Ǵylymnyń ishinde matematıka salasy eń kúrdeli bolyp sanalady. Alaıda elimizde atalǵan salada zor jetistikke jetip jatqan azamattar barshylyq. Solardyń biri hám biregeıi halyqaralyq Ferran Sunyer i Balaguer Prize syılyǵyn alǵan Dórbethan Suraǵan bolsa kerek. Belgili ǵalym atalǵan syılyqty alǵan Orta Azııadaǵy eń jas ári birinshi laýreat. Sonymen qatar ol Prezıdenttiń Jarlyǵymen ǵylym jáne tehnıka salasyndaǵy úzdik eńbekteri úshin Memlekettik syılyqtyń ıegeri atanǵan bolatyn.
Dórbethan Suraǵannyń aıtýynsha, Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldary ǵylymnyń jaǵdaıy qıynyraq boldy. Al qazirgi tańda ol ǵylymǵa burynǵy kezeńmen salystyrǵanda kóp kóńil bólinip jatqanyn eskertti.
«Naryqtyq ekonomıkaǵa kóshken jyldary birinshi orynǵa ekonomıkany qoıyp, úkimettik turǵydan ǵylymǵa nazar aýdaryla qoıǵan joq. Biraq soǵan qaramastan táýelsizdiktiń 30 jylynda biraz jetistikterge qol jetkizdik. Qazir eń basty jetistikterdi oılap qarasam, men ony tıimdi paıdalanǵan sekildimin. Birinshi jetistigimiz táýelsizdigimizdi alyp, shekaramyzdy bekitkenimiz emes pe? Men ózim Mońǵolııadan kelgen qazaqpyn. Táýelsizdiktiń arqasynda elge kelip, osyndaı jetiktikke jetip otyrmyn. Ekinshi jetistik Táýelsiz Qazaqstan tarıhynda «Bolashaq» baǵdarlamasy jumys istep, myńdaǵan jas shet elde bilim aldy. Men de sol myńdaǵan jastardyń ishinde shet elde bilim alyp, «Bolashaq» baǵdarlamasyn tıimdi paıdalandym. Úshinshi jetistigimiz, elordamyz Astana dep bilemin. Qazigi tańda elordanyń basty ǵylym ordalarynyń birinde sabaq berip jatyrmyn. Osy jetistikterdiń arqasynda halyqaralyq dárejedegi syılyq aldym dep esepteımin. Sondyqtan da Ferran Sunyer i Balaguer Prize halyqaralyq syılyǵyn jeke ózimniń jetistigim dep aıtý qıyn», – deıdi ol.
Qazirgi tańda qoldanbaly ǵylym týraly jıi aıtylyp júr. Mysaly Ilon Mask 2030-2050 jyldary adamzat Marsta úı salyp, ómir súretinin aıtady. Ataqty ǵalymnyń armanyn ǵylymı turǵydan oryndaý múmkin be?
«Birinshiden, ǵylymda adamzattyq joǵary deńgeıdegi maqsat bolý kerek. Soǵan umtylǵan kezde kóp máseleler sheshiledi. Kezinde biz Sovet úkimetiniń bir bóligi bolǵan kezde «Atom bombasyn jasaımyz» dep sol arqyly biraz óndirister damydy. Sol sebepti Ilon Masktyń úlken maqsat qoıǵany durys. Ǵalym retinde muny isteý múmkin emes dep aıta almaımyn. Áıtse de kóbimiz qoldanbaly ǵylym men irgeli ǵylymdy aıyra bermeımiz. Irgeli ǵylym degenimiz negizderdiń negizi. Irgeli ǵylymsyz joǵary sapaly bilim men eshteńeni oılap taba almaısyz. Al qoldanbaly ǵylym degen ne? Ol plagıat emes. Shet eldiń jarqyraǵan tehnologııasyn kórip, ony elge ákelip qurastyrý emes. Qoldanbaly ǵylym bolý úshin óz elińizde irgeli ǵylym bolý kerek. Eger qoldanatyn eshteńeńiz joq bolsa, ıaǵnı ınttellektýaldyq potenıolyńyz tómen bolsa, onda eshteńeni qoldana almaısyz», – deıdi ol.
Dórbethan Suraǵan jas ǵalymdar shet elge baryp, tájirıbe jınaǵany durys degen pikirde. Sebebi shet elden alǵan bilimińdi týǵan eldiń ıgiline jaratý asa mańyzdy ekenin eskertti.
