2023 jyldyń 15 tamyzynda Kabýldy tálipterdiń (Qazaqstanda tyıym salynǵan) basyp alǵanyna jáne prezıdent Ashraf Ǵanı komandasynyń Aýǵanstannan ushyp shyqqanyna eki jyl toldy.
Sol kezde kópshilik Amerıka Qurama Shtattarynyń qyrǵı-qabaq soǵys kezinen bastap radıkaldy ıslamshylardy óz maqsattaryna paıdalanyp kelgenin umytyp, taǵy bir «amerıkandyqtardyń sátsizdigin» toılaýmen aınalysty.
Sonaý 1950 jyldary RÝ uıymy Saýd Arabııasynyń shyǵysyndaǵy shaǵyn ıslamshyl toptarmen qalaı jumys istegenin eske túsirýge bolady.
Amerıkanyń barlaý qyzmetteriniń Talıbanmen baılanysy týraly, onyń tarıhynyń alǵashqy kezeńderinen bastap, myńdaǵan maqalalar men eńbekter jazyldy.
Eger siz RÝ-dyń ıslamshylarmen ótkizgen oıyndary jáne Aýǵanstannyń «jaqsy» saqaldy jigitteri týraly áńgimeler basqa bir ǵalamnan shyqqan nárse dep oılasańyz, onda qatty qatelesesiz.
Mamandardyń baǵalaýynsha, Qazaqstanda mundaı kúshterdi qoldaýshylar sany 20 myńnan astam ekenin este ustaǵan jón. Olardyń kópshiligi ońtústikte (Almaty jáne Ońtústik Qazaqstan oblysynda), batysta (Atyraý men Aqtóbede) jáne respýblıkanyń ortalyǵynda (Astana men Qaraǵandy oblysynda) shoǵyrlanýy múmkin.
2015 jylǵy málimet boıynsha elimizden 400-ge jýyq sodyr IM (Qazaqstanda tyıym salynǵan) jaǵynda soǵysý úshin Sırııaǵa ketken.
Al 2022 jylǵy qańtar oqıǵasyna radıkaldy ıslamshylar óte belsendi túrde qatysty.
Demek, Reseı men Qytaıdy tejeý turǵysynan bizdiń aımaqqa múddeli AQSh bar. Qytaıdyń osal jeriniń biri – ıslamshyl toptardyń kómegimen, sonyń ishinde Ortalyq Azııa arqyly «otqa jaǵýǵa» bolatyn Shyńjań-Uıǵyr avtonomııalyq aýdany ekenin umytpaıyq.
25 mıllıonǵa jýyq adam asharshylyqtyń aldynda turǵan Aýǵanstan bar, biraq amerıkandyqtar sol jerde «kezdeısoq túrde» 85 mıllıard dollarlyq
qarý-jaraq qaldyryp ketti.
Al Qazaqstan bolsa, bir kúni aımaqtyń osy «untaq jýrnaly» tutansa, AQSh-qa «jarylys tolqynyn» baǵyttaý tıimdi elderge aınalýǵa qaraı bet aldy.
Al Vashıngtonnyń, shyn máninde, bul jarylystan bizdi qorǵaýǵa kómektesýge nıeti joq.
Qazaqstanda tyıym salynǵan «Hızb-ýt-Tahrır» jáne «Tablıǵı jamaǵat» radıkaldy belsendilerine qatysty qylmystyq ister boıynsha bizdiń elimiz «dinı senim bostandyǵy deńgeıi» boıynsha únemi sońǵy orynda turǵan batystyń kóptegen reıtıngteri de sonyń bir dáleli.
Sonymen qatar, kelesi «alańdaýshylyq kórinisterin» qospaǵanda, «qańtar oqıǵasy» kezinde AQSh bizge qalaı kómekteskeni esińizde me?
Sondyqtan, bizdiń Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Qanat Týmyshev sekildi «Talıban» nelikten «terrorlyq uıym emes» dep, biraq onyń tyıym salynǵan tizimnen shyǵarylýy «kún tártibinde joq» degen tirkestermen oınaýǵa bolady.
Biraq Brejnev dáýirindegi «terezeler men esikterdi jaýyp qoıyp, jolda bara jatyrmyz dep oılaıyq» degen ázil-qaljyń qaǵıdasy boıynsha bul jaǵdaıdan «ońaı shyǵý» nátıje bermeıtini anyq.
Talıban amerıkandyqtarmen kelise otyryp, Ortalyq Azııadaǵy tutanǵan ıslamdyq otqa «otyn laqtyra ma» nemese ózderinen de radıkaldy baǵyttaǵy «jyrtqyshtar» tutatýy múmkin otta otynnyń ornyna jana ma belgisiz. Al, sheteldik seriktestermen tıimdi koalıııasyz, Qazaqstannyń ózin qorǵaýy ekitalaı. Jalpy, tańdaý múmkindigi de az.
Ortalyq Azııadaǵy jaǵdaıdy jiti baqylap otyrǵan, biraq mundaǵy oqıǵalarǵa tikeleı aralasýǵa tym saqtyqpen qaraıtyn Qytaı da bar.
Al bizdiń elimizge uzaq merzimdi turaqsyzdyqtyń qaýpi tóngen 2022 jyldyń qańtary kezinde tetikteri aıtarlyqtaı tıimdi jumys istegen UQShU da bar.
Sondyqtan da, bizdiń prezıdent osy áskerı bloktyń sammıtterinde «halyqaralyq isterdegi shıelenistiń kúsheıýin» talqylaýy, alaıda osy qoǵamdyq qyzmettiń kóleńkesinde bir jerde uıymǵa múshe elderdiń áskerı jáne barlaý qyzmetteri bir-birimen ózara árekettesýin «múmkindik óneri» dep esepteý qajet.
UQShU músheleri radıkaldy ıslamshylarmen jáne olardyń sheteldik demeýshileriniń «kóp jaqty kombınaııalarymen» kúresý turǵysynan bárimiz bir kemede ekenimizdi túsingen kezde ǵana shuǵyl qajettilik týyndaıdy.
