قازاق توپىراعىنداعى 70 جىل. بايقوڭىردان باستالعان جول

1639
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2021/07/a-bajقoڭyr-960x500.jpg?token=fe3ead2c04cadfafdc4f207abde84f70

قازاقستانداعى ەڭ ءىرى جانە الەمدەگى ەڭ العاشقى عارىش ايلاعى – «بايقوڭىردىڭ» قۇرىلعانىنا 70 جىل تولىپ وتىر، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.

عارىش ايلاعىنىڭ جالپى اۋدانى 6717 شارشى شاقىرىمدى قۇرايدى جانە ول الەمدەگى ەڭ ۇلكەن عارىش الاڭى بولىپ تابىلادى. بايقوڭىر عارىش ايلاعى 1955 جىلى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ قارماقشى اۋدانىندا قۇرىلدى. ايلاقتىڭ ينفراقۇرىلىمى 9 ۇشۋ كەشەنىن، عارىش اپپاراتتارى مەن زىمىران تاسىعىشتاردى قۇراستىرۋعا ارنالعان 11 عيماراتتى، سونداي-اق عارىشتىق تەحنيكانى وتىنمەن جانە سىعىلعان گازبەن قامتاماسىز ەتەتىن 3 ستانسانى قامتيدى.

1957 جىلدىڭ 4 قازانىندا ءدال وسى بايقوڭىردان الەمدەگى العاشقى جاساندى جەر سەرىگى – «سپۋتنيك-1» ءساتتى وربيتاعا شىعارىلدى. ال 1961 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە ايگىلى كوسموناۆت يۋري گاگارين «ۆوستوك» كەمەسىمەن العاش رەت ادامزات تاريحىندا عارىشقا ۇشتى. وسى تاريحي وقيعالاردان باستاپ بايقوڭىر عارىش كەڭىستىگىن يگەرۋدىڭ كوپتەگەن ءىرى جوبالارىنىڭ باستاۋ العان ورنىنا اينالدى. مۇندا كۇننىڭ، ايدىڭ جانە باسقا دا پلانەتالاردىڭ العاشقى جاساندى سەرىكتەرى، سونداي-اق «ۆوستوك»، «ۆوسحود»، «سويۋز»، «پروگرەسس» عارىش كەمەلەرى جانە «ساليۋت»، «مير» وربيتالىق ستانتسيالارى ۇشىرىلدى.

بايقوڭىر عارىش ايلاعىن سالۋ كەزىندە كۇتپەگەن ارحەولوگيالىق قازبالار دا تابىلعانىن حابارلاعان ەدىك. گاگارين ستارت الاڭىن قازۋ بارىسىندا 35 مەتر تەرەڭدىكتەن ەجەلگى وشاق پەن تۇز بايلانعان اعاش وتىن قالدىقتارى انىقتالعان. عالىمداردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا بۇل جادىگەرلەردىڭ

جاسى 10-30 مىڭ جىل ارالىعىندا ەكەنى بەلگىلى بولدى.

1991 جىلى تۇڭعىش قازاق عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ «سويۋز ت-13» كەمەسىمەن وسى عارىش ايلاعىنان عارىشقا كوتەرىلدى. كەيىن قازاق عارىشكەرى تالعات مۇساباەۆ 1994 جانە 1998 جىلدارى ەكى رەت عارىش ساپارىنا شىقتى.

وتستاۆكاداعى پولكوۆنيك، بايقوڭىرداعى گاگارين اتىنداعى ستارت الاڭىنىڭ بۇرىنعى پرورابى سەرگەي الەكسەەنكو عارىش ايلاعىنداعى قىزىقتى دەرەكتى ەسكە الدى. ونىڭ ايتۋىنشا، 1957 جىلى عارىش ايلاعىندا جۇيەلەردى جۋعا ارنالعان 12 توننا ءسپيرتتىڭ تەك 7 تونناسى پايدالانىلعان، قالعانى شۇڭقىرعا قۇيىلىپ، قۇممەن كومىلگەن. الايدا بۇل جاعداي بىلگەندەر ءۇشىن ءسپيرتتى ىشىمدىك رەتىندە پايدالانۋ مۇمكىندىگىن تۋعىزعان، بىراق ءتارتىپ تەز قالپىنا كەلتىرىلىپ، سپيرت ورتەلگەن.

وسى تاريحي نىساندى ساقتاۋ ماقساتىندا رەسەيدىڭ «روسكوسموس» كومپانياسى قازاقستانعا بايقوڭىرداعى №1 ۇشۋ الاڭىن – «گاگارين ستارتى» مۇراجاي كەشەنىنە اينالدىرۋ ۇسىنىسىن ءبىلدىردى. بۇل كەشەن عارىش ايلاعىندا قولدانىلماعان عارىشتىق تەحنولوگيالاردىڭ ۇلگىلەرىن جيناقتاپ، كەلۋشىلەرگە تانىستىرۋعا باعىتتالعانى تۋرالى ايتقان.

قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العاننان كەيىن، 1991 جىلدان باستاپ، بايقوڭىر عارىش ايلاعى ەلدىڭ مەنشىگىنە ءوتۋى ءتيىس بولعانىمەن، رەسەي فەدەراتسياسىمەن 1994 جىلى جاسالعان كەلىسىمگە سايكەس عارىش ايلاعى 2050 جىلعا دەيىن جالعا بەرىلدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا عارىش ايلاعىنان 1500-دەن استام عارىش كەمەلەرى ۇشىرىلىپ، 150-گە جۋىق عارىشكەر عارىشقا ساپار شەكتى.

پىكىرلەر