"قاندى قاڭتار" وقيعاسى جاڭاوزەندە جۇزدەگەن ادام سۇيىتىلعان گاز باعاسىنىڭ 60 تەڭگەدەن 120 تەڭگەگە قىمباتتاۋىنا قارسى نارازىلىققا شىققانىنان باستالعان. جينالعانلار اكىمدىك ماڭىنداعى جولدى جاۋىپ، نارازىلىق بىلدىرگەن. نارازىلار سانى ءۇش مىڭنان اسىپ، ارتىنشا اقتوبە، شىمكەنت، الماتى، استانادا جۇرت جاڭاوزەندەگى ەرەۋىلدى قولداپ جينالدى.
كەم دەگەندە 238 ادام قازا تاپقان قاڭتار وقيعاسىنا 3 جىل تولدى. الماتىدا اۋەجايدى باسىپ الۋ كەزىندە جوعارى بيلىك 20 مىڭ تەرروريست تۋرالى حابارلاپ، بۇل مالىمەت جەلىدەن لەزدە وشىرىلگەن. كەيىننەن قازاقستاننىڭ باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆ قاڭتارداعى جاپپاي تارتىپسىزدىكتەرگە 20 مىڭ شەتەلدىك تەرروريست قاتىستى دەگەن اقپاراتتى جوققا شىعاردى. «حابار» تەلەارناسىنا سۇحبات بەرگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 20 مىڭ تەرروريست تۋرالى مالىمەت قايدان شىققانىنا تۇسىنىك بەرگەن.
ارادا بىرنەشە جىل وتكەننەن سوڭ پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنىنە قارايتىن Kazinform رەسمي اگەنتتىگى وقيعا حرونولوگياسىن جاريالادى.
قر باس پروكۋراتۋراسى جاساعان وقيعالار حرونولوگياسى بويىنشا، 2022 جىلعى 1 قاڭتاردا ساعات 17:20–دا ماڭعىستاۋ وبلىسى جاڭاوزەن قالاسىندا اكىمدىك عيماراتىنىڭ جانىنا جەرگىلىكتى تۇرعىندار جينالا باستادى. جينالۋدىڭ سەبەبى — سۇيىتىلعان گاز باعاسىنىڭ كۇرت قىمباتتاۋىنا نارازىلىق. اتاپ ايتساق، اقتاۋ، جاڭاوزەن جانە ماڭعىستاۋ اۋداندارىندا سۇيىتىلعان گازدىڭ ورتاشا بولشەك باعاسى ليترىنە 100-120 تەڭگە بولدى. جاڭا جىلدىڭ العاشقى كۇنى ساعات 18:00–دە تۇرعىندار سۇيىتىلعان گاز باعاسىن تومەندەتۋ تالابىمەن ەل باسشىلىعىنا بەينەۇندەۋ جازدى جانە ۇيلەرىنە تارادى.
2-4 قاڭتار
ال 2 قاڭتار كۇنى نارازىلىققا شىققانداردىڭ سانى جۇزدەگەن ادامنان استى، قاتىسۋشىلار ىشكى اۆتوجولداردى بوگەدى. كەلەسى كۇنى، 3 قاڭتاردان باستاپ نارازىلىق اكتسيالارى باسقا قالالار مەن وڭىرلەرگە دە تارالا باستادى. سول كۇنى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تۇرعىندارىن قولداۋ ماقساتىندا ەلدىڭ باسقا 7 وڭىرىندە (اتىراۋ، اقتوبە وبلىستارى، استانا، الماتى قالالارى، باتىس قازاقستان، الماتى جانە شىعىس قازاقستان وبلىستارى) بەيبىت ميتينگىلەر ءوتتى.
4 قاڭتاردا ميتينگىلەر جالعاسىپ، نارازىلىق ورىن العان وڭىرلەر سانى 11-گە دەيىن ارتىپ، شەرۋشىلەر سانى كوبەيدى. ال قاتىسۋشىلاردىڭ سانى كۇرت ءوسىپ، 37 مىڭ ادامعا جەتتى. الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا قارۋلى شابۋىلدار، تارتىپسىزدىكتەر، ءورت قويۋ، سونىڭ ىشىندە قىزمەتتىك كولىكتەردى ورتەپ جىبەرۋ ارەكەتتەرى بولدى.
الماتىداعى ۇلكەن الاڭنىڭ ءبىرى «الماتى ارەنا» سپورت كەشەنىنىڭ جانىنا جينالعان شامامەن 5 مىڭ ادام قالا اكىمدىگى عيماراتىنا بەت الدى. ءتارتىپ ساقشىلارى مەن شەرۋشىلەر كەزدەسىپ، سول جەردە قاقتىعىس بولدى. سالدارىنان 6 پوليتسيا اۆتوكولىگى ورتەندى، ال ۇلتتىق گۆارديانىڭ 5 اسكەري قىزمەتشىسى مەن 15 پوليتسيا قىزمەتكەرى جاراقات الدى. شىمكەنتتە پوليتسيانىڭ 21 كولىگىنە زاقىم كەلتىرىلدى.
5 قاڭتار
قازاقپارات مالىمەتىنشە، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءوز قىزمەتكەرلەرى مەن اكىمشىلىك عيماراتتارعا شابۋىلداردى تويتارۋ ءۇشىن ولىمگە اكەپ سوقپايتىن قۇرالداردى قولدانا باستاعان.
5 قاڭتار كۇنى ەلدىڭ 11 وڭىرىندە تارتىپسىزدىكتەر مەن عيماراتتاردى باسىپ الۋ ارەكەتتەرى جالعاسقان. شەرۋشىلەر سانى بۇل جولى 50 مىڭعا جەتكەن. ءتۇن ىشىندە تەرروريستەر الماتى قالاسى اكىمدىگى عيماراتىن جانە «الماتى» حالىقارالىق اۋەجايىن باسىپ الدى. الماتىدا تارتىپسىزدىكتەر مەن قارۋلى شابۋىلداردىڭ جالپى سانى 20 مىڭنان اسقانى ءمالىم بولدى.
ال قىزىلوردا قالاسىندا شابۋىل جاساۋشىلار 9 اۆتوكولىكتى ورتەپ، ءبىر اسكەري قىزمەتشىنى كولىكپەن قاعىپ ءولتىردى. بەلگىسىز ءبىر توپ اسكەري قىزمەتشىلەردەن اۆتومات پەن ەكى تاپانشانى تارتىپ العان.
تالدىقورعاندا شابۋىل جاساۋشىلار وبلىستىق اكىمدىك، پوليتسيا جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دەپارتامەنتىنىڭ عيماراتتارىن باسىپ الدى. ودان بولەك، اقتوبە، اتىراۋ، قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ، جامبىل وبلىستارىنداعى اكىمدىك عيماراتتارى كۇشپەن الىندى.
سول ساتتەن سوڭ پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ الماتى وبلىسىندا توتەنشە جاعداي رەجيمىن ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. سونداي-اق، ماڭعىستاۋ، اقتوبە جانە اتىراۋ وبلىستارى سەكىلدى باسقا وڭىرلەردە دە تج رەجيمى ەنگىزىلىپ، كومەندانتتىق ساعات بەلگىلەندى. پرەزيدەنت جارلىعىمەن ۇكىمەت تاراتىلدى. پرەمەر-مينيستر مىندەتتەرىن ۋاقىتشا اتقارۋ ءاليحان اسحانۇلى سمايىلوۆقا جۇكتەلدى.
قاندى وقيعا كەزىندە جاڭوزەندەگى گاز وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ ديرەكتورى جانە سىعىمدالعان گازدى ەلەكتروندى ساۋدا بويىنشا الاڭنىڭ باسشىسى ۇستالدى.
6 قاڭتار
6 قاڭتار كۇنى مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە وقيعانىڭ سەبەپتەرى مەن كىنالىلەردى انىقتاپ، ولاردى قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ءۇشىن باس پروكۋراتۋرا، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى جانە باسقا دا قۇزىرلى قۇرىلىمدار وكىلدەرىنەن ارنايى تەرگەۋ توبىن قۇرۋدى تاپسىردى. ودان بولەك:
· قارۋلى كۇشتەرگە، ۇقك، ءىىم، ۇلتتىق گۆاردياعا جانە باسقا دا كۇشتىك قۇرىلىمدارعا — جاۋىنگەرلىك دايىندىق پەن جابدىقتاۋدى ارتتىرۋ، اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ مورالدىق رۋحىن قولداۋ شارالارىن جۇرگىزۋ;
· وڭىرلەردىڭ اكىمدىكتەرىنە — پوليتسيا جانە قارۋلى كۇشتەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ قازا بولعان وتباسىلارىنا لايىقتى ماتەريالدىق قولداۋ كورسەتۋدى قامتاماسىز ەتۋ;
· تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى جانە ىشكى ىستەر مينيسترلىكتەرىنە — 1414 call-ورتالىعى بازاسىندا قىلمىستىق توپتاردان زارداپ شەككەندەر مەن جوعالعان ادامدار تۋرالى اقپارات بەرۋ ءۇشىن تىكەلەي جەلى ۇيىمداستىرۋ; تارتىپسىزدىك سالدارىنان كەلگەن شىعىندى باعالاۋ ءۇشىن كوميسسيالار قۇرۋ، جاعداي تۇراقتالعان سوڭ، الماتى قالاسى مەن باسقا وڭىرلەردە اكىمشىلىك عيماراتتاردى، الەۋمەتتىك نىسانداردى جانە تۇرعىن ۇيلەردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن باستاۋ;
· اكىمدەرگە — كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ، قوعامدىق كولىكتىڭ جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم نىساندارىنىڭ جۇمىسىن تۇراقتاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ;
· الماتى قالاسى مەن باسقا وڭىرلەردە قىلمىستىق ارەكەتتەردەن زارداپ شەككەن شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ شارالارىن قابىلداۋ;
· ۇلتتىق بانك پەن قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە — جاعداي تۇراقتالعان سوڭ ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن باسقا دا قارجى ۇيىمدارىنىڭ تۇراقتى جانە ۇزدىكسىز جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ;
· ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەردى، سونداي-اق شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار مەن شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ بيزنەس سۋبەكتىلەرىن قورعاۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ;
· قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە — شەتەل مەملەكەتتەرىمەن، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جانە باسقا سەرىكتەستەرمەن ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ بارلىق ماسەلەلەرى بويىنشا تۇراقتى بايلانىستاردى قامتاماسىز ەتۋ.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن ەلدە تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيا جۇرگىزۋ تۋرالى جاريالاندى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن قارۋلى كۇشتەر تەرروريستەردى جويۋ ءۇشىن اتىس قارۋىن قولدانۋدى باستادى.
الماتىدا تەرروريستەر «كوكتوبە» تەلەمۇناراسىن جانە ۇقك شەكارا قىزمەتى اكادەمياسىن باسىپ الۋعا ارەكەت جاسادى. الايدا قاۋىپتىڭ الدى الىندى. بىراق وسى ساتتە شەكارا قىزمەتى اكادەمياسىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن كۋرسانت قازا تاپتى. ۇقشۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن قازاقستانعا شەكتەۋلى مەرزىمگە ۇقشۇ ۇجىمدىق كۇشتەرى قۇرامىنداعى كونتينگەنتتەر جىبەرىلدى. بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرىنىڭ مىندەتى تەك ستراتەگيالىق نىسانداردى قورعاۋ بولدى، ولار تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيالارعا قاتىسپادى.
سول كۇنى تەرروريستەر باسىپ العان اكىمدىكتەر، پوليتسيا بولىمشەلەرى، ۇقك دەپارتامەنتتەرى جانە باسقا دا عيماراتتار ەلدىڭ بارلىق دەرلىك وڭىرىندە تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيانىڭ ۇلتتىق كۇشتەرىنىڭ باقىلاۋىنا ءوتتى.
7-10 قاڭتار
7 قاڭتاردا الماتىدا بلوكبەكەتتەرگە وق اتۋ، تەرروريستەردىڭ اۋرۋحانالاردى باسىپ الۋ ارەكەتتەرى، دۇكەندەردى توناۋ وقيعالارى تىركەلدى. تاراز جانە تالدىقورعان قالالارىندا تەرگەۋ يزولياتورلارىنا شابۋىلدار جاسالدى.
ال 8 قاڭتاردا ەلدەگى جاعداي بىرتىندەپ تۇراقتالا باستادى. الماتىدا كوشەلەر مەن ستراتەگيالىق نىسانداردى تازالاۋ جۇمىستارى باستالدى. رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە رۇقسات ەتىلمەگەن جيىندار توقتاتىلدى.
10 قاڭتاردا قازاقستاندا جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى جاريالاندى. 12 قاڭتاردا مەملەكەت باسشىسى الماتىعا كەلىپ، قالانىڭ جەدەل شتاب وتىرىسىنا قاتىستى. سونداي-اق، ول قازا تاپقان پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى مەن اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ تۋىستارىمەن جانە جاقىندارىمەن كەزدەسىپ، كوڭىل ايتتى جانە ناگرادالارىن تابىستادى.
2022 جىلدىڭ 19 قاڭتارىندا استانا جانە الماتى قالالارىندا، الماتى، اتىراۋ، جامبىل، قىزىلوردا جانە ماڭعىستاۋ وبلىستارىندا توتەنشە جاعداي رەجيمى الىندى. ال 10 وڭىردە توتەنشە جاعداي رەجيمى مەرزىمىنەن بۇرىن، 13-16 قاڭتار ارالىعىندا الىندى.
رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، قاڭتار وقيعاسىندا 238 ادام قازا تاپقان. اتاپ ايتار بولساق، الماتىدا — 151 ادام، پوليتسيا مەن اسكەريلەردەن — 19 ادام جانە 3037 ادام جاراقات الدى. بۇلىكتەردىڭ ەكونوميكالىق شىعىنى شامامەن 3 ميلليارد اقش دوللارىن قۇراعانى ايتىلدى.
قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگى 5969 ادامنىڭ ۇستالعانىن حابارلادى، ونىڭ ىشىندە 133 ادام اۋىر قىلمىستار جاسادى دەگەن كۇدىكپەن، ال 516 ادام — اكىمشىلىك قاماۋعا الىندى.
تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە قىلمىسكەرلەر 7 قارۋ-جاراق دۇكەنىن توناعان. تەرروريستەر قولىنا 200 اۆتومات، 561 تاپانشا، 1300 تەگىس ۇڭعىلى مىلتىق، 84 ويىق قارۋ، 28 گراناتومەت، 2 پۋلەمەت، 168 گراناتا جانە 63 مىڭ دانا وق-ءدارى تۇسكەن. بۇل ارسەنال تۇتاس ديۆيزيانى بىرنەشە كۇن قامتاماسىز ەتە الاتىن ەدى. قازىرگى ۋاقىتتا ۇرلانعان قارۋدىڭ 1214 داناسى قايتارىلدى. جالپى ءىىم قاڭتار وقيعاسى كەزىندە پايدالانىلعان 4 مىڭنان استام قارۋ-جاراقتىڭ تابىلعانىن حابارلادى. ءالى دە شامامەن 2 مىڭ قارۋ ىزدەۋدە.
ءىىم مالىمەتىنشە، جالپى 1466 عيماراتقا زاقىم كەلتىرىلگەن. ونىڭ ىشىندە 71 مەملەكەتتىك مەكەمە، 12 قارۋ-جاراق دۇكەنى جانە 27 پوليتسيا بولىمشەسى بار. سونىمەن قاتار، 700-دەن استام اۆتوكولىككە، ونىڭ ىشىندە 500-دەن استام پوليتسيا، ءورت ءسوندىرۋ جانە جەدەل جاردەم كولىكتەرىنە زاقىم كەلگەنى انىقتالدى.
