Memleket basshysynyń jarlyǵyn iske asyrý úshin Úkimet Aýyldyq aýmaqtardy damytýdyń 2023-2027 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasyn bekitti. QR premer-mınıstri Álıhan Smaıylov tıisti qaýlyǵa qol qoıdy.
Tujyrymdama aýyldyq aýmaqtardyń geografııalyq erekshelikteri men artyqshylyqtaryn eskere otyryp, olardyń áleýmettik-ekonomıkalyq áleýetin asha túsýge baǵyttalǵan. Onyń aıasynda aýyl turǵyndarynyń tabysy men turmys sapasyn arttyrý boıynsha túrli sharalar qarastyrylǵan. Aıta keteıik, Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylǵy qarasha aıynda QR Prezıdenti laýazymyna kiriskennen keıin osy Tujyrymdamany ázirleý týraly Jarlyqqa qol qoıdy.
Qujatta «Aýyl – El besigi» jobasy aıasynda respýblıka boıynsha aýyl turǵyndarynyń 90%-y ómir súrip jatqan damý áleýeti joǵary 3,5 myń aýyldyq eldi mekendi (AEM) keshendi jańǵyrtýǵa basa nazar aýdarylǵan. Mundaı eldi mekender adamdardyń eńbek etip, ómir súrýine qolaıly jaǵdaılar jasaý esebinen ekonomıkalyq ósýdiń jańa núktelerine aınalady.
Negizgi maqsattardyń biri – aýyldyq eldi mekenderdegi áleýmettik, ınjenerlik jáne kólik ınfraqurylymyn damytý. Atap aıtqanda, jańa mektepter men medıınalyq nysandar salynyp, sýmen jáne elektrmen úzdiksiz jabdyqtalady, keń jolaqty ınternet jáne ǵaryshtyq baılanysy tartylady, aýyl joldarynyń sapasy jaqsaryp, kitaphana, klýb, mýzeı jáne kınoteatr, sport ǵımarattary sııaqty mádenı nysandar salynady, halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary ashylady.
Turǵyn úı qurylysyn jandandyrý úshin jańa jer ýchaskelerine ınjenerlik kommýnıkaııalardy júrgizý jumystary jalǵasady. Bul rette aýyldyq eldi mekenderde óz qyzmetkerlerine úı salyp bergen jumys berýshilerdiń shyǵyndary jalpy alańy 100 sharshy metrden aspaıtyn úı qunynyń 50% mólsherinde sýbsıdııalanatyn bolady.
Aýyldyq jerlerdegi qoǵamdyq qaýipsizdikti kúsheıtý úshin zamanaýı ýchaskelik polıııa pýnktterin salý, aýdan ortalyqtarynda beınebaqylaý júıesin engizý, aýyldarda jaıaý júrginshiler joldary men mal aıdaý aımaqtaryn belgileý, shomylýǵa ruqsat etilgen jáne jabdyqtalǵan oryndar qurý boıynsha jumystar júrgiziledi.
Oǵan qosa shekaralas aýyldyq eldi mekenderdi damytýǵa erekshe nazar aýdarylatyn bolady. Atap aıtqanda, ınfraqurylymdy jańartý men negizgi qyzmetterdi qamtamasyz etýdiń arqasynda halyqtyń eldi mekenderden kóshýin azaıtý, adamdardyń ómir súrýine qolaıly jaǵdaı jasaý jáne jalpy shekara mańyndaǵy aýdandardyń ekonomıkalyq damýyna jańa serpin berý josparlanyp otyr. Al eńbek tapshylyǵy bar óńirlerdiń shekaralas aýyldyq okrýgter turǵyndarynyń jalaqysyna ústemeaqy qosý múmkindigi qaralatyn bolady.
Sonymen qatar tujyrymdama aıasynda topyraq qunaryn jaqsartý, aýyl sharýashylyǵy jerlerin utymdy paıdalanýǵa baqylaýdy kúsheıtý, jańa sýarmaly ýchaskelerdi aınalymǵa engizý, sý qoımalaryn rekonstrýkııalaý jáne salý, ónimdilikti arttyrý, daqyldardy ártaraptandyrý jáne t.b. boıynsha júıeli sharalar kózdelgen.
Aýyl turǵyndarynyń tabysyn arttyrý máselesin agroónerkásip óndirisin jandandyrý, kásipkerlikti jáne aýyl sharýashylyǵy kooperaııasyn damytý arqyly sheshý josparlanyp otyr. Osylaısha, shaǵyn sharýashylyqtardy biriktirý jáne aýyl sharýashylyǵy kooperatıvterin uıymdastyrý fermerlerge tuqym, tyńaıtqysh, janar-jaǵarmaı materıaldary, jem-shóp, agrotehnıkalyq jáne veterınarııalyq qyzmetter shyǵyndaryn qysqartýǵa, jer ýchaskelerin, aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn, ırrıgaııalyq jáne drenajdyq júıelerdi birlesip paıdalaný esebinen óndirilgen ónim kólemin arttyrýǵa, sondaı-aq deldaldarsyz turaqty túrde taýar ótkizip otyrýǵa múmkindik beredi.
Jalpy mundaı tásil bıznes-ortany damytýǵa jáne aýylda naryq, kólik jáne logıstıka ınfraqurylymyn qalyptastyrýǵa yqpal etpek. Sonymen qatar qyzmet baǵyttaryn keńeıtý esebinen jańa jumys oryndary ashylyp, jas kadrlardyń turaqtap qalýyna jaǵdaı jasalady.
«Aýyl amanaty» jobasy osyndaı quraldardyń biri bolmaq, onyń aıasynda jeke qosalqy sharýashylyqtarǵa jyldyq 2,5% mólsherleme boıynsha jeńildikpen shaǵyn nesıe berý, servıstik-ótkizý kooperatıvterin qalyptastyrý, tehnıka, jabdyq lızıngi jáne t.b. qamtamasyz etilmek. Sondaı-aq aýylda azyq-túliktiń negizgi túrleri boıynsha ımportty almastyratyn ınvestıııalyq jobalardy qoldaý josparlanyp otyr. Atap aıtqanda, Soltústik Qazaqstan oblysynyń agroónerkásip keshenindegi ınvestıııalyq jobalardy qarjylandyrý boıynsha tájirıbesi qoldanylmaq.
Aýyldyq aýmaqtardy damytýdyń 2023-2027 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy basqa da birqatar is-sharany kózdeıdi, onyń ishinde aýyl turǵyndaryn jergilikti ózin-ózi basqarýǵa tartý, jan-jaqty memlekettik qoldaý kórsetý, týrızmdi damytý, eksportty yntalandyrý, ekologııalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý jáne t.b. bar. Bul týraly tolyǵyraq Tujyrymdamanyń ózinen oqýǵa bolady.
Ony iske asyrý nátıjesinde tabysy eń tómengi kúnkóris deńgeıinen az aýyl halqynyń úlesi 5,8%-ǵa deıin, al aýyldyq jerlerde jumyssyzdyq deńgeıi 4,2%-ǵa deıin tómendeıdi dep kútilýde. Sonymen qatar aýyldyq eldi mekender sýmen 100, ınternetpen 97% qamtylady, sondaı-aq normatıvtik jaǵdaıy jaqsy jergilikti joldardyń úlesi 95%-ǵa jetkizilmek. Aýyldyq jerlerde 655 densaýlyq saqtaý nysany, 183 mektep jáne 100 sport ǵımaraty paıdalanýǵa beriledi. 650 mádenıet nysany salynyp, jóndeýden ótkiziledi.
Anyqtama: Ulttyq statıstıka bıýrosynyń málimeti boıynsha, 2023 jyldyń basynda respýblıkada 6 295 aýyldyq eldi meken bar, onda el halqynyń 38,2%-y nemese 7,5 mln adam turady.
