«Shetten kelgen qazaqtar arqyly «qazaq qazaqylanyp ketetin boldy» dep bılikte júrgen túri qazaq, tili orys sheneýnikter osy kóshke aqyry tosqaýyl qoıyp, toqtatty. Bizdiń aramyzda óz ana tilin bilmeıtin, salt- dástúrine moıynsunbaıtyn tek orysty ǵana áýlıe kóretin Keńes úkimetiniń shekpeninen shyqqan qazaqtar óte kóp...». Bul pikirdi belgili aqyn, jazýshy, Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń múshesi Erbol Beıilhan Adyrna.kz portalynyń tilshisine bergen suhbatynda aıtty.
«1990 jyldardyń basynda Qazaqstan táýelsizdik alǵanda eń birinshi qýanǵan osy shettegi qazaqtar boldy. Shettegi qazaqtar eshteńege qaramaı, atamekenge kósh basyn burdy. Mine, odan beri aldy kelgeli 31-32 jyl boldy. Kósh 1990 jyldardyń ortasynda óte qarqyndy júrdi. Memleketten de azdaǵan qoldaý boldy. Sol kezdegi halyqtyń qazaq pen qazaq tabysyp, qandastarymyz tarıhı otanyna qaıtsyn degen pıǵyly óte durys bolǵan edi... Keıin QR Kóshi-qon jáne demografııa jónindegi agenttik, Kóshi-qon jónindegi komıtet quryldy. Osy kezden bastap bylyq bastaldy da, kóshi-qon komıtetiniń basshysy shetten keletin qandastarǵa bólingen aqshalardy jemqorlyqqa salyp, kvota jep, sonymen ózderi baıyp, sýdan aq, sútten taza bolyp shyqty», - deıdi Erbol Beıilhan.
Aqynnyń aıtýynsha, atalmysh Kóshi-qon agenttigi shetten kelgen qandastarymyzǵa bólinetin qarajatty ózderi ıemdenip, olardy elge «súıkimsiz» etti...
«Sol Kóshi-qon agenttigi Qazaqstannyń barlyq baılyǵyn «shetten kelgen qazaqtar» alyp jatqan sekildi keıip tanytyp, jergilikti keıbir taıaz oılaıtyn adamdarǵa olardy súıkimsiz etip kórsetti. Sonymen qatar shetten kelgen qazaqtardyń kóbisi erkin, demokratııaly elde ómir súrgendikten Qazaqstandaǵy keıbir bylyqtardy, jemqorlyqty, bıýrokratııany ashyq aıtty. Bul bizdiń sol kezdegi prezıdentimizge jetti. Sodan «bular shyndyq aıtqysh eken, baıbalam eken» dep prezıdenttiń ózine unamaı eki ortada bóliný bastaldy. Shetten kelgen qazaqtar arqyly «qazaq tili kórkeıip ketetin boldy, ulttyq tanym oıanyp ketetin boldy, qazaq qazaqylanyp ketetin boldy» dep bılikte júrgen túri qazaq, tili orys sheneýnikter osy kóshke aqyry tosqaýyl qoıyp, toqtatty. Qazir kósh toqtap tur», - deıdi aqyn.
Qazirgi daǵdarys zamanynda shettegi qazaqtar «óz erkimmen kelemin» demese, olardy elge kóshirip alý tıimsiz.
«Sebebi, shetten kelgen qazaqtarǵa bólingen qarajatty bizde qaǵaz júzinde úlkeıtip kórsetedi. Sóıtip, óz nanyn áreń taýyp otyrǵan eldegi halyq olarǵa narazy bolady. Shetten kelgen qazaqqa bárin úıip-tógip berip jatqan sekildi qabyldaıdy da, olardy «kózge shyqqan súıeldeı» kórsetedi. Osylaısha eki jaqtyń arasy ashylady...», - deıdi Erbol Beıilhan.
Erbol Beıilhan Toqaevtyń Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda qandastarǵa qatysty aıtqan pikirine toqtaldy.
«Keshegi Prezıdenttiń «Biz qandastarymyzdyń barlyq salada, sonyń ishinde memlekettik qyzmette jumys istegenin qalaımyz. Olar Jańa Qazaqstandy qurýǵa óz úlesin qosady dep senemin» dep pikir bildirgeni shetten kelgen qazaqtardyń 30 jyl asyǵa kútip júrgen dúnıesi shyǵar... Shyndap kelgende, shetten keldi degeni bolmasa, olardyń barlyǵy da qazir QR-nyń azamaty ǵoı. Zań boıynsha, kez-kelgen qyzmette jumys isteýge quqyly. Ókinishke qaraı, bizdegi qazaqtildi qazaqtardan bólek qazaqsha bilmeıtin orystildi qazaqtardyń ózi jershildikke, rýshyldyqqa, traıbalızmge urynǵan. Adamdy belgili bir qyzmetke qoıatyn kezde «geografııalyq turaqty terrıtorııaǵa» óte mán beredi. Bizde sosyn sybaılas jemqorlyq bar. Ol endi aıta-aıta ábden jaýyr bolǵan taqyryp... «30 jyl boldy. Shetten kelgen qandastardyń ishinen birde-bir mınıstr, depýtat shyqqan joq, oblystyń ákimi bolǵan eshkim joq» dep kópshilik aıtyp júr. Endi Prezıdenttiń keshegi sózi «elge adal qyzmet istesem» dep júrgen qolynan is keletin naǵyz talantty azamattardyń úmitin oıatty dep oılaımyn», - deıdi aqyn.
Aqynnyń aıtýynsha, orysty ǵana áýlıe kóretin qazaqtarǵa sený qıyn...
«Mynandaı jaǵdaıdy eskerýimiz kerek. Bizdiń aramyzda óz ana tilin bilmeıtin, salt-dástúrine moıynsunbaıtyn tek orysty ǵana áýlıe kóretin Keńes úkimetiniń shekpeninen shyqqan qazaqtar óte kóp... Erteń qandaı da bir jaǵdaı bolsa, dál solar qolyna qarý alyp, Otandy qorǵaıdy degenge sený de qıyn. Osyǵan endi júregiń aýyrady... Al endi «Elim, jerim» degen shetten kelgen qazaqtar el basyna kún týsa, qazaq armııasynyń, Otandy qorǵaýdaǵy sheptiń aldyńǵy qatarynda júretinine meniń eshqandaı da kúmánim joq. Qazaqstandaǵy qazaq bolsyn, shettegi qazaq bolsyn... Onyń qaıdan kelgeni mańyzdy emes. Qazaqtyń bir ǵana Otany bar. Ol – Qazaqstan. Otandy qorǵaý júreginde jalyny bar, qazaqy qany bar, jan-dúnıesi, rýhy otarlanbaǵan, sanaly erdiń basty paryzy dep esepteımin. Sondyqtan da, «tarıhı Otanyma oralamyn» degen azamattarǵa eshqandaı tosqaýyl qoımaı, olardy kóshirip ala berýimiz kerek», dep túıindedi sózin Erbol Beıilhan.
Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
