Qazaq teatrynyń altyn ordasy – ónerdegi qonar tuǵyrym, shyǵar tórim, meniń súıikti teatrymnyń 95 jyldyǵy! Dál osy 95 jyldyǵynda M.Áýezov atyndaǵy teatr ulttyq mártebege ıe bolyp qosqabat qýanysh qatar keldi.
Teatr bir kúnde qurylǵan joq, oǵan teatr tarıhynyń tutqasy bolǵan birneshe býyn ókiliniń mańdaı teri tógildi, kıeli sahnasynda izi qaldy, keregesine úni sińdi. Ulttyq teatr degende Jumat Shanınnen bastalatyn ótken ǵasyrdyń ónerdegi ulylary, maǵan deıingi ónerdiń óz ókilderi - kıeli shańyraqtyń qasıetti qara shaldary, bekzat bolmystyń ıeleri, abyzdary, meniń aldymdaǵy aǵa býyn - aqsaqaldarym, apalarym eske tústi. Ózim erkelegen aǵalarymdy eljireı eske aldym, nesine jasyram, saǵynyppyn olardy... «Atamekende» shapanyna qazaqtyń keń dalasyn «orap alyp» qazaq qarııasynyń kesek bolmysyn bir ózi kórsetken Elýbaı aǵa Ómirzaqov, «Ótelmegen paryzda» dastarqandaǵy nannyń qıqymyn áýeli asyqpaı jınap, sodan keıin asqan bir uqyptylyqpen aýzyna salatyn Ánýar aǵa Moldabekov... Teatry qasynda joq, Áýezov teatryna jete almaǵan kórermenge kıno arqyly tanys bolǵan ystyq beınelerdiń eske túskeni ǵoı. Qalyń kórermenine «Abaı osyndaı-aq bolar» degizip, Muhtar Áýezovteı zańǵar jazýshynyń rızashylyǵyn alǵan Qalıbek Qýanyshbaev, teatr dese janyn berip kınoǵa túsip júrgen jerinen: «Meniń spektaklim bar», – dep úsh kún buryn anaý Narynqoldan beri qaraı jaıaý tartyp ketetin Seráli Qojamqulov aǵalardyń ónerge degen jankeshtiligi qazaqtyń esinen shyǵa ma? Qasıetińnen aınalaıyn qara shaldardyń birli-jarymyn ǵana mysalǵa keltirgenim bul! Báriniń esimin tizip shyǵý múmkin emes, dese de... Ónerge barynsha adal bolyp ótken Bıken apa Rımova, bir aýyz orysshasyz-aq orman-orysty aýzyna qaratqan Sábıra apa Maıqanova, shyndyqty tilip turyp betke aıtatyn ózimniń aıaýly ustazym Sholpan apa, «balaqaı-balaqaı» deıtinimen-aq asa bir erekshelenip, Batystyń mádenıetin boıyna sińirgen Hadısha apa, ǵasyr jasaǵan teatr anasynyń biri – Habıba áje, «teatrdyń Qaragózi» atalyp ketken Zámzagúl apaı, teatrdyń júrisinen jańylmaǵan qos jorǵasy qazaqtyń Ydyrysy men Farıdasy... Olardyń árqaısysy etken eńbegimen, qazaqy bolmysymen, kórsetken ónegesimen «ult», «qazaq» degen uǵymdy sanaǵa myqtap shegelep ketkenderin túsindim. «Meniń ulttyq teatrym», – dep ishimnen san márte aıtqanymda biz osy kisilerdiń amanatyna adal bola aldyq pa degen suraq janymdy syzdatyp ótkenin qalaı jasyram. Óner adamynyń názik júregine bári syıa bere me ózi... Ótkenimdi sholsam «Mámbetov dáýiri» atanǵan 60-90 jyldar aralyǵyna ertegidegi ushatyn kilemge ıe bolǵandaı áp-sátte jetem. Jetem de Áz-aǵamnyń kezinde jumysqa qabyldanǵanyma qýanam, aldymdaǵy ulylardyń sarqytyn ishken úlken býyn aǵa-apalarymnyń jumsaǵanyna máz bolyp, tilalǵysh baladaı aldynan qııa ótpeı kóńilin tabýǵa tyrysqan kúnderimnen ón boıyma jylylyq taraıtynyn sezem. Soǵan máz bolam. Sol aıaýly aǵa-apalarymnyń oıynyna sahna syrtynan yqylastana qarap, talaı tamsanǵan sátim eske túsedi. Bul kúnde shetelde turýǵa májbúr bolǵan Bolat Atabaevtyń maǵan renjip kúıip-pisken sátteri, jumystan shyǵyp qalmasyn degen janashyrlyǵymen kishkentaı ǵana epızodpen sahnaǵa shyqqany, Bolat aǵamnyń qaıtsem kóńilinen shyǵam, qaıtsem rıza etem, qaıtip qýanta alam dep alasurǵan kúnderim, ózim búkil spektaklinde oınaǵan rejısserimizdiń biri – Áýbákir Rahımovtiń jastarǵa degen qamqorlyǵyn qalaı umytarsyń. Akterligi bir tóbe, rejısserligi bir tóbe Orazhan aǵa Kenebaevtyń Qojanasyry qazaqtyń muńyn sahnadan aıtqyzyp, joǵaltqanymdy izdetip kele jatqany kórermen de jaqsy biledi.
Sondaı-aq Qaırat Súgirbekteı talantty rejısserdiń, ózimnen kishilerdiń – ónerdegi áriptester Shalqardaı baýyrym men Nazdaı aıaýly qaryndasymnyń erte ketip qalǵany nege muńaıtpasyn...Erkelete otyryp jumsaǵan, aqylyn aıtqan, dos sanaǵan, syr aqtarǵan, ózimsingen aldymdaǵy altyndaı aǵa-apalaryma ini bola alǵanymmen ózimnen kishilerge qamqor aǵa, adal dos bola aldym ba? Úlken býyn men aǵa býynnan alǵan taǵylymdy ózimnen keıingi tolqyn – bala býyn kerek qyla ma? Aıaýly ónerdiń názik «jaratylysyn» ózgeniń júregine jetkizem dep júrip óz júregin jaralaıtyny dál búgingi kúnde sırek shyǵar, al judyryqtaı júregin jaryp alǵany qanshama... Ómirden ozǵan ardaqty teatr akterleriniń beınesi bir sát kóz aldymda kólbeńdep, endi bir sátte janymnan jylystap ótip jatyr, ótip jatyr... Óziniń Tastanyndaı sertine adal Ánýar, keń bolsam kem bolmaıtynymdy sát saıyn aıtyp ózimsine jumsaıtyn darqan kóńil Ýaıys, eshqashan dúnıege qumartpaǵan jany sulý hám qarapaıym, jasy úlken bola tura maǵan: «Starık», – dep júretin Meıirman aǵalarym, olardyń qatarynan ajyratýǵa kelmeıtin Toqsyn men Qudaıbergen aǵalarym... Qazaqstan men Qaraqalpaqstannyń ónerin tel emip, eki ulttyń mádenıetine eńbegi sińgen Jumabaı Medetbaevtaı, ańqaýlyǵy búkil teatrǵa belgili Qabdosh Súleımenovteı qazaqqa belgili akterlerdiń shetinen eske túskeni-aı! Báriniń arýaǵy razy bolsyn! 95 jyldyq tarıhy bar qara shańyraǵymnyń altyn ýyǵyna aınalǵan Sábıt Orazbaı bas bolǵan Asanáli, Tuńǵyshbaı, Esmuhan, Tóleýbek, Shońmurat, Aıdos, Omar, Baýyrjan aǵalarym men Núketaı Myshbaeva bastaǵan Torǵyn, Salıha, Shámshagúl, Baıan Rashıda, Rahılıa, Ǵazıza, Shaıza apalarym, qazaq óneriniń qyz Jibegi men Tólegenine aınalǵan marqum Quman aǵamnyń jany jannatta bolsyn, aqqýdy syńarynan qalaı bólem, Merýert apamdy Quman aǵamsyz qalaı bólek aıtam... Astana teatrynyń aqsaqaly atanyp júrgen taǵy bir ustazym Tilektes aǵam Meıramov, Asqar Toqpanovtaı teatr dese isher asyn jerge qoıar ulaǵatty ustazdyń aldyn kórgen, Toqpanovtyń toqpaǵyna shydaǵan ónerdegi baýyrlarym men zamandastarym, qaryndastarym, mereıli merekelerińizben! Sonymen qatar Al az ýaqytta eki birdeı halyq teatryn ashyp aýyz toltyrarlyqtaı jetistikke jetip úlgergen jáne aýyl adamdarynyń yqylasyna bólengen qymbatty meniń Asqar Naımantaev qurdasym da kezinde bizdiń teatrda istegenin, Ázirbaıjan aǵanyń erekshe jaqsy kórgen akteriniń biri ekenin qazirgi jastar bilmeýi múmkin. Qurdasymdy da jetken jetistigimen búgingi mereıtoıda arnaıy quttyqtaǵym keledi. Ulttyq teatrymyzdyń ár akterine bekzat ónerdi kirshiksiz qalpynda saqtap, rýhy tirilermen birge jasaıtyn alyptardyń amanatyna adal bolaıyq, ulttyq sahna óneriniń mereıin ósire bereıik degim keledi. Mereke qutty bolsyn!
QR Eńbek sińirgen ártisi,
«Daryn» syılyǵynyń laýreaty,
