Bul týraly Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq aqtaý jónindegi Shymkent óńirlik komıssııasynyń Jumys tobynyń jetekshisi, M.Áýezov atyndaǵy OQÝ «Rýhanı jańǵyrý jáne QHA» ortalyǵynyń basshysy, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty Gúlnar JANYSBEKOVA málimdedi.
Akııa 1-30 sáýir aralyǵynda ótedi. Akııa barysynda qýǵyn-súrgin qurbandary men olardyń urpaqtarynyń estelikterin, 1930-1950 jyldary týǵan, ata-analarynyń tragedııasyn eske túsire alatyn kýágerlerdiń, aǵa býynnyń kýálikterin jınalady.
Atap aıtqanda, estelik-áńgimeler qýǵyn-súrgin qurbandarynyń ártúrli sanattary boıynsha:
baı, kýlaktar;
halyq kóterilisine qatysýshylar;
Qazaqstannaan májbúrli bosqyndar;
GÝLAG lagerleriniń tutqyndary;
áskerı tutqyndar;
jer aýdarylǵandar;
arnaıy qonystanýshylar;
dinı qyzmet ókilderi jáne taǵy basqalary boıynsha qyzyl qýǵyndaýǵa túsken qurbandardyń urpaqtaryn óziniń ata-ájeleriniń tarıhynan estelik aıtýǵa shaqyrady. Estelikter Astana qalasynda baspadan shyǵarylatyn «Halyq jady» atty jınaqqa engiziledi. Óz esteligin neǵurlym tolyq aıta alatyn, jadynda kóptegen oqıǵalar tizbegi qalǵan jáne qujattyq materıaldardy saqtaı alǵan 1930-50 jj. ómirge kelgen aǵa býyn ókilderiniń esteligi beınetaspaǵa túsiriledi.
Sovettik bılik óz ústemdigin keń-baıtaq jerimizde ornatý úshin qazaq qoǵamynyń ǵasyrlar boıynda qalyptasqan dástúrli saıası, áleýmettik jáne ekonomıkalyq-sharýashylyq ishki baılanystaryn joıýdy ózine maqsat etip qoıǵany belgili. Sol úshin sol jerdi mekendegen eldiń esin alyp, eńsesin tuqyrtyp, bolshevıkterdiń negizgi quraly proletarıat dıktatýrasyn ornatý maqsatynda HH-shy ǵasyrdyń I-shi jartysynda stalındik saıası qýǵyn-súrgindi asa joǵarǵy qatigezdikpen júrgizdi. Kedeılerdi tonaýshy dep aıyp taǵylǵandar men shonjarlar, han tuqymy, bıler men moldalar qyzyldardyń náýbet naızasynyń ushyna alǵashqylar bolyp ilindi. Olarmen qosa-qabat ortashalar men kedeı-kepshikter de tárkileý men qýǵyndaýdyń qurbandaryna jazyqsyz túrde aınalyp kete berdi. Osy náýbetter men qıynshylyqtar 1920-1950 jyldar arasynda er-azamattarymyzdy, arý qyzdarymyz ben analarymyzdy, jasóspirim, báısheshek balalarymyzdy qaqaǵan aıazdaı soldyryp, jer betinen joq qyldy, qala berdi atyna ólsheýsiz qara kúıe jaqty. «Saıası qýǵyn-súrgin» dep atalatyn erekshe soıqannyń saldarynan qanshama jazyqsyz azamat «halyq jaýy» degen atpen atylyp, qamaýǵa alynyp, olardyń otbasy oıran boldy.
Osy bir jazyqsyz japa shekken azamattarymyzdyń esimderin keıingi urpaqtyń esinen shyǵartýdy kózdegen halyq jadysynan da óshirilýi úrdisi de saıası qýdalaýmen qosa-qabat qarqyndy júrgizildi. Saıası qýǵyn-súrgin alapat qarqynmen júrgizilgen ótken ǵasyrdyń 20-50-shi jyldarynan beri qaraı da tutas 100 jyl ótken eken. «Elý jylda – el jańa, júz jylda – qazan» desek, ótken zaman qıynshylyqtary men onyń barysy birtindep halyq sanasynan óship, joıylyp ketýi oryn alyp otyr.
Osy keri qubylystyń aldyn alý maqsatynda Memleket basshysy Q.K.Toqaevtyń arnaıy jarlyǵymen 2020 jyly qurylǵan «Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq aqtaý» jónindegi Memlekettik komıssııasynyń Jobalyq ofısiniń (jetekshisi qoǵam qaıratkeri, «Ardagerler» qoǵamdyq qorynyń jetekshisi, zań ǵylymdarynyń kandıdaty S.A.Qasymov) bastamasymen «Halyq jady» (Pamıat naroda) atty 20 tomdyq jınaqty baspadan shyǵarýdy josparlady.
Shymkent qalasynyń Óńirlik komıssııasynyń Jumys toby da atalmysh jınaqtyń jasalýyna óz úlesin qosyp, megapolısimizdiń halqynyń ata-babalarynyń tarıhyn urpaqtar esteligi túrinde jańǵyrtý isine úles qospaq.
Osy úshin 1-30 sáýir aralyǵynda Shymkent qalasynyń turǵyndary arasynda «Halyq jady» (Pamıat naroda) akııasyn jarııalaımyz!
Qurmetti, shymkent qalasynyń turǵyndary!
Sizderdi óz áýletińizdiń tarıhyna tereń úńilýge shaqyramyz!
Sizderdiń estelikterińiz aldymen el tarıhyn tolyqtyrýǵa múmkindik beredi jáne qýǵyn-súrginge túsip, bir ǵasyr boıyna izdeýsiz qalǵan atalaryńyzdyń, ákelerińizdiń, analaryńyz ben ájelerińizdiń, sondaı-aq basqa da týysqandaryńyz ben baýyrlaryńyzdyń aldyndaǵy taǵzymyńyz bolmaq.
