyn sııaqty. Mýrakamı men Sán Shýeni aıtyp otyrmyn. Degenmen, ádebıet salasyndaǵy Nobel syılyǵyn boljaý qıyn ekenin eskermeýge taǵy bolmaıdy.
18 sarapshydan turatyn Shved akademııasy úmitker avtorlardy tańdaýǵa asa jaýapkershilik tanytary sózsiz.
Ádebıet boıynsha Nobel syılyǵyna bás tikken kezde, siz elemeýge bolmaıtyn birden-bir jazýshy - Mýrakamı. Ol birneshe jyl boıy osy syılyqqa negizgi úmitker bolǵanymen, márege jete almaı qaldy. Bul kúnde onyń japondyq jaqtastary akademııanyń ony tym kóp renjitkenin aıtqysy keletini sózsiz.
Mýrakamı Nobel syılyǵyna laıyq pa? Ol, árıne, Japon halqy ǵana emes, búkil álem jaqsy kóretin bilikti avtor. Másele mynada, akademııa ádette dúnıetanym týraly kóp jazǵan avtorǵa búıregin buratyndaı seziledi.
Bul Mýrakamı úshin taǵy da bir jeńilistiń kezeńi bolýy múmkin.
SYNShYLAR MOIYNDAǴAN SÁN ShÝE
Al qytaı jazýshysy Sán Shýe ádebıet salasyndaǵy Nobel syılyǵyna birneshe ret túsken qalamger. Ol 2019 jyly qaıta usynyldy, biraq Pıter Handkeden jeńilip qaldy. Ol joǵary bilimdi jazýshy sanatynda emes， kóp jyl qarapaıym jumysshy bolǵan. «Eski qalqymaly bult» atty alǵashqy novellasyn 1986 jyly jarııalaǵan ol kóp ótpeı «Jańa myńjyldyqtaǵy mahabbat» romanyn jazdy.Shyǵarmalaryndaǵy órshil jáne eksperımentaldy baıandaý tásili ony tez arada oqyrmanǵa tanytyp，jazý sheberligin álemge tanymal etti. Sheteldik ádebıet sarapshylary ony stılıstıkalyq jaǵynan Fran Kafkamen salystyrdy. Onyń jazýy sonymen qatar Batys pen Qytaı mádenıetiniń elementterin de bir araǵa toǵystyratyndaı.
MÚMKINDIGI BAR MÝRNAN
2023 jyly ádebıet salasy boıynsha Nobel syılyǵyna úmitkerlerdiń biri - Djerald Mýrnan. Buǵan deıin aty shyqpaǵan avstralııalyq jazýshy alǵashqy kitabyn 1974 jyly shyǵardy，sodan beri ol birneshe romandar men áńgimeler jınaqtaryn oqyrmanǵa usyndy. Mýrnan buryn da Nobel syılyǵyna usynylǵan, biraq joly bolmaǵan. Ol shyn máninde jetkilikti dárejede tanyla qoımaǵan aǵylshyn tildi jemisti jazýshy.
Biraq synshylar ony jazý tehnıkasyn meńgergen jáne óz stılimen erekshelenedi dep baǵalaýda. Biraq mundaı alpaýyt syılyqty onyń dál bıyl jeńip alýy qıyndaý.
JOLYŃ BOLSYN, JON FOSSE
Batys basylymdary Norg jazýshysy Jon Fosse-niń esimin jıi ataı bastady. "Sergektik" atty romanymen jurtty jalt qaratqan ol bıyl 63 jasta. Bularǵa da bir Nobel kerek sııaqty.
Bylaısha aıtqanda, Nobel syılyǵy - baqyt. Ol da qonatyn adamǵa tańdap qonady.
Dúısenáli Álimaqyn
Vashıńton, DC AQSh
