Men Qanat Qambarulyn burynnan bilemin. Tipti erteden. Qanat Qambaruly Ahmetov esimi bıologtardyń ishinde belgili, qurmetpen aıtylaryna da qanyqpyn. Ǵalym jaıly aıtý, eger aıtpaq keıipkerińiz shyn kánigi, tereń profıldi ǵalym bolsa, óte aýyr.
Óıtkeni ol seniń az biler salań, aralaspaǵan ortań. Sonoý shaqta Lamark engizgen “bıologııa” iliminiń negizi ómir degen sózden bastaý alady. Medıına, veterınarııa, agronomııa, zootehnıka, psıhologııa, azyq óndirisi, farmokologııa, bıotehnologııa, selekııa t.b. sekildi BÚGINGI KÚNGE kerek ǵylymdar bastaýynda bıologııa bar.
Men sekildi bıologııa iliminen alshaq adam Qanat aǵamen ár sóılesken shaǵymda vırýsologııa, bakterıologııa, mıkologııa, arahnologııa, akarologııa, entomologııa, kleopterologııa, terıologııa sekildi qulaǵyma jat, sanamnan alys termınderdi estip osy kategorııadaǵy tirshilik ıeleri týraly mol qanyǵyp qalarym anyq.
Malekýlıarly bıologııa, ıtologııa týraly da sóz qozǵalyp, etologııanyń saldary ulttyq tanymǵa áser etpeı me, degen suraq saýaldarǵa da jaýap izdep keterimiz de bolady.
Qanat Qambaruly ár jańalyǵy men óz oıyn aıtarda ULT TANYMYNA mán bere otyryp, osy týraly qazaq jurtynda qandaı túsinik bar edi dep ózine de, ózgege de mán berip pikir parasatyna baılam tastap otyrary da bar.
Sonymen...
Ǵalym
Ǵalym degenimiz suraqqa durys jaýap beretin emes, durys suraq qoıa biletin adam. Klod Levı Ross
Bıologııada ár jańalyq baqylaýdan bastaý alady. Bizdiń keıipkerimizdiń de zerttegen dúnıesi uzaq jyldardyń jemisi. Qanat Qambarulynyń kandıdattyq dessertaııasy jalpaq qurttardyń bir klasy sorǵysh qurttar jaıly. Ǵalym ózi aıtqandaı bulardyń 4 - 30 myńdaı túri bar. Bulardyń bári parazıttik ǵumyr keshedi.
Shyn dárejesinde osyndaı kúrdeli taqyryptarǵa barý úshin tereń aqylmen birge qajyrly qaırat kerek. Uly jańalyqtar uzaq izdenisten soń ǵana ashylady. Bul ǵylymnyń jazylmaǵan zańy. Qanat Qambaruly osy bir kúrdeli salany erteden zerttep keledi. Qaı kezde kabınetine kirsem de oń jaǵynda mıkroskop turady.
“Trmatodtyń kóbeıý joldary mıkromorfologııasy men gıstohımııasy” bul ǵalymnyń kandıdattyq dessırtaııasynyń taqyryby. Trmatodty zertteý yjdahatty qaraýmen birge talmaı izdenýdi kerek qylary sózsiz. Qarapaıym kózge túspes jalpaq qurttardy elektrondy mıkroskoppen, ıagnyı osy kúngi sózben aıtsaq - nanostrýktýrasyn baqylaý, ony qaǵazǵa túsirý, aqparattardy qortý sol arqyly baılam jasaý eren eńbek kórinisi.
Jalpaq qurttardy zertteý ótken ǵasyrda beleń aldy. Parazıttik ǵumyr keshetin bul tirshilik ıeleri, óte jyldam damıdy. Salar jumyrtqasy asa mol. Bárine tán belgi eki sorǵyshy bolady. Qanat Qambaruly osyndaı qazaq balasyna asa tán emes ǵylym salasynyń alǵashqy qarlyǵashtarynyń biri desek jaza baspaımyz.
Keıingi doktorlyq dıssertaııasy da osy eńbektiń arǵy jalǵasy tektes. Trmatodtardyń terilik-bulshyq ettik qabattary men asqortý qyzmetiniń erekshelikterin elektron mıkroskopııa ádisimen zertteýge arnalǵan. Jalpaq qurttardyń bul toby ózgerýge beıim ári yńǵaılanǵysh.
Izdenis jolynda anyqtaǵan jańalyqtaryn Qanat aǵa Ahmetov Velıkobrıtanııa, Vengrııa, Slovenııa, Italııa, Chehııa, Horvatııa sekildi elderdiń laboratorııalarynda pysyqtap, jańa tájirbıe jınaqtap óz bilgenimen bólisýde. Iaǵnı, ǵylymdaǵy aldyńǵy qatarly shetel qazaq ǵalymymen birge jumys isteýde.
Q.Q.Ahmetov Jońǵar Alataýy, Zaısan oıpatynyń bıoortasy, ártúrliligi boıynsha Qazaqsta-Reseı-Aǵylshyn ǵylymı-zertteý ekspedıııasynyń jetekshisi bolyp, qyzyqty da, qyraýyr jumystar atqardy, jańa paıymnyń, sońǵy tujyrymdardyń konepııasyn jasady.
Tabıǵattaǵy kóptegen syr – ashylmaǵan sıqyr sandyq, solardyń biri dep veterenarııa ǵylymdarynyń doktory professor Jumash Amangeldi Sálimgereıulymen, Reseı ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi Donchenko A. S. birge buzaýbas qońydyń týberkýlez qozdyrǵyshtaryna qarsy qasıetterin zertteý jumysy. Árıne bul izdenistiń bolashaǵy bar, ol aldaǵy maqsattardyń biri.
Pavlodar qalasynyń turǵyny retinde, Qazqonaq – tabıǵı eskertkishtiń saqtalýyna biraz qyzymet jasady, 90-y jyldar basynda qoqys ornyna aınalyp barajatqan kezde, nazar aýdartyp qoldaý tapty. Osy sala aǵamyzǵa jat jumys emes edi, ol elimizge tanymal, kórshi elderdiń - Reseı, Grýzııa ǵalymdarymenen elimizdiń birneshe ekspedıııalarynda, birneshe aımaǵynda jumys jasady. Onyń nátıjeleride jaman emes.
Osy oraıda Pavlodar memmlekettik ınstıtýtynda 2005 jyly Paleontologııalyq otrıadttyń ashylýyna muryndyq bolǵan da osy adam, bul qurylym jylsaıyn jumysyn istep keledi, erekshe tarıhı oryndy qalpyna keltirý, saqtaý sekildi kesek ister Qanat Qambarulynyń ǵalymdyq portretin ashady.
Uzaq áńgimelesken bir tustarda jazda maza bermes shirkeı jaıly da aıtyp qaldy.
-Jalpy shirkeıler tabıǵatynda bári derlik qansorǵysh emes.
-Qyzyq eken...
-Iá, qyzyǵy sonda.Shirkeıler, Ertis ózeniniń orta aǵysynda, balańqurt shaǵynda kerek asylyn tappaı qalady.
-Nelikten.Bul tabıǵatta burynnan solaı ma?
-Buryn bári oıdaǵydaı, óz zańymen júrgen. Biraq 70-i jyldardyń ortasynan bastap shirkeı balańqurttary kúsh alar kezde Buqtyrma sý qoımasynyń artyǵyn Ertiske jiberedi. Kenerinen asqan sý bar balshyq, qum , kúl, saz osy jerge keledi, asa jyldamdyqpen kelgen laıly sýǵa shaıylyp ketpes úshin qoregi az jerlerge bekinip damı bastaıdy. Osy qıyndyqqa kezigip damyǵan balańqurttan shyqqan eresek analyǵy shirkeı, urpaqtaryn kóbeıtý úshin qorek kózi retinde alternatıva esebinde adamǵa shabýyl jasaı bastaıdy. Shirkeıdiń er tuqymdysy qoregin ósimdikten alady. Demek jer betindegi kóp zalaldy adamnyń ózi týdyrady. Sol úshin zardabyn tartatyn da ózi...
Bolǵan is boldy, endi osy oraıda sheshim sharalar izdeý qajet bolǵan soń, kelesi jumys atqaryldy. Qanat Qambaruly ǵalym retinde Reseı,Novosibir “Sıbıofırm” kompanııasynyń tapsyrmasy boıynsha masa balańqurttaryna qarsy qoldanatyn “Baktııd” preparatyna shirkeıler balańqurttaryna qarsy paıdalananýǵa tehnologııasyn jasap qoldanysqa engizdi. Osy tehnologııa «Kedendik memeleketter odaǵyna» padalanýǵa ortaq dep bekitildi. Ary qaraı únsizdik...
Shirkeıge qarsy qoldanatyn preparatyń atalýy torańǵy aǵashyna baılanysty. Torańgy – shólde ósetin terek aǵashy ekenin de estip tań qalǵanym da ras. Mysaly osy torańǵynyń atyn ǵalymdar osy kúni qansorǵyshtarǵa qarsy qoldanyp júrgen preparattyń negizi bolyp tabylatyn mıkrobqa bergen – jáı tilmen jazsaq- týrangıenzıs dep atalady. Bul aǵash tek bizde ǵana ósedi –Ile ózeniniń boıynda!
“Bacillus thuranqienesis” dep atalar preparat keıingi kezde osy negizde AQSh-ta “Vektobak”, Reseıde “Baktııd” degen atpen shyǵyp jatyr. Bul preparat tek masa, shirkeı balańqurttaryn ǵana óltiredi.
Qanat aǵammen ár áńgime men úshin úlken mektep, ORDALY qazyna.
Aǵanyń óz sózi...
Men 1961 jyly 10 aqpan kúni Pavlodar oblysy, Qashyr aýdanyna qarasty, Peschan asyltuqymdy zaýytna qaraıtyn, Ertis ózenninen 30 shaqyrym daı jerde, qyr dalada jatqan Barqy dep atalatyn, kishkentaı, qazaq tuǵyndary bar aýylda dúnıege kelippin. Barqy degen ne ataý ekenin endi bilip júrmin, menim oıymsha Ýaq rýynda aty shyqqan batyrdyń esimen atalǵan bolý kerek. Bul aýyldyń osy kúnderi orny da joq. Tek tóbede ornalasqan zırattar arqyly bolǵanyn el bolǵanyn sezýge bolady. Aýylǵa jaqyn bıikteý jerde eski zırattar bolatyn, meniń bala kezimde de olar eski ekeni bilinetin. Sazbalshyqqa jylqy qylymen qoı eshki júni aralastyryp jasaǵan kúıdirmegen kerpishten soqtyrylan bolý kerek, álide sol jartylaı synyp kıraǵan túrinde tur.
Úıde tórt qyzdan keıin týyppyn, atymdy úıdegiler Qanat dep atap qoıypty. Jalań aıaq , taıaqty at qylyp minip, nóser jyly jańbyrdan keıin qýana shapqan aýylym sol Barqy. Býl aýyl tipti óte kishkentaı bolsa da, osy kúni men oılasam qazaqtyń bir kindigi, bir erekshe qasıeti bar bolatyn jylylyǵy jaıylǵan jer edi. Múmkin kindik qanym tamǵan jer bolǵan soń solaı bolar ma. Ákem sol aýyldyń basshysy, agronomy bolatyn. Meniń oıymsha ol kisini barlyǵy shynaıy sılaıtyn.
Esimde, bala kezimide, úıdegi aýyl jumysy malǵa qaraýmen ótetin. Osy mal demekshi, mal óristen qaıtarda, aýyldyń shetinde mal keler jaǵynda aýyldyń úlkenderi –qarııalary jınalyp túrli áńgime, estegilerin ortaǵa salyp otyratyn, bizder –balalar sol úlkenderge jaqynyraq otyrýǵa tyrysatynbyz. Maldy tosýǵa men ádeıi , álgilerge jaqynyraq jerden oryn alý úshin erterek baratynmyn. Kóp qyzyq ángime, dastan, jyrlardy sol jerde estigenim este qaldy. Sol aqsaqaldar bizderdi shettetpeı, kádimgi tárbıeledi dep oılaımyn. Ásirese Jumabek degen, soǵysqa qatynasqan aqsaqaldyń áńgimesi, jyr dastandary qatty qyzyqtyratyn, tipti ózi shyǵarǵan aýylymyzǵa arnalǵan óleńderi ádemi, kórkem bolyp kórinetin (keı jerlerin uqpasam da), maıdanda júrip shyǵarǵandary da kóp sııaqty bolatyn. Eń alǵash ret sol aýylda qazaqtyń batyrlary týraly, ejelgiden qazaqtar jer úshin el, qamyn oılap kúresip tynym tappaǵanyn bildim. Orys-kazaktary týraly, olardyń qazaq ishine qalaı kelgenin, kimdi qaı jerlerden qýǵany jaıynda estisem de, kóbin shala tyńdap balalyqpen júrsem de, bul meniń uǵynǵan tarıhym. Óz jeri úshin jan berip, jan alǵan atalarymyz bolǵanyn men sonda uǵynǵanmyn. Keıin tereń ǵylymǵa barǵanda da, men qazaq degen ulttyń balasymyn, men nege kem bolýym kerek degen namys janymdy qaırap turatyn.
Azamat
Elin súımegen, eshteńeni súıe almaıdy
Djordj Baıron
Búgingi qyryq qyrly jaǵdaılarda syrty maqtaýly, kópirme sózdi kóp adamnyń ishki álemi sonsha sýyq, ári bos ekenin de bilemin.
Qanat aǵamyz olaı emes!
Ár kezde, ár jaǵdaıǵa da óz kózqarasy bar. Aınymas aqıqat jolynan azyp, shalys baspasyn qasynda júrgender de biledi. Sonoý bala kezinen qalǵan qymbat tárbıe, jaqsy tuqymnyń, asyl násildiń kórinisi osy bolsa kerek.
Dúnıe asty ústine túsip jatqan shaqta da, ózge el yńǵaıly kásip, paıdaly násip tapqan ýaqta da, bizdiń keıipkerimiz áý basta tańdaǵan joldan shet ketpeı, ǵylym jolynan alystamady.
Tipti erlikke bergisiz eren eńbekter atqarǵany da belgili.
A.D.Frezorger rektor bolyp turǵan shaǵynda, Q.Q.Ahmetov jaratylystaný ınstıtýtynyń dırektory edi. Oqý ǵımarattarynyń kóbi satylymǵa shyǵarylyp, jekeshelendirý degen el jelkesin qııar kezeń.
Osyndaı qystalań kúnde búgingi pedagogıkalyq ýnıversıtettiń bas ǵımaraty talapaıǵa ketýge yńǵaılanǵan. Sol kezdegi basshylyq (rektormen birge) buǵan deıin qanshama shákirt óndirgen ordanyń tóbesi tozyp turǵanyn jeleý etip, satamyz dep sheshken. Ózi oqyǵan oqý qujyrasynyń ár buryshy ystyq jan, buǵan qol qýsyryp qala almaǵan. Ǵımaratty jýmys kalpynda saktaýga úlesin qosty.
Deregimiz búgin ertek kórinse de, sol ýaqytta janqııarlyq qadam bolatyn. Keshegi kúndegi bárin satý kerek degen dúrbeleńdi, úreıli sátte, ǵylym ordasy aman bolýǵa tıisti, ári ol memlekettik beınede bolý qajet degen shyn otanshyl júrektiń qylyǵy bolatyn bul.
Ǵylym men bilim el qazynasy bolý kerektigin uǵynǵan Qanat aǵamyz kerekti jabdyqtardyń birazyn ózi alyp ózi júrip zeınetti de, beınetti iske kirisken ( 1996-2000 bul Keńestik júıeniń qulaǵan shaǵy edi ).
Qanat aǵa árbir álsizdiń qasynan tabylar janashyr aǵa, adaldyqtan taımas dos. Buny óz basymnan ótken oqıǵadan da bilemin.
Ǵylymı jumysty tastaǵan emes, doktorlyq dıssetraııany daıyndaý úshin aldyn ala dalalyq materıal jınaý qajettigine baılanysty barlyq bos ýakytty ólkemizdiń talaı jerinde bolyp jumys jasady. Jınalǵan materıaldardy laboratorııalyk óńdeý, hımııalyq qurylymyn anyqtaý, elektrondy mıkroskopııalyk ádis arqyly kletkalyk erekshelikterin anyqtaý júrip jatty.
Sonymen katar 90-y jyldar aıaǵynda qalamyzdy shirkeı máselesi ýshyqtyrdy, aıaldamalarda, saıajaılarda, tipti ashyq júrip qydyrýǵa, qystan keıin taza aýada demalýǵa múmkinshilik bolmaıtyn bolǵansoń, óńir basshylygy ýnıversıtetke júgindi. Joǵarǵy oqý basshylyǵy, bul jumysty Ahmetovke ıaǵnı,Qanat aǵaǵa júktedi, osylaı aǵamyzda jana ǵylymı baǵyt bastalyp ketti. Oblys ákimi kúnde ózi, ýshyqtyryp týrǵan máseleni sheshý úshin kerekti mamandardy, mekeme basshylaryn jınaıtyn boldy, olardyń arasynda aǵamyz da boldy.
Birak bul túıtkildi jaıdy sheshý jumysyna kelgende, Kanat aǵamyzdyń, ǵylymǵa súıenip jasaǵan usynystary durys dep sanalyp iske asa bastady. Jalpy ǵylymnyń «aqyldy kúsh» ekeni anyq bilindi. Bir aı boıy shirkeılerdi zertteý úshin tańnyń atýy, keshtiń batýy jumyspen boldy. Ony tek januıasy anyq biledi. Tipti shirkeılerdiń qaıdan shyǵyp, kalaı kóbeıetini, jaryktyń áseri, jeldiń kúshiniń áseri taǵy basqa qasıetteri zertteldi. Cóıtip osy kúnderge sheıin koldanyp júrgen ádic algorıtmy jasaldy. Osy kúnderi obylysymyzda shirkeımen jumysty ǵylymı kásibı etýde júrgen barlyq mamandardy Qanat Ahmetov ózi tańdap tárbıelep shyǵardy, bári derlik onyń shákirtteri. Osy jumys onyń óńirge jasaǵan eńbegi, ony oblys turǵyndary bilgen durys dep sanaımyn.
Bunyń bári tamyrly tárbıeniń jemisi!
Qanat aǵanyń óz sózi....
Aýyldyń shetiniń bári egin bolatyn, keı jerleri jyrtylmaı qalatyn, ásirese shilik mańdary, sol jerderde boztoǵaıdyń uıalaryn taýyp alyp qyzyqtaıtynmyn, tipti kún saıyn baryp aqyryn qaraıtynmyn. Osy boztorǵaıdyń shyryldap kóterilgeni maǵan osy kúnge deıin unaıdy, kóktemde, jazda osy torǵaılardyń únin estý úshin, qolym qalt etkende dalada alshaqtaý jerge baryp turamyn. Balalyq shaǵym eske túsedi, ákemmmen birge bala kezimde egindi atpenen aralaıtynbyz, sol úshin meni erte uıqyly-oıaý kezimde janyna ertip alatyn. Sodan bolsa kerek dalany osy kúnge deıin jaqsy kórem.
Aýyldyń mańynda ádemi jer ataýlary áli esimde Aqmańdaı, Saryat, Baısal t.b.
Ákemniń kókiregi oıaý, kózi ashyq adam bolatyn, meniń Ahmet atamnyń kenjesi. Ol kisi Oıbaı degen jerde (kázirgi temir jol kópiri men avto kópir arasynda) Ertistiń sol jaǵasynda myń toǵyz júz otyzynshy jyly dúnıege kelipti.
Ahmet atamyz asharshylyqtan qashyp januıasyn, balalaryn aman-esen alyp qalý úshin sol jyldary Ishke (Novosıbır obylysyna ájemizdiń týystaryn panalap, Qarasýyqta bolypty), sonan el jaǵdaıy qalypqa kelgende, qaıta elge oralypty. Ákem mektepke sol Qarasýyqta baryp, bastapqy mektepti sol jerde oqyǵan eken. Atam soǵystyń aldynda elge oralyp kolhozdyn malyn baǵypty, onyń ózin ákem baqqan sekildi, sebebi Ahmet atam kesh úılenip, soǵys aldyndaǵy jyldary jasy ulǵaıyp qalǵan bolý kerek, oǵan qosa jasy kelgen kezderde asaý úıretem dep aıaǵy synyp, ózi synǵan súıekterdiń etin kesip alyp tastap asaýǵa qaıta minip úıge kelip, biraz ýaqyttan soń – aqsaq Ahmet atanyp ketipti.
Atamyz Ahmettiń qazǵan qudyǵy Aksýǵa qarasty Shańdy degen jerde áli bar, ol jerdi osy kúnge deıin “Ahmet qudyǵy” dep ataıdy.
Sol jerdi panalap, meken etken adamdar osy kúnge deıin rahymetin aıtady. Soǵys jyldary ákem 11-12 jasynda kolhozdyń malyn baǵyp, malǵa shapqan ıtterdi mingen taımen aýylǵa aıdap kelgende, qasqyr ekenin biraq bilgen eken (ol jeke áńgime).
Anam osy Kerekýdiki. Árıne ákemniń de, anamnyń da atalary Ertis boıyna Baıannyń áýlıeli Qyzyltaý mańynan kelgen.
Ahmet atam dombyraǵa óte sheber, kúı tartatyn, tipti Baıannan kóship kele jatqanda inisi sýǵa ketipti, soǵan shyǵarǵan kúıi de bolatyn dep ákem aıtatyn. Atam tuıyq adam bolypty, kúıdi tarta-tarta terlep úndemeı uzaq otyratyn dep ákem eske túsiretin. Ónerdiń ózgeshe túri dombyrany meńgergen osy atamyzdyń bar qarymyn, qazynasyn baǵalar búgin shamamyz joq. Qanmen kelgen qasıet bolar qazaqtyń áni men kúıin estigende jan muńdanyp, keýde tusym muńdana jylary sodan bolar dep oılaımyn.
Ákem, Barqy aýylynda oraza, omyrtqa ýaqytynda jınaǵan aqsaqaldarǵa batyrlar jyryn oqıtyn, sonda álgi kisiler keı jerlerinde kúlip, keı jarlerinde jylap otyratyn
Mektepti ákem jaıaý, jetinshi aýyldan (Lenınskıı) jolshybaı bara jatqan, kele jatqan kólikpen baryp Aqkól mektebinde bitirgen. Sonan soń Pavlodardaǵy “aýyl sharýashylyq mektebinen” agronom mamandyǵyn alǵan, sonan soń Ermak “mashına traktor stanııasynda” agronom, komsomolda qyzymet atqarypty, Peschanoeda agronom boldy , ol jaqta astyq bitik,kúshti shyǵatyn, Kenjekólde agronom bolyp zeınetke shyqty.
Qambar atamyzdy ózimiz anyq etene tanymasaq ta, bes ýaqyt namazynan qalmaǵan mańaıyna sıly, nasıhaty keń aqsaqal bolǵanyn ózimiz de kórdik.
Ustaz
Maǵan úıge úı tapsyrmasynan basqa taǵy da oılandyratyn tapsyrma beretin uǵalimder unaıdy.
Lılı Tomlın
Qanat aǵa týa bitti ustaz. Men qaı kezde barsam da kabıneti bosamaıdy. Esiginiń aldynda jazyp jatqan, ııa jazbaq maqalasyn qushaqtap turǵan stýdentter, magıstranttar, doktaranttar tipti oqýshylardy da kóremin. Óz qyzym med.akademııaǵa tapsyrmaq bolyp daıaralar kisi izdegende...”ózderińde Qanat Qambaruly bar emes pe” degende tosylyp qalǵanymyz da shyndyq.
Ýaqyty qymbat aǵanyń mazasyn alǵymyz kelmegenimiz ras artynan.
Jumyspen júrer, zertter sferasy keń ǵalymnyń qasynda óziń de artyq sóılemeýge, saǵatyn parshalamaýǵa tyrysaryń belgili.
Men Qanat aǵanyń aldynan qanshama shákirtter ósip-ónip shyǵyp, kandıdat bolyp ketkenin bilemin. Tipti keıbirimen ózi jazyp júrgen taqyrybyndaǵy bar eńbegin sýyryp berip, qorǵatyp búgin aldy prorektorlar t.b. qyzmetterde júrgeninen de habardarmyn. Shákirti bolyp júrip shýaǵyn kórgender, shalqaq ketip jatady. Qanat aǵa arqasynda biraz gylym kandıdattary jáne bıologııadan PhD ataqtaryn aldy, olar Almaty ýnıversıtetterinde, reseıdiń Novosıbırsk qalasyndaǵy gylymı zertteý ınstıtýtynda, ózimizdiń qalamyzdaǵy ýnıversıtetterde qyzymetterin atqaryp júr.
Jastar óssin degen aǵa kóńilmen usynǵan ǵylymı jobalarymen búgin ataqty-dańqty bolyp júrgender de belgili.
Úlken joldaǵy iri qadamdy, darhan júrekti ǵalym Qanat aǵam “bunyńyz ne” dep surap qalǵanymyzda, kúle, júre jaýap beredi.
-Alatynymyz bolǵan soń alady da,-dep jymııady da qoıady.
Qanat aǵa Qambarulynyń aldyn kórgen qansha shákirtti kórsem de ustazy jaıly beısýat áńgime aıtqan bir adamdy kórmeppin!
Bul orasan zor baǵa.
Qanat Qambarulymen ár ár áńgime ózgeshe bir qubylys.
Álem ádebıeti men tarıhynan mol habardar bul kisi qaı salada bolsyn qamshy saldyrmaıdy. El tarıhy men álem tarıhy jaıly óz ustanymyn usynyp, ony qorǵaı da biledi .
Tereń ıntellektiń, baıypty bilimniń týyn kóterip, sybaı shyǵarmaı ózi jóndep otyrady.
Ǵun tarıhymen bastap, Orhon-Enesaı jazbalaryn eske sala sóılegende “men ádebıetshimin” degenderdi tosyltar sóz aıta alady.
Sondaı tustarda alash qaıratkelerinen qalǵan sypa minez, eski qazaqı aqsúıektik bet beredi.
Kereký óńirindegi kóp adamdy tanıdy. Qasıetterimen biledi. Jaqsysy men jamanyn qaýzap taldamaıdy. Keıbirimiz sekildi kirisip ketip epıtet, metaforasyz sóılep ketpeıdi. Burynǵy eskilikti aqsaqaldar sekildi eshkim jaıly kesip aıtpaıdy.
Kim týraly bolsyn jamandap, sógip aıtqanyn estimeppin. Bul qajyrly ishki qýattyń belgisi dep uǵamyn.
Qanat aǵa sózi....
Menen keıin bir inim bar , qaryndasym bolǵan qaıtys boldy, odan qalǵan bir ul bar
Joldasym Gúlshat, eki balam bar – bir qyz, bir ul . Uldan eki nemere bar tunǵyshy Aqylbek, kishisi Aldııar degen «batyrlar». Osy kúngi qyzyǵym solar. Aqylbek dep tunǵysh shóberesin ákem atap ketti, Ahmet atam óziniń inisiniń esimin, shóbereńe qoı degen bolý kerek.
Men Peschanoe orta mektebin bitirdim, Pavlodar montajdaý tehnıkýmynda oqydym sonan soń Pavlodar pedagogıkalyq ınstıtýtynda Lenın stıpendıaty bolyp 1985 jyly támamdadym. Kaz SSR ǴA Zoologııa ınstıtýtynda bıologııa gylymdarynyń doktory, professor Panın V.Ia. jetekshiligimen kandıdattyq 1990 j, 2004 doktorlyq dıssertaııa qorǵadym.
Dıssetaııama bata bergender esimderimen maqtanamyn olar akademık Gvozdev E.V. - Kaz SSR ǴA vıe prezıdenti bolǵan adam – SSSR belgili parazıtologi, ol kisi maǵan biraz kitaptaryn sılap ketti, óz kitaphanasynan. Sh.K. Satpaeva –belgili medık, medıına ǵylymdarynyń doktory,sebebi meniń ǵylymı jumystarym parazıtologııa medıınaǵada qatynasy bar.
Búgin qalyń jarnama, qyzyl jasyldy sózge qumarmyz. Menimshe eń basty dertimiz qasymyzdaǵy JAQSYNY BAIQAÝDAN qalyp baramyz.
El úshin ter tógip júrgen, naǵyz eńbek torylary sózdiń emes- istiń ıeleri eskerýsiz qalyp qoıatyn sekildi.
Shyn ǵalym Qanat aǵa Qambaruly jaıly bul keń aıtylar sózdiń bir parasy,qalaǵany keıin.
P. S. Búgingi kúnde siz zerttep júrgen sala nege jetkizedi degenbiz.. .Ǵylymy damyǵan el ǵana táýelsiz bolady endi, bizdiki keıingi urpaq jatqa qolyn jaıyp qalmasyn degen bir úmit,-dedi Qanat aǵa...
Cerik Elikbaı,
jazýshy
