Búgin Májilistiń jalpy otyrysynda «Zańsyz alynǵan aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» Zań jobasy men úsh ilespe qujat ekinshi oqylymda qaralyp, qabyldandy. Apyl-ǵupyl maquldanǵan zań jobasy qoǵam tarapynan qatty synǵa ushyrady.
Zań jobasynda zańsyz aktıvke qol jetkizgenderdiń tizimi qupııa saqtalatyny jáne qarjyny óz erkimen qaıtarsa jaýapkershilikten bosatylatyny kórsetilgen.
Aktıvin zańsyz shetelge shyǵarǵan adamdardyń tizimi nege qupııa bolady jáne qarjyny óz erkimen qaıtarǵandardy jazalamaý qanshalyqty durys? Osy jáne ózge de suraqtardy Májilistegi birneshe partııanyń tóraǵalaryna qoıdyq.
ZAŃ JOBASY STANDARTQA SAI EMES PE?
«Amanat» partııasy ári Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov zań jobasynan zor úmit kútip otyrǵanyn aıtady.
- Búgingi kúndegi memlekettegi eń ózekti másele bop turǵan kezinde shekara asyp ketken kleptokrattardyń qarjysy elge qaıtarý kerek. Bul – negizgi másele. Ol qandaı jolmen qaıtarylady? Ol másele osy zańda qarastyrylǵan. Bul jerde burynǵy standarttarǵa kelmeıtin tustary bar shyǵar. Sebebi, jaǵdaıdyń ózi standartqa saı emes. Sondyqtan bul zań birinshi kezekte bizdiń eń iri shetel asqan kleptokrattardyń aqshasyn elge ákelý kerek. 100 mln AQSh dollarynan astam qarjysy barlardyń aqshasy elge qaıtarylý kerek. Bul zań aıasynda reestr qurylyp, soǵan ózińiz aıtqan adamdardyń tizimi jasalady. Ekinshiden, ol azamattar óz erkimen qarjyny qaıtaramyz deıtin bolsa, onda ol azamattar qylmystyq jaýapkershilikten bosatylady. Bizge birinishi kezektegi nárse qarjyny elge qaıtarý, - dedi spıker.
Osy arada zańsyz jolmen qarjysyn shetelge asyrǵan adamdardy qylmystyq jaýapkershilikten bosatý Konstıtýııaǵa qaıshy emes pe degen suraq týyndaıdy. Májilis tóraǵasynyń aıtýynsha, bul Konstıtýııaǵa qaıshy emes.
- Bul zańmen retteletin másele. Negizi qarjyny qaıtarý ońaı másele emes. Eger biz qoldanystaǵy zańdar boıynsha, ıaǵnı standartty joldarmen júretin bolsaq, bul óte uzaq ýaqytty alady jáne aqshany shyǵarǵan adamdar óte baı adamdar. Olar álemdik deńgeıdegi eń qymbat advokattardy jaldap, sottasady. Odan keıin sheteldiń zańy boıynsha zańsyz qarjy aýdarylǵanyn dáleldeýimiz kerek. Sondyqtan bul óte uzaq ýaqytty alatyn proess. Biz qandaı jolmen bolsa da qarjyny qaıtarý jolyn qarastyryp jatyrmyz jáne prezıdenttiń tapsyrmasymen bul zańdy ázirlep, búgin qabyldadyq. Bul zań eldiń ıgiligi úshin jumys isteıtin zań bolady. Men osy zańnan keıin qarjynyń elge qaıtatynyna senemin, - dedi Májilis tóraǵasy jáne «Amanat» partııasynyń basshysy.
«OSY ZAŃ ÓZ NÁTIJESIN BEREDI»
Al «Aq jol» partııasynyń tóraǵasy Azat Perýashev Erlan Qoshanovtyń keıbir pikirmen kelispeıdi. Alaıda ol osy zańnyń arqasynda shetel asqan qarjyny elge qaıtarýǵa múmkindik bar dep sanaıdy.
- Qarjyny qaıtarsa, jaýapkershilikke tartylmaý kerek degenge biz qarsymyz. Muny biz birinshi talqylaý kezinde de aıttym. Eger negizsiz baıyp ketken adamnyń baılyǵy zańsyz jolmen tabylǵany dáleldense, oǵan mindetti túrde qylmystyq is qozǵalyp, tergeý júrgizilý kerek. Biraq jumys tobynda «Aq jol» partııasynyń usynysyn qoldaǵan joq. Bizdiń elde velosıped nemese mal urlaǵany úshin sottaýy múmkin, al 100 mln AQSh dollaryn urlaǵandy keshirýi múmkin degendi aıttym. Árıne, mundaı zańdy tezirek kúshine engizý kerek. Biraq kúzde bul máselege qaıtadan kelemiz. Meniń oıymsha, osy zań óz nátıjesin beredi. Oǵan eshbir kúmán bolmasyn. Bul úlken isterdiń alǵashqy bastamasy ǵana, - dedi «Aq jol» partııasynyń tóraǵasy.
«ZAŃNYŃ JETKILIKSIZDIGIN KÓRSEK, ÓZGERISTER ENGIZEMIZ»
«Respýblıka» partııasynyń tóraǵasy Aıdarbek Qojanazarov «Eski Qazaqstanda» olıgarhtardyń jazalanbaıtynyn eske saldy. Sondyqtan da ol bul zańdy saıası zań dep sanaıdy.
- Burynǵy júıede aqshasyn shetelge jasyrǵan azamattar múlde jaýapkershilikke tartylmaıtyn. Meniń oıymsha, adamnyń jaıdan-jaı túrmede otyrǵanynan qaraǵanda shet el asqan qarjyny tartyp alyp, elimizdiń ıgiligi úshin jaratsaq, halqymyzǵa kóbirek paıdasy tıetin sııaqty. Bul – saıası zań. Sondyqtan bul máseleni sheshý ońaı emes. Meniń oıymsha, Úkimet osy zańdy usyný arqyly olıgarhtardyń múddesin kózdep otyrǵan joq. Eger olıgarhtardyń múddesin qorǵaıtyn bolsa, eshteńeni ózgertpeı, burynǵy júıemen júre beretin edik. Siz jumys tobynda bolmaǵandyqtan onda qanshalyqty qyzyl keńirdek bolǵanymyzdy bilmeısizder. Bul zań shetel asqan qarjyny elge qaıtarýǵa múmkindik beredi. Nıetimizdiń barlyǵy – osy zańnyń bastamasy. Al zań – qural. Al endi osy zań bizge jetkilikti me, jetkiliksiz be? Eger de osy zańnyń jetkiliksizdigin kórip jatsaq, taǵy da bir ózgerister engizemiz, – dedi «Respýblıka» partııasynyń tóraǵasy.
Serik JOLDASBAI,
«Adyrna» ulttyq portaly
