Saıası reformalardy "tájirıbesi joq" jastar jasaıdy

Jurt saıası naýqanǵa ózderinshe ún qosyp jatyr eken, men de bes aýyz sózimdi qosa keteıin. Myna bizde kandıdattardy tańdaǵanda aıtylatyn "onyń el basqarýǵa tájirıbesi joq" dep jigerli jastardyń jolyn kesetin sóz naǵyz ottaǵan áńgime.
Birinshiden, bundaı logıkamen 18 mln halyqtyń "tájirıbesi joq" deýge bolady. Eger memleketti bir adam otyz jyl basqarsa, kimde qandaı el basqaratyn tájirıbe bolady, aınalaıyndar aý!?
Ekinshiden, álemdik praktıka kórsetip otyrǵandaı naǵyz reformalardy tap osyndaı "tájirıbesi joq" jastar jasap shyqqan eken.
1959 jyly, Sıngapýrde bılik basyna kelgen Lı Kýan Iý diń jasy nebári 36 jasta bolǵan eken. Taza paan. Oǵan sheıin bul jigit zańgerlikpen aınalysyp kásipodaqtar mańynda ýlap - shýlap júrgen zańger bala edi, onda el basqaratyn tájirıbe qaıdan bolsyn. Al saılaýda jeńiske jetip edi, elin shyr aınaldyrdy, qazir Sıngapýr qaıda, biz qaıda?
Taǵy bir mysal, osy Lıdiń shákirti grýzııalyq Mıhaıl Saakashvılı bılik basyna kelgende jasy nebári 37 de bolǵan eken. Bul jas jigit qalalyq máslıhatta depýtat bop "jemqorlyqpen kúres" dep ekilenip júrip kózge túskesin, buny Shevarnadze ádilet mınıstrligine mınıstr ǵyp qoıýy muń eken, bul jemqorlarǵa búıideı tıedi. Bunyń ondaı minezinen shoshyp, prezıdent Shevarnadze bir jylǵa jetpeı ony ornynan alyp tastaıdy. Mıhaıldyń bar tájirıbesi osy ǵana. Keıin osy Saakashvılı bılikke kelgesin Grýzııada Sovet ókimeti jeńe almaǵan ury - qary, jemqor, qaraqoldardyń tamyryna balta shapty, keremet reformalar jasady.
Endi Ýkraına halqy osy qubylysty dereý ilip áketip óz arasynan buryńǵy júıege esh qatysy joq, tájirıbesiz jap - jasyl Zelenskııdi basshy qylyp saılap otyr. Bundaı basqa mysaldar kóp, Venesýeladaǵy Gýaıdo da sonyń biri, Armenııadaǵy Pashınıan da sol.
Jalpy, ózgeris tilegen adamzat balasy elde shynaıy ózgeris bolýy úshin buryńǵy júıeden bir de bir adamdy da alýǵa bolmaıtynyn myqtap túsinip, saılaý arqyly júıesiz jańa kandıdattaryn saılap elderin ózgertip jatyr. Bul da zańdylyq qoı, "men buryńǵy bylyqty osy taǵymda jalǵastyramyn, osy joldan aýytqymaımyn" degen kezekti maqaýdyń halyqqa túk te paıdasy bolmaıtyny ýaqyt ótken saıyn aıdan anyq bop tur.
Al bizdegi qorda ishinen qı izdep osy bıliktiń júıesinen kósem izdep júrgen adamdar - bular eskirgen sovoktyq sanadaǵy adasqan adamdar. Solar ǵana "tájirıbege úńilip júrgen ". Baıaǵyda sovettik júıede qyzyl partokrattardyń sondaı ádeti bolatyn, basshylyqqa usynylar kandıdattyń - "qyzyl opyty", istegen qyzmetteri, "partııaǵa adaldyǵy", anasy - mynasy eskerilip, onyń iskerligi eskerilmeıtin. Aqyry sondaı darynsyz basshylar alyp memlekettiń kúlin shyǵardy. Sosyn osy júıeden jańa basshy izdep júrgen adamdar - ádette jáı ǵana jershil nemese rýshyl ıa bolmasa naq toǵyshar, biliksiz tobyr.
Al bul kezde álemdegi basqa "tájirıbesi joqtar" keremet reformalaryn jasap halqynyń tarıhynda tulǵa bop jazylyp jatyr, bul dáleldengen tarıhı fakt jáne jańa trend.