Dosbol Arystanbekov — tájirıbeli qarjyger. Búginde ol bıznes álemine bet buryp, terezelerge tor qoıý kásibimen aınalysyp júr. «Adyrna» tilshisi az ǵana ýaqyttyń ishinde biraz jetistikke qol jetkizip úlgergen azamatpen tildesip, áńgime-dúken qurdy.
— Dosbol myrza, bıznes jolyn qashan bastadyńyz? Bul salaǵa aýysýyńyzǵa ne túrtki boldy?
— Kásipke bet burǵanyma 4 jyl boldy. Bastapqyda qosymsha tabys retinde qabyldadym. Alǵashqy 2 jyl onlaın aınalystym. Túrli taýardy alyp-satý baǵytyn ustanyp, jalpy kásipti erkin bastap ketý úshin tájirıbe jınaqtadym. Ol kezde elimizdiń ekinshi deńgeıli bankiniń birinde resmı eńbek etip júrgen edim. Ýaqyt óte kele resmı jumysymnyń aı saıyn maǵan tólep júrgen aılyǵyna qaraǵanda kásiptegi tabysymnyń joǵary bola bastaǵanyn baıqadym. Osy sátten bastap, kásipke tolyqtaı kóńil bólgen jaǵdaıda mol tabys tabýǵa bolatynyn túsindim. Biz qazirgi ýaqytta Almaty turǵyndaryna birneshe qyzmet túrin usynamyz. Atap aıtsaq:
– plastık jáne alıýmınıı esik, terezeler ornatý;
– dýsh qabyrǵalaryn ornatý;
– jazdy kúngi moskıt torlardy qurý;
– tereze jáne esikterdi jóndeý jumystary;
– bıik qabatty turǵyn úılerdiń terezesinen balanyń qulap ketýinen saqtaıtyn tor ornatý.
Búgingi kúnge deıin 6000-ǵa jýyq balanyń ómirin saqtadyq desek te bolady. Iaǵnı, 6000-ǵa jýyq terezege balanyń qulap ketýinen saqtaıtyn tor ornattyq.
— Bastapqy kezde qandaı qıyndyqtarǵa tap boldyńyzdar?
— Kásipte qıyndyq ár kezde de bolady. «Odan tolyq shyǵyp kettim» dep eshkim aıta almaıdy. Naryqtyń yǵyna jyǵylyp, ıkemdi bola bilý kerek. Sońǵy qıyndyqtyń biri basty materıaldarymyzdyń Reseıden kelýimen baılanysty boldy. Rýbl qunynyń joǵarylaýyna baılanysty qyzmet qunyn arttyrýǵa týra keldi. Osyǵan oraı bizdiń ónimniń ótimdiligi joǵalyp, turǵyndardyń qarjylyq deńgeıine qaraı ónimdi bólýge ákep soqty.
— Terezelerge tor qoıý kásibi qanshalyqty suranysqa ıe?
— Terezege tor ornatý — úlken jaýapkershilik. Sebebi bireýdiń balasynyń ómiri bizdiń qolymyzda dep tikeleı aıtýǵa bolady. Iaǵnı, ornatqan tor sátsiz shyqsa nemese sapasy nashar bolyp, odan bala qulap ketse, arty jaqsy emes ekeni aıtpasaq ta túsinikti. Sol sebepti bul jumys tek sapany talap edi. Biz tek osy kásip arqyly paıda taýyp qana qoımaı, bala qaýipsizdigin de qamtyp otyrmyz.
Suranys jaqsy. Almatyda bıik úıler kóp. Barlyq otbasyda 2 jastan 6 jasqa deıingi balalar bar. Árbir ata-ana óz balasynyń ómiri úshin qatty qorqady. Bala bolǵan soń ony 24 saǵat boıy qarap otyrý múmkin emes. Búldirshinder jybyrlap, tereze jaqtaýyna shyǵyp ketýi ábden múmkin. Bıik qabatty úılerde turatyndar muny jaqsy biledi. Oǵan Nur-Sultan qalasynda bolǵan jaǵdaı da dálel. Bul jaıt barlyq qazaqstandyq úshin úlken dabyl boldy. Turǵyndar tor ornatý keregin jaqsy túsindi. Sol sebepti suranys artpasa, kemigen emes. Kúnine 10-15 tereze arasynda tapsyrys qabyldaımyz. Ár ótinimdi qabyldaǵannan bastap, eki kúnniń ishinde ornatyp beremiz.
— Óz kásibin ashqaly otyrǵan, ıdeıasy bar adamǵa tabys tabý úshin qansha ýaqyt kerek jáne qansha qarjy jetkilikti?
— Bul suraqqa naqty jaýap berý qıyn. Zertteý kerek. Máselen, taýar salasy ma álde qyzmet usyný ma? Sondaı-aq, materıaldardyń shyǵý túbi qaıda, kásip mezgilge qaraı ma, aýdıtorııasy kimder jáne basqa da suraqtarǵa jaýap taýyp, tolyq saraptama jasaǵan soń ǵana iske kirisken jón. Eń birinshi keńesim — emoııaǵa salynbaı, azdaǵan somadan bastaıtyn kásip túrin tańdav. Osy arqyly naryqty túsinip, odan ary keńeıýge bolady. Startap úshin nesıe alyp, kásip bastaý óte qate. Bızneske kredıtti tek júıege qoıylǵan jaǵdaıda damý, keńeıý úshin alady.
— Kásipker bolǵysy keletin jandarǵa qandaı keńes berer edińiz?
— Kásipti qyzbalyqpen bastap ketýge bolmaıdy. Bul salada turaqtylyq joq. Birde shalqysań, birde qarajat turǵysynan kemip ketýiń múmkin. Sondyqtan árdaıym boljamda otyrasyz. Jalpy el arasynda «kásipker bolsań, bos ýaqytyń bolady. Tańǵy saǵat toǵyzdan keshki saǵat altyǵa deıin telmirip otyrýdyń qajeti joq. Óz-ózińe qojasyń, aqshań kóp bolady» degen úlken ańyz bar. Biraq munyń barlyǵy birden bola qoımaıdy. Árıne, barlyǵy ýaqyttyń jáne durys júıe quryp, táýekeldi eskerkenińizge baılanysty. Sátti kásipker degenimiz — jan-jaqty adam. Bul sózimmen ne aıtpaqpyn?! Kásipker marketıngti túsinýi shart, kásipker SMM baǵytyn túsinýi tıis, kásipker PR-dy bilýi kerek, kásipker sata bilýi qajet, kesipker komandamen jumys istep, esepke myqty bolý kerek. Iaǵnı, odan birneshe salany birdeı meńgerýi talap etiledi. Sonda ǵana isi alǵa basady.
— Suqbatyńyzǵa raqmet! Jumysyńyzǵa tabys tileımiz!
Áńgimelesken Dıana Asan,
«Adyrna» ulttyq portaly
