Ǵalamtorda uryǵyn jarnamalap, saýdaǵa salatyn erkekter kóbeıgen, dep habarlaıdy ”Adyrna” ulttyq portaly Astana arnasyna silteme jasap.
Mamandardyń aıtýynsha, oǵan basty sebep «ózi úshin bala týyp alǵysy keletin qyzdardyń» kóbeıýi eken.
Qazir balaly bolǵysy keletin kez kelgen áıel jasandy jolmen sábı kótere alady. Boıy 180 sm-den joǵary, kózi domalaq, shashynyń túsi qońyr. Qulaǵy qalqańqulaq bolmaýy kerek.
Osylaısha, bolashaq balańnyń rýyn da, túrin de tańdaýǵa bolady. Uryq donoryn izdeıtin qyz-kelinshekterdiń áleýmettik jelidegi jazbasy osyndaı. Olar donor bolamyn, uryq tapsyramyn degen erkektiń keskin-kelbetine, boıyna – bárine erekshe mán beriledi. «Ózim úshin» týyp alamyn. Bul sózge de etimiz úırendi. Oń jaqta otyryp qalǵan qyzdar ýaqytyn ótkizip almaýy úshin keıde «kózsiz erlikke» baryp, nekesiz bala tabýǵa táýekel etedi. Solardyń biri, 22 jastaǵy – Aıaýlym.
Suranys artqan saıyn, ǵalamtorda uryǵyn jarnamalap, saýdaǵa salatyn er azamattar kóbeıgen. Olardyń deni – ózge ult ókilderi. Uryǵyn jarnamalaǵan jigitterdiń suraıtyn aqysy ártúrli. Eń arzany – 30 myń teńge.
Alaıda reprodýktolog mamandar áleýmettik jeliden kórgen mundaı habarlama ıelerine júginbeýge keńes beredi. Óıtkeni ǵalamtordaǵy «saýdagerlerdiń» deni arnaıy tekseristen ótpeıdi.
«Bir uryq tapsyrsań, bir porııa 30 myń teńge. Bir kelip tapsyrýy. Eger bes ret kelip tapsyrsa, beske kóbeıtesiz, 10 ret tapsyrsa onǵa kóbeıtemiz. Bul jerde eń mańyzdysy – sapa. Bizge kóbisi kelgen kezde qaraıtyn bolsaq 80%-ǵa jýyǵy donor bola almaıdy. Óıtkeni kórsetkishteri donorlyqqa sáıkes kelmeıdi», – deıdi ýrolog Arman Esenuly.
Qazaqstan aýmaǵynda ekstrakorporaldy uryqtandyrýmen aınalysatyn 20-ǵa jýyq klınıka bar. Zań boıynsha 35 jasqa deıingi er adam jasyryn túrde donor bola alady.
«Talap bul – arnaıy medıınalyq uıymnyń qorytyndysy kerek. Ol jerde densaýlyǵy, psıhıkalyq jáne reprodýktıvti densaýlyǵy saı ekeniniń qorytyndysy kerek», – deıdi zańger Oljas Lekerov.
Al din ókilderiniń aıtýynsha, uryq donory bolý sharıǵatqa qaıshy. Olar mundaı jolmen dúnıege kelgen bala nekesiz týǵan bop sanalady, deıdi.
«Bógde áıeldiń jumyrtqa kletkasy nemese ózge er kisiniń sháýeti nemese jumyrtqa kletkany ózge áıeldiń jatyryna qondyrý arqyly iske assa, onda ol sharıǵat boıynsha haram bolady. Bul joldardyń kez kelgeni zınanyń bir túrine jatady», – deıdi Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy.
Uryq donorlyǵy elimizde 1990 jyldary bastalǵan. Erler men áıelder EKO-ortalyqtarǵa qansha ret uryq satsa da, shekteý joq. Olardyń kim ekenin zerttep-zerdelep jatqan arnaıy júıe de qarastyrylmaǵan. Al keleshekte sol uryq ıesinen taraǵan urpaq bir-birimen shańyraq kóterip, neke qımaýyna eshkim kepildik bere almaıdy.
