18 mamyr künı Qazaqstandyq qoǧamdyq damu institutynyŋ alaŋynda «Konstitusiialyq referendum – jalpyhalyqtyq dauys» atty «Sarap» eksperttık klubynyŋ otyrysy öttı. Şarany Referendumdy qoǧamdyq qoldau respublikalyq ştabynyŋ qoldauymen «Qazaqstandyq qoǧamdyq damu instituty» KeAQ ūiymdastyrdy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Otyrysqa qatysqan qoǧam qairatkerlerı, saiasattanuşylar men QQDİ sarapşylary referendum turaly qoǧamdyq oi-pıkırdı talqylap-tarazylap, referendum töŋıregındegı maŋyzdy sūraqtardy köterdı, sondai-aq jalpyhalyqtyq dauys beru eldıŋ saiasi jüiesıne qalai äser etetının taldady.
Is-şara «Qazaqstandyq qoǧamdyq damu instituty» KeAQ Basqarma Töraǧasy Qazbek Maigeldinovtyŋ moderatorlyǧymen öttı.
«Būl referendum azamattardyŋ memlekettık basqaruǧa neǧūrlym keŋ qatysuyn közdeitın,halyqtyŋ qoldauymen elımızdıŋ jaŋa saiasi jüiege köşuıne barynşa yqpal etuge baǧyttalǧan», - dedı ol.
Tanymal jurnalist, Amanat partiiasy saiasi biurosynyŋ müşesı Maqsat Tolyqbai öz sözınde referendumnyŋ ötkızıluı qoǧam üşın maŋyzdy ekenın atap öttı.
«Jaŋa Qazaqstan» deitın ūran kün tärtıbınen tüspei tūr. Ol aldymen zaŋ, qūjat jüzınde söileu kerek. Qoǧam naqty qadamdar kütedı. Sondyqtan, referendum bilık üşın emes, aldymen halyq üşın kerek. Referendumǧa barǧanda aqparat bılıp baru maŋyzdy. Sebebı, Konstitusiianyŋ 33 babyna tolyqtyrular engızılmek, bıraq erteŋ dauys bererde, osy özgerısterdı qoldaisyŋ ba «iä», «joq» degen ekı ǧana sūraq bolady. Referendum boiynşa tüsınıktı tılmen jazylǧan qysqaşa beinerolikter äleumettık jelılerde jaqsy pıkırler jinauda. Tüsındıru jūmystary boiynşa äleumettık jelılerdıŋ de mümkındıgın paidalanǧan dūrys. Tüsınbei jatqan halyq älı de köp»,- dedı jurnalist.
Referendum turaly BǦM QR «Y. Altynsarin atyndaǧy Ūlttyq bılım akademiiasy» äkımşılık basqaru departamentınıŋ direktory Janat Chukeevte tüsınıkteme berıp, referendum elımız üşın ırgelı özgerısterge jol aşatyndyǧyn aitty.
«Taǧy da aita ketetın jait, būl Konstitusiialyq reforma qoǧamdy demokratiialandyrudyŋ şynaiy qadamy. Būl referendum superprezidenttık modelden prezidenttık respublikaǧa maksimaldy köşu, Parlamenttıŋ rölın küşeitu, halyqtyŋ eldı basqaruǧa qatysuyn keŋeitu, azamattardyŋ qūqyqtaryn qorǧaudyŋ konstitusiialyq tetıkterın küşeitu siiaqty ırgelı özgerısterge jol aşady», dep mälımdedı.
«Qazaqstan halqyna» Qoǧamdyq Qorynyŋ resmi ökılı, jurnalist Aikerım Esenälı öz sözınde – «halyq ünıne qūlaq asuşy memleket» konsepsiiasynyŋ körınısı – referendum ekendıgın aitty.
«Jaŋa Qazaqstan degenımız – ädılettılık erejelerı qalyptasqan qoǧamy bar memleket. 2019 jyly alǧaş söz etken «Halyq ünıne qūlaq asuşy memleket» konsepsiiasynyŋ ömırdegı, praktikalyq körınısterınıŋ bırı, osy – referendum dep oilaimyn. Ärbır azamattyŋ memlekettık qūrylymnyŋ, reformalardyŋ, damu mehanizmderınıŋ bır bölşegı, qozǧauşy küşı retınde jauapkerşılıgın arttyruda ülesı zor tarihi prosess jaqsy nätiejelerge bastaidy dep seneiık», - dedı Aikerım Esenälı.
«Elımızdıŋ är bır azamaty saiasi reformalarǧa qatysty boluy tiıs. Referendumnyŋ maqsaty da sol, memleket azamattardan qūralady, referendum halyq ünın estu jolyndaǧy tiıstı mehanizm», - dedı «Elbasy Akademiasy» jobalyq keŋesınıŋ basşysy Bolat Būharbai
Referendum ötkızu üşın oǧan azamattardyŋ jartysynan köbı qatysuy kerek. Būl turaly saiasattanuşy İslam Kuraev öz sözınde mälımdedı.
«Referendumǧa halyq qatysu üşın, olarǧa ügıt-nasihat jasau kerek. Sarapşylar qauymdastyǧy referendumda dauys beruge şaqyra otyryp, halyqqa būl mümkındıktıŋ ne beretını turaly aşyp aitu qajet. Sonda halyq referendumǧa barady. Halyqqa qarapaiym jäne qol jetımdı tılmen tüsındıru öte maŋyzdy», - dedı saiasattanuşy.
Otyrysqa qatysuşylar referendumdy ötkızu ideiasyn qoldap, Konstitusiiaǧa engızıletın tüzetuler jobasy saiasi instituttardyŋ qūrylymdyq qaita qūrularyn qamtitynyn atap öttı.
Esterıŋızge sala keteiık, Memleket basşysyQasym-Jomart Toqaev Konstitusiiaǧa özgerıster men tolyqtyrular engızu boiynşa 5 mausymda respublikalyq referendum ötkızu turaly Jarlyqqa qol qoidy.
«Aldaǧy referendum Qazaqstannyŋ bolaşaǧyn aiqyndaidy. Ata zaŋ baptarynyŋ üşten bırı özgeredı. Aşyǧyn aitsaq, Konstitusiiamyz mülde jaŋa sipatqa ie bolady. Sol sebeptı, men respublikalyq referendum ötkızu turaly bastama köterdım. Öitkenı, mūndai auqymdy özgerıs bükıl halyqtyŋ şeşımımen jüzege asyryluǧa tiıs», - dedı Qasym-Jomart Toqaev.
”Adyrna” ūlttyq portaly
