قازاق تەاترىنىڭ التىن ورداسى – ونەردەگى قونار تۇعىرىم، شىعار ءتورىم، مەنىڭ سۇيىكتى تەاترىمنىڭ 95 جىلدىعى! ءدال وسى 95 جىلدىعىندا م.اۋەزوۆ اتىنداعى تەاتر ۇلتتىق مارتەبەگە يە بولىپ قوسقابات قۋانىش قاتار كەلدى.
تەاتر ءبىر كۇندە قۇرىلعان جوق، وعان تەاتر تاريحىنىڭ تۇتقاسى بولعان بىرنەشە بۋىن وكىلىنىڭ ماڭداي تەرى توگىلدى، كيەلى ساحناسىندا ءىزى قالدى، كەرەگەسىنە ءۇنى ءسىڭدى. ۇلتتىق تەاتر دەگەندە جۇمات شانيننەن باستالاتىن وتكەن عاسىردىڭ ونەردەگى ۇلىلارى، ماعان دەيىنگى ونەردىڭ ءوز وكىلدەرى - كيەلى شاڭىراقتىڭ قاسيەتتى قارا شالدارى، بەكزات بولمىستىڭ يەلەرى، ابىزدارى، مەنىڭ الدىمداعى اعا بۋىن - اقساقالدارىم، اپالارىم ەسكە ءتۇستى. ءوزىم ەركەلەگەن اعالارىمدى ەلجىرەي ەسكە الدىم، نەسىنە جاسىرام، ساعىنىپپىن ولاردى... «اتامەكەندە» شاپانىنا قازاقتىڭ كەڭ دالاسىن «وراپ الىپ» قازاق قارياسىنىڭ كەسەك بولمىسىن ءبىر ءوزى كورسەتكەن ەلۋباي اعا ومىرزاقوۆ، «وتەلمەگەن پارىزدا» داستارقانداعى ناننىڭ قيقىمىن اۋەلى اسىقپاي جيناپ، سودان كەيىن اسقان ءبىر ۇقىپتىلىقپەن اۋزىنا سالاتىن ءانۋار اعا مولدابەكوۆ... تەاترى قاسىندا جوق، اۋەزوۆ تەاترىنا جەتە الماعان كورەرمەنگە كينو ارقىلى تانىس بولعان ىستىق بەينەلەردىڭ ەسكە تۇسكەنى عوي. قالىڭ كورەرمەنىنە «اباي وسىنداي-اق بولار» دەگىزىپ، مۇحتار اۋەزوۆتەي زاڭعار جازۋشىنىڭ ريزاشىلىعىن العان قاليبەك قۋانىشباەۆ، تەاتر دەسە جانىن بەرىپ كينوعا ءتۇسىپ جۇرگەن جەرىنەن: «مەنىڭ سپەكتاكلىم بار»، – دەپ ءۇش كۇن بۇرىن اناۋ نارىنقولدان بەرى قاراي جاياۋ تارتىپ كەتەتىن سەرالى قوجامقۇلوۆ اعالاردىڭ ونەرگە دەگەن جانكەشتىلىگى قازاقتىڭ ەسىنەن شىعا ما؟ قاسيەتىڭنەن اينالايىن قارا شالداردىڭ ءبىرلى-جارىمىن عانا مىسالعا كەلتىرگەنىم بۇل! ءبارىنىڭ ەسىمىن ءتىزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس، دەسە دە... ونەرگە بارىنشا ادال بولىپ وتكەن بيكەن اپا ريموۆا، ءبىر اۋىز ورىسشاسىز-اق ورمان-ورىستى اۋزىنا قاراتقان ءسابيرا اپا مايقانوۆا، شىندىقتى ءتىلىپ تۇرىپ بەتكە ايتاتىن ءوزىمنىڭ اياۋلى ۇستازىم شولپان اپا، «بالاقاي-بالاقاي» دەيتىنىمەن-اق اسا ءبىر ەرەكشەلەنىپ، باتىستىڭ مادەنيەتىن بويىنا سىڭىرگەن حاديشا اپا، عاسىر جاساعان تەاتر اناسىنىڭ ءبىرى – حابيبا اجە، «تەاتردىڭ قاراگوزى» اتالىپ كەتكەن زامزاگۇل اپاي، تەاتردىڭ جۇرىسىنەن جاڭىلماعان قوس جورعاسى قازاقتىڭ ىدىرىسى مەن فاريداسى... ولاردىڭ ارقايسىسى ەتكەن ەڭبەگىمەن، قازاقى بولمىسىمەن، كورسەتكەن ونەگەسىمەن «ۇلت»، «قازاق» دەگەن ۇعىمدى ساناعا مىقتاپ شەگەلەپ كەتكەندەرىن ءتۇسىندىم. «مەنىڭ ۇلتتىق تەاترىم»، – دەپ ىشىمنەن سان مارتە ايتقانىمدا ءبىز وسى كىسىلەردىڭ اماناتىنا ادال بولا الدىق پا دەگەن سۇراق جانىمدى سىزداتىپ وتكەنىن قالاي جاسىرام. ونەر ادامىنىڭ نازىك جۇرەگىنە ءبارى سىيا بەرە مە ءوزى... وتكەنىمدى شولسام «مامبەتوۆ ءداۋىرى» اتانعان 60-90 جىلدار ارالىعىنا ەرتەگىدەگى ۇشاتىن كىلەمگە يە بولعانداي ءاپ-ساتتە جەتەم. جەتەم دە ءاز-اعامنىڭ كەزىندە جۇمىسقا قابىلدانعانىما قۋانام، الدىمداعى ۇلىلاردىڭ سارقىتىن ىشكەن ۇلكەن بۋىن اعا-اپالارىمنىڭ جۇمساعانىنا ءماز بولىپ، تىلالعىش بالاداي الدىنان قيا وتپەي كوڭىلىن تابۋعا تىرىسقان كۇندەرىمنەن ءون بويىما جىلىلىق تارايتىنىن سەزەم. سوعان ءماز بولام. سول اياۋلى اعا-اپالارىمنىڭ ويىنىنا ساحنا سىرتىنان ىقىلاستانا قاراپ، تالاي تامسانعان ءساتىم ەسكە تۇسەدى. بۇل كۇندە شەتەلدە تۇرۋعا ءماجبۇر بولعان بولات اتاباەۆتىڭ ماعان رەنجىپ كۇيىپ-پىسكەن ساتتەرى، جۇمىستان شىعىپ قالماسىن دەگەن جاناشىرلىعىمەن كىشكەنتاي عانا ەپيزودپەن ساحناعا شىققانى، بولات اعامنىڭ قايتسەم كوڭىلىنەن شىعام، قايتسەم ريزا ەتەم، قايتىپ قۋانتا الام دەپ الاسۇرعان كۇندەرىم، ءوزىم بۇكىل سپەكتاكلىندە ويناعان رەجيسسەرىمىزدىڭ ءبىرى – اۋباكىر ءراحيموۆتىڭ جاستارعا دەگەن قامقورلىعىن قالاي ۇمىتارسىڭ. اكتەرلىگى ءبىر توبە، رەجيسسەرلىگى ءبىر توبە ورازحان اعا كەنەباەۆتىڭ قوجاناسىرى قازاقتىڭ مۇڭىن ساحنادان ايتقىزىپ، جوعالتقانىمدى ىزدەتىپ كەلە جاتقانى كورەرمەن دە جاقسى بىلەدى.
سونداي-اق قايرات سۇگىربەكتەي تالانتتى رەجيسسەردىڭ، وزىمنەن كىشىلەردىڭ – ونەردەگى ارىپتەستەر شالقارداي باۋىرىم مەن نازداي اياۋلى قارىنداسىمنىڭ ەرتە كەتىپ قالعانى نەگە مۇڭايتپاسىن...ەركەلەتە وتىرىپ جۇمساعان، اقىلىن ايتقان، دوس ساناعان، سىر اقتارعان، وزىمسىنگەن الدىمداعى التىنداي اعا-اپالارىما ءىنى بولا العانىممەن وزىمنەن كىشىلەرگە قامقور اعا، ادال دوس بولا الدىم با؟ ۇلكەن بۋىن مەن اعا بۋىننان العان تاعىلىمدى وزىمنەن كەيىنگى تولقىن – بالا بۋىن كەرەك قىلا ما؟ اياۋلى ونەردىڭ نازىك «جاراتىلىسىن» وزگەنىڭ جۇرەگىنە جەتكىزەم دەپ ءجۇرىپ ءوز جۇرەگىن جارالايتىنى ءدال بۇگىنگى كۇندە سيرەك شىعار، ال جۇدىرىقتاي جۇرەگىن جارىپ العانى قانشاما... ومىردەن وزعان ارداقتى تەاتر اكتەرلەرىنىڭ بەينەسى ءبىر ءسات كوز الدىمدا كولبەڭدەپ، ەندى ءبىر ساتتە جانىمنان جىلىستاپ ءوتىپ جاتىر، ءوتىپ جاتىر... ءوزىنىڭ تاستانىنداي سەرتىنە ادال ءانۋار، كەڭ بولسام كەم بولمايتىنىمدى ءسات سايىن ايتىپ وزىمسىنە جۇمسايتىن دارقان كوڭىل ۋايىس، ەشقاشان دۇنيەگە قۇمارتپاعان جانى سۇلۋ ءھام قاراپايىم، جاسى ۇلكەن بولا تۇرا ماعان: «ستاريك»، – دەپ جۇرەتىن مەيىرمان اعالارىم، ولاردىڭ قاتارىنان اجىراتۋعا كەلمەيتىن توقسىن مەن قۇدايبەرگەن اعالارىم... قازاقستان مەن قاراقالپاقستاننىڭ ونەرىن تەل ەمىپ، ەكى ۇلتتىڭ مادەنيەتىنە ەڭبەگى سىڭگەن جۇماباي مەدەتباەۆتاي، اڭقاۋلىعى بۇكىل تەاترعا بەلگىلى قابدوش سۇلەيمەنوۆتەي قازاققا بەلگىلى اكتەرلەردىڭ شەتىنەن ەسكە تۇسكەنى-اي! ءبارىنىڭ ارۋاعى رازى بولسىن! 95 جىلدىق تاريحى بار قارا شاڭىراعىمنىڭ التىن ۋىعىنا اينالعان ءسابيت ورازباي باس بولعان ءاسانالى، تۇڭعىشباي، ەسمۇحان، تولەۋبەك، شوڭمۇرات، ايدوس، ومار، باۋىرجان اعالارىم مەن نۇكەتاي مىشباەۆا باستاعان تورعىن، ساليحا، شامشاگۇل، بايان راشيدا، راحيليا، عازيزا، شايزا اپالارىم، قازاق ونەرىنىڭ قىز جىبەگى مەن تولەگەنىنە اينالعان مارقۇم قۇمان اعامنىڭ جانى جانناتتا بولسىن، اققۋدى سىڭارىنان قالاي بولەم، مەرۋەرت اپامدى قۇمان اعامسىز قالاي بولەك ايتام... استانا تەاترىنىڭ اقساقالى اتانىپ جۇرگەن تاعى ءبىر ۇستازىم تىلەكتەس اعام مەيراموۆ، اسقار توقپانوۆتاي تەاتر دەسە ىشەر اسىن جەرگە قويار ۇلاعاتتى ۇستازدىڭ الدىن كورگەن، توقپانوۆتىڭ توقپاعىنا شىداعان ونەردەگى باۋىرلارىم مەن زامانداستارىم، قارىنداستارىم، مەرەيلى مەرەكەلەرىڭىزبەن! سونىمەن قاتار ال از ۋاقىتتا ەكى بىردەي حالىق تەاترىن اشىپ اۋىز تولتىرارلىقتاي جەتىستىككە جەتىپ ۇلگەرگەن جانە اۋىل ادامدارىنىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن قىمباتتى مەنىڭ اسقار نايمانتاەۆ قۇرداسىم دا كەزىندە ءبىزدىڭ تەاتردا ىستەگەنىن، ءازىربايجان اعانىڭ ەرەكشە جاقسى كورگەن اكتەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن قازىرگى جاستار بىلمەۋى مۇمكىن. قۇرداسىمدى دا جەتكەن جەتىستىگىمەن بۇگىنگى مەرەيتويدا ارنايى قۇتتىقتاعىم كەلەدى. ۇلتتىق تەاترىمىزدىڭ ءار اكتەرىنە بەكزات ونەردى كىرشىكسىز قالپىندا ساقتاپ، رۋحى تىرىلەرمەن بىرگە جاسايتىن الىپتاردىڭ اماناتىنا ادال بولايىق، ۇلتتىق ساحنا ونەرىنىڭ مەرەيىن وسىرە بەرەيىك دەگىم كەلەدى. مەرەكە قۇتتى بولسىن!
قر ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى،
«دارىن» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى،
