Almatyda Qazaqstan jazýshylarynyń kezekti XVI quryltaıy óter qarsańda bastalǵan talqylaý jıyn keıin de jalǵasyp jatyr. Basqosý bastalmaı turyp qalaı aıaqtalatyny qyzyqtyrǵan. Aıaqtalǵan kezde Jazýshylar odaǵy tóraǵasynyń saıası saryndaǵy sózi synǵa ilikti. Áleýmettik jelide áýelde synaǵandardy qoldaǵandar baıqalsa, keıin synaǵandardy da synaıtyndar paıda boldy.
Jıynǵa Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń 525 delegaty, arnaıy shaqyrylǵan qonaqtar, BAQ ókilderi qatysty. Jıynnan keıin boıyna ala qaǵaz, kók sııanyń ısi sińgen jazýshylar Almaty ákimdigi jaıǵan "baı da berekeli" dastarhan, tátti taǵamǵa asyqty. Quryltaıda birin-biri kórip, Almaty tórinde toqaılasqan zamandastardyń bir toby mundaı is-sharadan qalys qalýdy durys dep sanady. Joıqyn pikir qaıshylyǵy, asa kúrdeli kózqaras alýan túrliligi baıqalmady.
NEGE «EShQAShAN»?
Jazýshylar jıynynda Prezıdent quttyqtaýynan keıin Ulyqbek Esdáýlet Jazýshylar odaǵyn ózi basqarǵan bes jyl aralyǵynda atqarylǵan jumystar jóninde esep berdi. Keıinnen óziniń Odaq tóraǵasyn saılaýǵa túspeıtinin kópshiliktiń kózinshe jarııalady.
Quryltaıdan soń basqarma jıynynda jazýshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Mereke Qulkenov 103 daýyspen Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarma tóraǵasy bolyp saılandy.
Bári josparǵa saı júrip jatqan. Quryltaıda kúmáni men senimi tarazyǵa túsken jazýshylar kóńilin Mereke Qulkenovtyń bir aýyz sózi júdetip tastaǵandaı boldy. Jazýshylar odaǵynyń jańa tóraǵasy Mereke Qulkenov sóz alysymen:
«Eshqashan bizdiń jazýshylar oppozıııa bolmaıdy dep esepteımin. Bolmaýy kerek dep esepteımin. Óıtkeni oppozıııa degen — memleket basshysyna qarsy bolý degen sóz. Men oǵan kelise almaımyn. Qazirgi prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaev óner adamdaryna, ǵalymdarǵa, jazýshylarǵa óte erekshe kóńil bólip otyr…” - dedi.
Bir qyzyǵy – tóraǵanyń bul sózin quryltaı basynda ashyq synaǵan eshkim bolmady. Syn tóraǵanyń osy sózi jańalyq retinde jarııalanǵan soń bastaldy.
Osy pikirdi estip kóp ishinde pushaıman bolǵandar bar. Máselen, qoǵam qaıratkeri Sábı Ańsat mundaı ustanymy úshin Mereke Qulkenovke "keleli keńes" aıtqan. Ol "dostarynan bas tartyp, mádenı is-sharalarǵa qatysýdan bas tartýdy" usynady:
"Qulkenov Mereke!
Jazýshylar Odaǵyna Tóraǵa bolyp saılanǵandaǵy:
Jazýshy oppozıııa bolmaýy tıis, degen alǵashqy lebizińiz erkin oıly aqyn-jazýshylardy, barlyq shyǵarmashylyq ıelerin, oqyrman azat uldardy shoshytty.
Sizben marqum jazýshy - dramatýrg Rahymjan Otarbaevty eske alý sharalarynda kezdesip júretin edim. Olaı bolsa, Siz Asanáli Áshimov, Temirhan Medetbek, Januzaq Ákim, Iranǵaıyp, Irak Elekeev, Suraǵan Rahmetuly, Yqylas Ojaıuly, Svetqalı Nurjan, Myrzan Kenjebaı sııaqty dostaryńyzdan bas tartyńyz. Olar da Sizge osydan keıin jaqyndaýǵa yqylasty emes shyǵar.
Onda Siz, Qadyr Myrza Áli, Rahymjan Otarbaev rýhtaryna baǵyshtalǵan sharalarǵa qatysýdy toqtatatyn shyǵarsyz.Qadyr jyrlaryn súıgen, Rahymjan rýhyna adal kóóóp oqyrmannyń biri Sápen (Sábı) Ábdiqadyruly Ańsat. 83 jastaǵy Syrboıylyq qarııa," - dep jazdy.
«ODAQ MÚShELIGINEN ShEGINDIM»
Ádebıettiń aqıqat alańynda shıyrshyq atyp, shıraıtynyn alǵa tartyp, quryltaıdan keıin Odaq músheliginen shyǵyp jatqandar da tabyldy. Olar oppozıııanyń Odaq tarapynan bastyrmalanýyna qarsy. Alǵashqy qadamdy qazaqtyń mıstık jazýshysy, jýrnalıst Qoıshybek Múbárak bastady. "Bılikti synamaıtyn odaqtan ketken jazýshy" óz sheshimi haqynda:
«Men áýeli mıstık jazýshymyn. Sosyn táýelsiz jýrnalıspin. Qara shańyraq Odaqty qanshalyqty qadirlesem de qaramaǵyndaǵy múshelerine mundaı enzýra jasaıtyn tóraǵasy bar uıymǵa múshe bolǵym kelmeıdi» dedi jazýshy Qoıshybek Múbárak. Ol «Búginnen bastap odaq músheliginen shegindim», - dep bılikti synamaıtyn odaqtan ketetinin resmı málimdedi.
"Búgin Qazaqstan Jazýshylar odaǵy rýhanı janazasyn shyǵarǵan sııaqty áserde qaldym. Azamattyq ustanymdy oppozıııa ıa búlikshilik dep esepteıtin mımyrt túsiniktegi, adamnyń oı-sóz erkindigi deıtin konstıtýııalyq asyl haqyna túkire qaraıtyn, shimirikpeı qol salatyn ospadar avtokrattyń tóraǵalyqqa kelýi ádebıetti jerleý emeı neme?.."
...<...>... Zamandas qalamgerler, jol tańdaıtyn kún týdy. Koishybek aǵaı Alash qaıratkerleriniń arly raıonalızmine saldy, qurmetim zor. Aǵa-áriptesim bolǵany úshin emes, Adam-Azamat ónegesin tanytqany, buqpaǵany úshin. Jastardan mundaı jiger tabylar dep senem.
"Qoıshybek aǵaǵa eshkim odaqtan shyq degen joq. Bul ustanym men ardyń isi. Áriptesterimen birge ult týraly iri-iri áńgime aıtyp, ótken-ketkendi, ádebıetti talqylap, bir-birin maqtap, ákimshilik jasap bergen dastarhanǵa baryp tyńqııa toıyp qaıtsa bolar edi. Biraq olaı istemedi. Quryltaıdan keıin bizben birge «Ýzbechka»ashanasyna bardy. Jaqsy áńgime aıttyq. Odan tóraǵalyqqa talasyp, qyryq pyshaq bolyp júrgen nemese ózin klassık sanaıtyndardan bir jeri kem bolyp qalǵan joq. Qaıta bizdiń, jastardyń aldynda abyroıy artpasa, túsken joq…Jalpy, qazirgi qoǵamda, zamanda, prınıpińde, kózqarasyńda tabandap turý óte qıyn. Búgin omyrtqasynan, arqa-jonynan aıyrylyp qalǵan «múgedek» jazǵysh-syzǵyshtardyń talaıyn kórdim. Ózderiniń qoǵam aldynda «múgedek» ekeninde sharýasy joq. Bári ártis kóılegin kıip, boıanyp-sylanyp, bir-birin quttyqtap, maqtap máz. Jaqsy maǵynadaǵy tentegi (hýlıgany) qalmaǵan shyǵarmashylyq (rýhanı) orta aıanyshty kórinedi eken..."
«MEN DE BAS TARTTYM»
"Qazaqtyń zıaly qaýymy "Qaraqazanǵa" qarap telmirip qalǵany Qazaq qoǵamynyń damýyndaǵy eń úlken kedergi. Eń ókinshtisi, biraz ultjandy jastardyńda sol qazandy jaǵalap ketkeni...""Mektep oqýlyǵyndaǵy shyǵarmalaryn alyp tastaý kerek. Sózi men isi eki bólek jazýshyny oqýshylarǵa dáriptegim kelmeıdi."Búgingi odaqqa múshe bolǵansha jaı tirshilik istegen qaıyrly bop turǵan sııaqty. Durys sheshim eken."
Ádebıet - qaıshylyqta búr ashatyn jaratylystyń uly qubylysy. "Aqıqaty - taıqyma, shyndyǵy - jarmaq, janary - jaltaq" ustanym jereginde ómir súretin qoǵamda kórkemsózdiń kóbebi sógiledi.
"Aıtsam degen sózim eń,
Dúnıege qarap shyndyq kózimen,
Ar aldynda men ózimdi árdaıym,
Dar aldynda turǵandaı-aq sezinem", - deıdi Sáken Imanasov aqyn. Sáken Imanasovtan ózge qalamdy serik etkenden qandaı oıda?..
Irgede dıdjıtal kapıtalızm qubylysy esik ashyp tur. Órkenıettiń bazbireýlerge báımálim jańa kezeńi. Jahandyq qyzý báseke zamany. Oı baǵyttaıdy, jón biledi degender ony sóz etkisi kelmeıdi. Qoǵam talas-tartysty tańdaǵandaı kórinedi.
Dastan Qastaı
"Adyrna" ulttyq portaly
