Jas balalardyń dinmen aýyrǵany elimiz úshin óte qaýipti jaǵdaı. Qazir elimizde túrli sporttyq ınternattar men jetimhanalarda dinı sektalar uıa salyp alǵany jasyryn emes. Jastaıynan dinge bet burǵan jastar erteń túrli radıkaldy aǵymdardyń sońynan ilesip ketý qaýpi bar ekenin basa aıtýymyz kerek.
Áýelde Tarazdaǵy sport-ınternat bapkeriniń jas balalardyń namazyn toqtatýy áleýmettik jelide bir jaqty talqylanyp jatty. Onyń boqtaǵany, jaınamazdy tepkeni qatelik bolǵany túsinikti. Biraq, jaǵdaıdyń sebep-saldaryna úńilgen kisi múlde sırek boldy. Áleýmettik jeli qoldanýshylary men keıbir aqparat quraldary bapker Almas Baetovty jerden alyp, jerge salyp jatty. «Dinshil balalar bapkerdiń ábden júıkesine tıgeni, buǵan deıin aıtqan talaı eskertýin oryndamaǵany vıdeodan-aq kórinip tur. Ustazdarynyń júıkesine ábden tıip kamerany baǵyttap, aldyn ala daıyndap qoıǵan. Zań boıynsha memlekettik mekemede namaz oqýǵa tyıym salynǵan. Onyń ústine sabaq, jattyǵý ýaqytynda qashyp ketip namaz oqýy durys pa? Árıne, bapkerdiń boǵaýyz aıtqany, jaınamazdy tepkeni durys emes. Qazaqstan ıslam memleketi emes, konstıtýııaǵa súıenetin zaıyrly el. Shynashaqtaı balalar dinge bet bursa, olardyń qatarynan ultynan bezgen bezbúırekter, terrorshy sodyrlar shyqpasyna kim kepil? Ustazy balalardy sondaı qasiretten saqtaǵysy keldi dep nege bir sát oılanbaımyz. Bas salyp bapkerdi jerden alyp jerge salyp jatyrmyz» dep 14 tamyz kúni alǵashqylardyń qatarynda óz pikirimdi bildirgen edim. Halyqtyń bir jaqty synǵa alýy Jambyl oblystyq ákimshiligin de eseńgiretip jiberse kerek, jergilikti quzyrly mekeme basshylary dereý shara qoldanyp bapkerge keshirim suratqyzyp, tipti jumystan bosatyp, odan ózge de ákimshilik shara qoldaný nıette ekenin resmı túrde jarııalady. Tym shuǵyl jaza qoldanǵan resmı mekeme ókilderi QR zańynyń aıasyndaǵy emes, dabyra jasap, shýlaǵan dinshil toptyń dinı sharıǵattyq úkimine júginip ketkeni qaıran qaldyrady.
Nıeti túsiniksiz dinı toptyń aldynda (ońy men solyn aıyra almaıtyn balalardyń artynda radıkaldy kúshter turǵany anyq) 35 jyl boıy adal eńbek sińirip júrgen, halyqaralyq deńgeıdegi 5 birdeı talantty fýtbolshy daıyndaǵan Almas Baetovty jyǵyp berip, úlken ıdeologııalyq qatelik jasaldy. Memlekettik mekemelerde zań boıynsha namaz oqýǵa tyıym salynady. Osy zańdy óz shákirtterinen talap etken ustazdy negizsiz jumystan qýdalaýǵa búkil el bolyp jol bermeýimiz kerek. Eger buǵan jol bersek, eshkim QR konstıtýııalyq zańnamasyna senbeıtin bolady, tek dinı qaǵıdalarǵa ǵana boı usynady. Iaǵnı mektepterde namaz oqymaýdy talap etken muǵalimderdi ashyq «qaqpanǵa túsirý» bastalady. Myna oqıǵadan keıin «namazyńdy toqtat, sabaǵyńdy oqy» dep aıtýǵa muǵalimderdiń de júregi shaılyǵyp qalýy múmkin. Erteń balalardyń ishinen terrorshy sodyrlar paıda bolsa, buǵan nege jol berdiń dep taǵy muǵalimderdi kinálaıtyn bolamyz. Balalar ustazdyń teorııalyq sabaǵynan qashyp ketip ádeıi senarıı boıynsha qoıylym uıymdastyrǵany belgili bolyp otyr. Árkim sabaqtan qashyp namazǵa kete berse, onymen qoımaı ustazyn búkil jer-jahanǵa masqara etse, onda qazaqtyń bitken jeri sol emes pe? «Erteń aýrýhada isteıtin bir hırýrg namaz ýaqytym dep jumysyn tastap namazǵa turyp alsa, janyp jatqan úıdi tastap namaz oqımyn dep órt sóndirýshi namazǵa jyǵylsa, sýdıa sot otyrysyn tastap namazǵa turyp alsa ne bolady?» dep pikir bildiredi áıgili dintanýshy Murtaza Bultaı.
31 arnadaǵy «Informbıýro» jańalyqtar toptamasyna suhbat bergen Jambyl oblystyq mamandandyrylǵan sporttaǵy daryndy balalar mektep-ınternaty dırektorynyń orynbasary Eldos Akımov balalardyń kamerany saılap arnaıy senarıı uıymdastyrǵanyn, sóıtip ustazdy búkil elge masqaralap áleýmettik jelige salýdy josparlaǵanyn aıtyp otyr. Odan bólek myna jaıǵa erekshe nazar aýdarsaq. Oqýshylar jatyp oqıtyn sport ınternatynda eresekteri jańadan kelgen jas balalarǵa daǵýat júrgizgenin jattyqtyrýshy baıqap qalady. «Amal áreketteri teris aǵymǵa kóp uqsaǵan soń eskertip te kóripti. Otyryp jańadan kelgen balalarǵa namaz oqyńdar mynadaı bolady dep. Ózderi durys jolda ma bilmeıdi de. Balardy úıretip jatyr. Kim biledi? Ol burys jol shyǵar. Burys jolǵa kóbirek tartyp otyr da. Tákbir tartýlary, turystary, bylaı aıtqan kezde múftı bekitken erejege úlgige kelmeı tur da sál. Jattyqtyrýshy kúdiktendim, baıqadym bir eki ret jınalyp otyrǵandaryn deıdi. Ony keshe balalardyń ózderi de aıtty» deıdi dırektordyń orynbasary Eldos Akımov.
Bul jaǵdaı birinshi ret emes, qaıta-qaıta qaıtalanyp muǵalimniń tıtyǵyna tıgenin, álgindeı qadamǵa ashý ústinde barǵanyn kózqaraqty jurt vıdeodan birden kóredi. Tipti jaınamazdy da aıaqpen túrip jınap qoıǵany bolmasa, teýip qorlaýdy oılamaǵany da beıneden muqııat qarasańyz ǵana ańǵarylady. Qaýipti aǵym ókilderi jas balalardy namaz oqýǵa ǵana ıtermelemeı, ustazyn qaralap vıdeo taratýǵa úgittegen bolsa, bul rasynda elimiz úshin óte qaýipti teris aǵym ókilderinen ekenin uqtyrǵandaı.
Ustazdan keshirim surap kelgen ata-analar balalarynyń namaz oqıtyndyqtarynan múlde habarsyz bolyp shyǵypty. Demek, bul jattyqtyrýshynyń balalarǵa namazǵa tyıym salýyn kúsheıte túsetin taǵy sebep. Kámilettik jasqa tolmaǵan balalardyń ata-anasynyń ruqsatynsyz nemese qatysýynsyz dinı rásimder atqarýyna, dinı mekemelerge (meshitter, shirkeýler) barýyna tyıym salynady. QR-nyń «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Zańynyń 19 baptyń 3 tarmaǵynda taıǵa tańba basqandaı kórsetilgen (http://www.matritca.kz/news/56456-pochemu-deti-ne-dolzhny-vovlekatsya-v-religiyu.html). Balalardy kámilettik jasqa deıin dinı rásmider atqarýyna shekteıtin zań Qazaqstanda ǵana emes, Ózbekstanda, Belarýsııada, Tájikstanda j.t.b. elderde tájirbıe júzinde atqarylyp kele jatqanyn atap ótýimiz kerek.
Erteń sol ınternat-mektep dinı aǵymdar oshaǵyna aınalǵan bolsaq, taǵy da muǵalimderdi kinálaıtyn bolamyz. Sonda taǵy da shyryldap opyq jeıtin ustazdar qaýymy bolady. Al jaınamazdy tepti dep 35 jyldyq tájirbıesi bar, maqtanyshpen aıtýǵa turarlyq shákirtter tárbıelegen ustazdy jumystan shyǵara salsaq, onda bul QR Zańyna qaıshy shyǵyp, dinı aǵymdardy qoldaýmen para-par jaǵdaı bolmaqshy. Bir metr mata úshin jattyqtyrýshyny jumystan qýyp, onyń shıtteı bala-shaǵasyn ash qaldyrý kimge kerek? Eger ómir boıy bir ispen aınalysyp júrgen tájirbıeli kisini jazyqsyz masqaralap jumystan qýyp jiberse, saly sýǵa ketip, ádildikten kúder úzip, ózin-ózi tastap jibermeı me? Balalardy qaýipti aǵymnan saqtaımyn, sportpen aınalysyp myqty azamat bolsyn degen nıeti úshin qaraptan-qarap kúıip ketken taǵdyryna ókpeli adam tirideı ólgenmen birdeı kúı kesheri anyq. Qysqasyn aıtqanda, bizdiń usynystar mynandaı:
-Jambyl oblysynyń sheneýnikteri bapkerdi jumystan qýǵansha qaýipti dinı aǵymnyń ınternatqa qaıdan kelgenin anyqtasyn;
-Jergilikti bılik ózge de ınternattar men jetimhanalardy tekserip, qaýipti dinı nanym-senimdegi toptarmen júıeli kúres júrgizip eldiń aldynda esep bersin;
-Jazyqsyz, qaıta zań talabyn oryndaǵan bapkerdiń jumys orny qaıta qalpyna keltilsin;
-Internattar men jetimhanalarda, dinı aǵymdar jıi bas suǵatyn túrli bilim mekemelerinde ulttyq-patrıottyq jumystar kúsheıtilip, ulttyq dástúr, tarıh, ulttyq folklor júıeli oqytý qolǵa alynsyn.
Arman Áýbákir
"ADYRNA" ulttyq portaly
