Digital Bridge 2022 forýmynda Eurasian Space Ventures (ESV) jeke kompanııasynyń biregeı eksperımenttik ǵarysh modýli tanystyryldy. Bul Eýrazııa qurlyǵynda balamasy joq ǵaryshqa ushý jáne ǵylymı eksperımentterdiń modeldik zertteýlerin júrgizýge arnalǵan jer ústindegi eksperımenttik keshen.
Qurlyqtaǵy eksperıment kesheni ǵarysh stanııasynyń bir bóligi túrinde turǵyzylyp, onda zertteýshiler uzaq merzimdi eksperımentter júrgizetin bolady. Modýldiń jumysqa jaramdylyǵyn jergilikti tirshilikti qamtamasyz etý júıeleri qamtamasyz etpek. Zertteý jobalarynyń qatysýshylary ǵaryshtaǵy oqshaýlanýǵa barynsha uqsastyrylǵan turaqty ortada jumys isteıtin bolady.
"Modýldi qurý maqsaty — ǵaryshqa ushýdyń negizgi erekshelikterin uqsastyrý. Biz synaýshylardyń barlyq qajettilikterin zerttep, HǴS-da, Nasa, sondaı-aq "Roskosmos" jáne Eýropa ǵarysh agenttiginiń jobalarynda qoldanylatyn eń úzdik álemdik tájirıbelerdi eskerdik. Endi Qazaqstan olarǵa jáne basqa da ǵylymı ortalarǵa jabyq ortada túrli eksperımentter júrgizý úshin biregeı alań usyna alady", — dedi Eurasian Space Ventures negizin qalaýshy, Eýrazııalyq bank dırektorlar keńesiniń múshesi Shýhrat Ibragımov.
Kórme alańyn eksponattarmen jabdyqtaý aıaqtalǵannan keıin modýl Astanadaǵy Ulttyq ǵarysh ortalyǵynyń aýmaǵyna ornatý úshin "Qazaqstan Ǵarysh Sapary" ulttyq kompanııasynyń ıeligine beriletin bolady.
"QAZAQSTAN ǴARYSh SAPARY" UK" AQ Basqarma Tóraǵasy, ataqty qazaqstandyq ǵaryshker jáne modýl qurýǵa bastamashy bolǵan Aıdyn Aıymbetov modýldegi eksperımentter jaqyn arada bastalatynyn habarlady. Onyń aıtýynsha, qazaqstandyq eksperımenttik keshen bolashaqta júzdegen ǵalymdardy qabyldap, ózin ǵarysh ekıpajynyń múshesi sııaqty sezingisi keletin týrıster úshin esigin aıqara ashatyn bolady.
Ǵalymdar men bolashaq ǵaryshkerler toby ǵarysh modýline zertteý mıssııasyn oryndaý úshin uzaq merzimge qabyldanady. Eksperımenttiń búkil barysynda zertteýshiler toby jabyq keńistikte synaqtan ótedi. Bul bolashaq ekıpaj músheleriniń densaýlyǵy men minez-qulqy, olardyń psıhologııalyq úılesimdiligi týraly qajetti derekterdi jınaýǵa, ushýdy ımıtaııalaýdyń búkil eksperımenti kezinde basqarý pýnktinen kelip túsetin tehnıkalyq tapsyrmalardy júzege asyrý kezinde komanda ishindegi osal tustardy anyqtaýǵa múmkindik beredi.
Modýldiń tehnıkalyq erekshelikteri týraly anyqtama:
Halyqaralyq tájirıbe negizinde ESV komandasy eksperıment ortalyǵynyń ońtaıly ornalasýyn oılastyrdy. Ǵarysh jaǵdaılaryn organıkalyq túrde seziný úshin modýlderdiń fýtýrızmdi, shaǵyn keńistikterdiń ergonomıkasyn, sondaı-aq kópsalaly fýnkıonaldylyqty qamtıtyn stılde ınterer dızaıny jasaldy.
Keshen jalpy uzyndyǵy 24 metr, eni 3,5 metr jáne tóbeniń bıiktigi 2,1 metr bolatyn, ǵaryshtaǵy jaǵdaılarǵa barynsha uqsastyrylǵan 4 modýlden turady. Ortalyq jıyntyǵyna basqarý pýnktine uqsastyrylǵan ınjenerlik modýl, qyzmettik modýl, turǵynjaı modýli jáne tirshilikti qamtamasyz etý modýli kiredi.
Basqarý pýnktinde bir mezgilde 5 mamanǵa deıin jumys isteı alady. Jumys oryndary sensorlarmen basqarylady jáne bort statıstıkasy kórsetiletin qosalqy ekrandarmen jabdyqtalǵan. Kelissózder bólmesi túrindegi qyzmettik modýlde ujymdyq jumystar júrgizilip, stanııamen baılanys ornatylady jáne máselelerdiń sheshimderi josparlanady.
Turǵynjaı modýli adamǵa qajettiniń bárimen jabdyqtalady jáne 3 aımaqqa bólinedi: ashanasy bar yqsham asúı, eki qabatty kereýetter men jeke shkaftar qoıylǵan, sondaı-aq vanna jáne shaǵyn dárethanasy bar jatyn bólme.
Barlyq kommýnıkaııalary bar tirshilikti qamtamasyz etý modýlimen tikeleı baılanysqandyqtan, ortalyq modýlderiniń árqaısysy oqshaý jumys isteı alady.
Eksperımenttik ortalyqty qurýdyń standarttan tys mindeti árbir modýldiń qańqasyn qurastyrýdan bastap, úzdik álemdik tájirıbeler negizinde biregeı jobalaýdy jáne jobasy "taza paraqtan bastap" qurýdy talap etti. Modýldegi jylýdyń oqshaýlanýy qalalyq ortanyń normatıvinen 3 ese joǵary.
Modýlder aýany ishke sorý-syrtqa shyǵarý júıesimen, jylytý jáne aýa baptaý, klımatty basqarý júıelerimen, sondaı-aq órt dabyldaǵyshymen jáne avarııalyq esiktermen jabdyqtalǵan. Adam ómiri qaýipsizdiginiń barlyq sharttary saqtalǵan.
Barlyq modýlder dybystyq súıemeldeýmen, sondaı-aq ártúrli senarıılerdi júzege asyrýǵa beıimdeletin jaryqpen jabdyqtalǵan. Beıimdelgish avtomattandyrylǵan júıeniń arqasynda barlyq modýlderge jáne olardyń bólikterine buıryqtar jiberý arqyly daýyspen basqarý múmkindigi, sonymen qatar ártúrli senarıılerdi ázirleý jáne túzetý múmkindigi qarastyrylǵan.
Eurasian Space Ventures – elimizge ǵarysh salasyndaǵy jetekshi álemdik kompanııalardy, tehnologııalardy tartýmen aınalysatyn alǵashqy qazaqstandyq jeke ǵarysh kompanııasy. ESV negizin qalaýshy Shýhrat Ibragımov –kásipker, ERG iri halyqaralyq taý-ken kompanııasynyń menedjerler keńesiniń múshesi, Eýrazııalyq bank pen "Eýrazııa" BK Dırektorlar keńesiniń múshesi.
