Qurmetti Prezıdent!
Qazir vahhabızm ıdeologııasyna tyıym salý týraly zań qabyldaý qajet bolatyn kez keldi. Bizdiń elde vahhabıtter ártúrli tıptegi qurylymdardyń jıyntyǵyn bildiredi, olar evolıýııa jolymen damıdy. 30 jyl ishinde Qazaqstanda vahhabıtterdiń úshinshi býyny ósip, olardyń sany eksponenıaldy túrde ósip keledi. Osyndaı tyıymnan keıin olardyń qyzmeti áldeqaıda kúrdelene túsedi, bul adamdardyń terrorıstik áreketke degen aǵynyn azaıtady. Eger ıdeologııa ólimge, joıylýǵa jáne zorlyq – zombylyqqa shaqyratyn bolsa, onda oǵan tyıym salynýy kerek. Biz ıslamdy qoldanatyn osynaý adamdy jek kóretin ıdeologııanyń jemisin óz kózimizben kórdik. Quran aıattaryn ekstremızmge, terrorızmge, agressııaǵa dálel retinde konteksten shyǵaryp, beıbit uıyqtap jatqan ıdeologııa jáne eshkimge qatysy joq senimdi uıatsyz paıdalanady. Biraq Qazaqstanda beıbit salafıt sanalǵandardy óte jaqsy biledi, al Sırııada soǵys bastalǵan kezde olar óltirý jáne jarý úshin jalǵan halıfatqa ketti. Sondyqtan vahhabıt ıdeologııasyna zańmen tyıym salynýy kerek.
Búgingi kúnge deıin keıbir sarapshylar ıdeologııaǵa tyıym salýǵa bolmaıdy dep jazyp keldi. Vahhabızmge tyıym salý vahhabıtterdi buryshqa qoıady, olar ashýlananyp, radıkaldanady. Vahhabızmge tyıym salý Saýd Arabııasymen jáne osy ıdeologııa resmı bolyp tabylatyn basqa memlekettermen dıplomatııalyq qatynastardyń buzylýyna ákeledi jáne t. b.
Tájirıbe kórsetkendeı, bizdiń elimizde terrorıstik belsendiliktiń kúrt tómendeýi vahhabıler atyna kelgen qarsylyqtan emes, olardyń qataryn aıtarlyqtaı qysqartyp, eń radıkaldy ókilderdi Qazaqstannan ketýge májbúr etken kúsh qysymynyń artýymen baılanysty.
Vahhabızmdi ıdeologııa retinde tyıym salý mindetti emes. 2009 jyly Tájikstan óz aýmaǵynda "Salafııa" aǵymynyń jaqtastarynyń qyzmetine tyıym saldy, al 2014 jyly bul baǵytty ekstremıstik dep tanydy. Reseıde "Nýrdjýlar" ekstremıstik uıymynyń jaqtastary da osyndaı áreket jasady. Osylaısha, "vahhabızm" nemese "salafızm" qaýymdastyǵyna tyıym salýǵa eshqandaı kedergi joq.
Dıplomatııalyq qarym-qatynastyń úzilýine kelsek: QR Syrtqy ister mınıstrliginiń qyzmetkerleri buǵan alańdaýshylyq bildirmeıdi. Sebebi, mysaly, "musylman baýyrlar" terrorıstik uıymynyń Qazaqstandaǵy tyıym salýy dıplomatııalyq qatynastardyń buzylýyna nemese "musylman baýyrlar" bılikke kelgen kezde Egıpetpen saýdanyń buzylýyna ákelgen joq. Joǵaryda atalǵan Tájikstan da ıslam álemindegi barlyq ustanymdaryn saqtap qaldy, qajylaryn sabyrmen qajylyqqa jiberip, vahhabıt eldermen saýda jasaıdy.
Bul jerde taǵy bir qyzyq jaıt bar – vahhabıtter ózderin vahhabıtter dep ataı alady jáne bul laqaptan kúrt bas tarta alady. "Bizde vahhabızm dep atalatyn dinı qundylyqtar joq... Bizde bir din bar – ıslam",-dedi Saýd Arabııasy Konsýltatıvtik keńesiniń vıe-spıkeri (Medjlıs ash-Shýra) Muhammed ál-Djefrı, ol vahhabızm Saýd Arabııasynyń memlekettik ıdeologııasy degen pikirdi joqqa shyǵardy. Al vahhabızm resmı túrde bolmaǵandyqtan, oǵan tyıym salý máselesi de joq emes.
Osylaısha, ýahabızmge tyıym salynýy múmkin jáne ol eshqandaı kúızelis týǵyzbaıdy. Al mundaı tyıym salýdyń qısyny bar – saıyp kelgende, elimizdegi keıbir qaýipti ıslamdyq aǵymdar (Hızb-ýt-Tahrır, Musylman baýyrlar jáne Tablıǵı) ekstremıstik jáne terrorıstik dep zańnan tys dep tanylǵan. Nelikten bul adamdy jek kóretin ıdeologııa zańdy túrde áreket etedi? Qazir Qazaqstanda tyıym salynǵan eń qaýipti terrorıstik uıymdar – DAISh, Djabhat an-Nýsra jáne Ál-Kaıda – vahhabılik sıpatqa ıe.
Qazaqstanda sońǵy 30 jylda terrorlyq shabýylda qaza tapqandar men jaralanǵandardyń basym kópshiligi ıdeologııasy bizdiń elimizge shetelden ákelingen jáne bizdiń musylmandar úshin jat bolyp tabylatyn vahhabıttik toptardyń qurbany boldy. Árıne, qazir kez kelgen vahhabıt terrorıst emes, biraq árbir terrorıst aldymen vahhabıt bolýy kerek. Bul terrorıstik jaldaýshylardyń negizgi maqsatty aýdıtorııasy bolyp tabylatyn kóptegen vahhabıttik qaýymdastyq – shııt, hanafı, pravoslavıe nemese ateıstke qaraǵanda «qalypty salafıtti» IM-ge tartý áldeqaıda ońaıyraq.
Vahhabızmge tyıym salý bul ortaǵa aıtarlyqtaı úlken zııan keltiredi. Onyń is júzinde qalaı júzege asatynyn Sheshenstan Respýblıkasynyń mysalynda kórýge bolady, onda vahhabıtterdiń qyzmetine de-fakto tyıym salynǵan. Dál osy kózqaraspen atalmysh aǵymnyń izbasarlaryna Sheshenstannan terrorısterdiń jappaı ketýin jáne onyń aýmaǵyndaǵy terrorıstik shabýyldar sanynyń azaıýyn túsindiredi. Daǵystanda "Vahhabızm jáne basqa da ekstremıstik áreketter týraly zańnyń» qabyldanǵanyna jıyrma jyldan astam ýaqyt ótti. Zań 1999 jylǵy tamyz-qyrkúıek aılaryndaǵy halyqaralyq lańkesterdiń qarýly toptarynyń shabýyly retinde búkil álemge belgili bolǵan oqıǵalardan keıin qabyldandy. Ózbekstan men Tájikstanda «salafızm» vahhabızmine tyıym salynǵan. Balalarymyzdyń sanasyn osy Qazaqstandaǵy adamdy jek kóretin ıdeologııadan qorǵaıtyn kez keldi.
Atyraý oblysy boıynsha (2010-2013) dinı aǵymdardan
japa shekken ortalyqtyń bas dırektory,
"Nur Múbarak" ıslam ýnıversıtetiniń ıslamtaný
mamandyǵynyń bakalavry Altynbek AJOKULY
