Bügın 1 qyrküiekte dästürlı türde Prezident Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna Joldauymen jaŋa saiasi mausym bastaidy. Sol qarsaŋda ükımettegı auys-tüiıs turaly aityla bastady. Tıptı keibır telegram arnalarda naqty şeneunıkterdıŋ attary atalyp, kım kımdı almastyratyny jelıde jeldei esıp tūr. Osy turaly sarapşylardan sūrap kördık.
Prezident Toqaev biylǧy 9 tamyzda jūmys saparymen Pavlodar oblysyna barǧan kezınde öz Joldauynyŋ negızgı baǧyttarynyŋ bırın jariia etken edı.
«Bız mülde jaŋa jolǧa köşu üşın Qazaqstannyŋ ekonomikalyq damuyna öte maŋyzdy serpın beruımız kerek. Qazır şeşuşı tarihi sät kele jatyr», «özektı mäselelerdı şeşu qajet bolǧandyqtan, halyq bızden naqty şeşımder kütedı» degen.
«Halqymyzdyŋ laiyqty ömır süru deŋgeiın qamtamasyz etu bızdıŋ elımızdıŋ ekonomikasynyŋ damuyn tūjyrymdamalyq tūrǧydan qalai köretınımızge tıkelei bailanysty. Būl jerde bız tübegeilı şeşımdersız jasai almaimyz. Elımızdıŋ ekonomikalyq damuyna zor serpın beruge baǧyttalǧan būl asa maŋyzdy ıstı bırge bastauymyz kerek», - degen Prezident Pavlodarda.
Odan ärmen Toqaev el ekonomikasyn baisaldy türde tübegeilı reformalau jönındegı bastamalary turaly aityp ötken. «Ükımettıŋ mındetı – reformalar boiynşa tiıstı ūsynystar beru» ekenın eske salǧan.
Būl rette el basşysy «ekonomisterımızge syn aitqanyn» diplomatiialyq jolmen anyq aŋǧartty. «Menıŋ oiymşa, jūmys aiaqtalmai jatyr, şyǧarmaşylyq joq, bızdıŋ jäne jalpy memlekettıŋ aldynda tūrǧan mındetterdı tüsınu joq», - degen bolatyn.
Mıne, osyndai jaǧdaida Ükımet basşysy Älihan Smaiylovtyŋ jūmystaryna türlışe baǧa beruge bolady. Premerdıŋ auysatyn-auyspaityny ne qazırgı Ükımettıŋ jūmysyn odan ärı jalǧastyratyn-jalǧastyrmaityny älı belgısız.
2022 jylǧy 11 qaŋtardaǧy Asqar Maminnıŋ otstavkasynan berı Qazaqstan premer-ministrı qyzmetın Älihan Smailov atqaryp otyr.
Alaida saiasatkerlerdıŋ aldyn ala boljamyna säikes küzdegı kezektı Joldau men odan tuyndaityn ıs-şaralar aitarlyqtai erekşelenuı mümkın. Sonymen qatar, Ükımettıŋ otstavkaǧa ketuı mümkın degen qauesetter de bügınge deiın BAQ betterınde aşyq jariialanyp jür. Tıptı senımdı pıkırler aityla bastady. «Jel tūrmasa şöptıŋ basy qimyldamas».
Osy turaly saiasattanuşy Duman Qabdyrahmanovtan sūrap kördık.
- Ükımettıŋ jaŋa basşysy kım boluy mümkın dep oilaisyz?
- Ükımet auysar bolsa jaŋa basşy ekonomika salasynan boluy mümkın. Sebebı, elde infliasiia men janarmai mäselesı uşyǧyp kettı.
- Al jaŋa premerden ne kütuge bolady? Ükımet basşysyn kımder sailauy mümkın? Halyqtyŋ ünıne qūlaq asyp jatyr ma qazırgı bilık?
- Jaŋa premer Prezident joldauyndaǧy qozǧalatyn mäselege bailanysty jūmys jasaidy dep oilaimyn. Ükımet basşysyn prezident taǧaiyndaidy. Qazırgı Ükımet el ünıne qūlaq asyp jatqan joq,- deidı saiasattanuşy Duman Qabdyrahmanov.
Taǧy bır saiasattanuşy Serık Belgıbaidyŋ pıkırınşe, halyq bügıngı Ükımetke senım arta almaidy. Öz sözınde saiasattanuşy bylai deidı:
- Şyn mänınde premer-ministr kım bolatyny maŋyzdy emes. Bız mūny ötkenge köz jügırtu arqyly ǧana bıle alamyz. Bızde qanşa premer-ministr boldy? Köptegen. Olar ärtürlı adamdar boldy jäne olar ärtürlı sebeptermen este qaldy. Bıraq olardyŋ eşqaisysy turaly ol ekonomikany köterdı nemese büldırdı dep aitu mümkın emes edı. Ekonomikamyz mūnai eksporty men mūnai baǧasyna täueldı.
- Eger auys-tüiıs bolyp, ıs basyna jaŋa premer kele qalsa, odan ne kütuge bolady?
- Jaŋa premer-ministr men jaŋa ükımet öte qiyn jaǧdaida bolady. Būl, mysaly, mūnai baǧasynyŋ tūraqsyzdyǧyna bailanysty boluy mümkın. Mūnai eksporty üşın de joǧary täuekelder bar. Mysaly, Resei arqyly mūnai eksporttauda mäsele tuyndauy mümkın,-deidı Serık Belgıbai. Ol Resei tarapynan töner qysymnyŋ baryn da jasyrmady.
- Putin küzde aimaq elderıne barady dep kütılude. Resei būl aimaqty tolyǧymen baǧyndyruǧa tyrysady. Ekonomikanyŋ ötkır daǧdarysta. Baǧalar ösıp jatyr, al teŋge qūldyrady. Al, jaŋa premer-ministr eşteŋe ıstei almaidy. Öitkenı bızdıŋ jüie daǧdarysqa beiımdelmegen. Mäselen, Nazarbaev kezınde ükımettıŋ bır de bır strategiialyq baǧdarlamasy oryndalǧan joq! Sondai jaǧdaida qandai tiımdılık turaly aituǧa bolady? Degenmen Nazarbaev kezınde, kem degende, būl baǧdarlamalar jasaldy. Bıraq ol ketkennen keiın daǧdarystyŋ küşeiuıne qaramastan daǧdarysty eŋserudıŋ nemese odan şyǧudyŋ bırde-bır baǧdarlamasy qabyldanǧan joq. Būl ekonomikanyŋ elenbei jatqanyn aŋǧartady. Barlyq alaŋdauşylyq tek bilık pen mülıktı qaita bölısudıŋ arasynda örıstep jatqany jasyryn emes.
- Qazırgı atqaruşy bilık nege basymdyq berude?
- Qazır ükımet şyn mänınde aqşa tabudyŋ ornyna, jinaqtau rejimıne köştı. Bıraq mūndai ekonomika adamdarǧa äser etedı. Mysaly, jeŋıldetılgen ipotekalyq nesie baǧdarlamasy qysqaratyn boldy.
- Jaŋa Ükımet basşysynan halyq köbırek nenı kütedı?
- Bırınşıden, azamattardyŋ naqty tabysy tömendep jatyr. Naqty jaǧdaida, infliasiia kırıstı jeidı, jalaqy sol küiınde qalady. Osyny şeşuı tiıs Ükımet mūnaidyŋ aqşasyn qūiudy ǧana bıledı. Qazır Ūlttyq qordy jūmsaǧylary kelmeidı, sebebı bar bolǧany 50 mlrd. Qarjy tügesıledı dep qorqady. Bıraq bärıbır ony jūmsauǧa mäjbür bolady. Prezident öz joldauynda jaǧdaidy jaqsartu üşın qandai şyǧyndar jūmsalatynyn jariialauy mümkın. Jäne ketetın şyǧyn Ūlttyq qordyŋ aqşasynan bolmaq.
- Ükımet eŋ bastysy nenı eskeruı tiıs?
- Adamdar ömır süru deŋgeiınıŋ joǧarylauyn emes, eŋ bolmaǧanda bolaşaqta qalai ömır süretınımızdı nyq tüsınudı qalaidy. Bıraq mūndai tüsınıstık pen ümıt boluy üşın bilık senım ūialata bıluı kerek. Būl – basty şart,-dep saiasatker Serık Belgıbai sözın qorytyndylady.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
