Qazaq tiliniń erkindigine Mońǵolııanyń negizgi zańymen kepildik berilgen - Ómirbek QABAI

2636
Adyrna.kz Telegram

Mońǵolııadaǵy qazaqtardy qandaı máseleler tolǵandyrady? Bul elde qazaq tiline shekteý joq pa? Osy jáne ózge de suraqtar jóninde KazUnite.com tilshisi Mońǵolııa qazaqtarynyń «Kaznews.mn» aqparat agenttiginiń negizin qalaýshysy, bas redaktory Ómirbek Qabaımen suhbat qurdy.

– Ómirbek myrza, eń áýeli basylym týraly qysqasha aıtyp ótseńiz. Kim qarjylandyrady? Qanshalyqty táýelsiz portal? Sóz bostandyǵy bar ma?

«Kaznews.mn» 2011 jyly mońǵolııada qazaq tildi aqparat portaly retinde quryldy. Mońǵolııa Baılanysty retteý komıtetine aqparattyq qural retinde tirkelgen. Mońǵolııa saıttar qaýymdastyǵynyń múshesi. 2019 jyly sportty nasıhattaýshy aqparattyq agenttik marapatyn alǵan. 2020 jyly «Úrker» ulttyq syılyǵy aıasynda «QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttiginiń 100 jyldyǵyna arnalǵan arnaıy syılyqtyń jeńimpazy atandy.

«Kaznews.mn» aqparat agenttigi Mońǵolııanyń, Baıan-Ólgıı aımaǵynyń ınternettegi ımıdjin jaqsartyp, eldi, aımaqty tanytýǵa, qazaq tildi kontentterdiń sanyn arttyrýǵa úles qosyp keledi deýge bolady.

Ózim qarjylandyramyn. Agenttik qandaı da bir uıym mekemege qarasty emes. Sondaı-aq Mońǵolııada sóz bostandyǵyna shekteý joq.

– Al el ishinde qazaq tiline shekteý joq pa?

– Qazaq tiliniń erkindigine Mońǵolııanyń Negizgi zańymen kepildik berilgen. Negizgi zańda kórsetilgendeı, az ult ókilderine ana tilinde qarym-qatynas jasaýǵa, ana tilinde oqyp, bilim alýǵa, óner men mádenıetpen, ǵylymı jumystarmen shuǵyldanýǵa shekteý joq.

– Mońǵolııada shamamen qansha qazaq turady? Turmystary qalaı? Qandaı salalarda jumys isteıdi? Joǵary laýazymdy qyzmet atqaryp júrgen qandastarymyz bar ma?

– 2020 jylǵy statıstıkalyq málimetke sáıkes, elde 121 myń (keıbir derekterde 140 myńǵa jýyq) qazaq ómir súredi dep kórsetilgen. Olardyń 42 paıyzy qalalyq jerlerde, 58 paıyzy aýyldyq jerlerdi meken etedi. Mońǵolııanyń ózge azamattarynyń turmys deńgeıi qandaı bolsa, sol deńgeıde ómir súredi. Qoǵamnyń barlyq salasynda qyzmet atqarady. Buǵan deıin de joǵary laýazymda kóptegen azamattar qyzmet atqaryp keldi. Aty-jónimen atap aıtsam, bul jerge syımaýy da múmkin. Mınıstrler keńesiniń orynbasary, depýtat, mınıstr, vıe-mınıstr, komıtet basshysy jáne dıplomatııalyq qyzmetterdi árkez abyroımen atqaryp kelgen. 2020 jylǵy Parlament saılaýynda Baıan-Ólgıı aımaǵynan joǵary daýys jınap, 3 qazaq ultynyń ókili depýtat bolyp saılandy. Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý vıe-mınıstri qyzmetin bir qandasymyz atqaryp júr. Budan bólek te joǵary laýazymda qyzmet atqaryp júrgen azamattar barshylyq.

– Qazirgi tańda Mońǵolııadaǵy qazaqtardy qandaı máseleler tolǵandyrady? Sizder baspasóz betinde qandaı máselelerdi kóterip júrsizder?

– Másele árkimde ártúrli bolýy múmkin. Al meni bilim sapasynyń quldyraýy tolǵandyrady.

– Shetelderdegi qazaqtarǵa, ásirese Shyńjańdaǵy qazaqtarǵa qatysty basylymnyń naqty ustanymy bar ma? Budan basqa da álemdegi qazaqtardyń qandaı da bir máselesin qozǵap júrsizder me?

– Álem qazaqtarynyń máselesin qozǵaıtyn deńgeıde is atqaryp jatqan joqpyz. Bul jóninde naqty ustanymymyz joq.

– Áli kúnge deıin jan-jaqtaǵy qazaqtar bir-biriniń jazýyn túsinbeıdi. Bul rette Qazaqstannyń ázirlegen qazirgi latyn álipbıi týraly ne aıtasyz? 

– Ortaq álippı bolǵanyn qalaımyn jáne latynǵa kóshýin qoldaımyn.

Qazirgi tańda áleýmettik jelilerde kırıllıaǵa qaraǵanda latynsha qaripti qoldanatyn adamdar kóp. Qazaqstandyq latyn álipbıiniń nusqasy halyqaralyq talaptarǵa saı jasalǵan bolsa, keńinen taraı alady. Alaıda keıbir sımvoldyq áripterdi baǵdarlamalar túsinbeı jatady. Mundaı kezde adamdar ózderine yńǵaıly etip jaza beredi. Latynǵa kóshý úrdisi bastalǵan eken, onda birden klassıkalyq latynǵa kóshý kerek degen pikirdemin.

– Suhbatyńyzǵa raqmet! Eńbekterińiz jemisti bolsyn!

“Adyrna” ulttyq portaly

Pikirler