قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ تمد مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ شاعىن قۇرامداعى وتىرىسىندا ءسوز سويلەدى. بۇل تۋرالى اقوردا جاريالادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
مەملەكەت باسشىسى 1991 جىلى الماتى دەكلاراتسياسىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان تمد-نىڭ الەۋەتىن بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىم رەتىندە ودان ءارى نىعايتۋ قازاقستان ءۇشىن باستى باسىمدىقتىڭ ءبىرى ەكەنىنە نازار اۋداردى.
– وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارىندا بالقان تۇبەگىندەگى سەكىلدى كۇردەلى جاعدايلارعا پوستكەڭەستىك اۋماقتا جول بەرىلگەن جوق. مۇندا تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنىڭ ۇلەسى زور دەۋگە بولادى. سوندىقتان دوستاستىقتى ساقتاۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. وسى ماقساتتا ءوزارا سەنىمدى نىعايتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى شارالارىن قابىلداپ، مەملەكەتتەر باسشىلارى دەڭگەيىندە ءبىر-ءبىرىمىزدى نەگىزسىز سىناپ-مىنەۋدەن اۋلاق بولىپ، ۇستامدىلىق پەن پاراساتتىلىق تانىتقانىمىز ءجون، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، گەوساياسي تۇراقسىزدىق پەن اۋمالى-توكپەلى حالىقارالىق احۋال جاعدايىندا ءوتىپ جاتقان بۇگىنگى كەزدەسۋ ۇيىم جۇمىسىنا تىڭ سەرپىن بەرۋگە ءتيىس.
– ءبىزدىڭ ەل ازەربايجان مەن ارمەنيانىڭ بەيبىت كەلىسىم جاساۋعا دەگەن ۇمتىلىستارىن قۇپتايدى. سونىمەن قاتار ورتالىق ازيا ايماعىنداعى مەملەكەتارالىق شەكارالاردىڭ جەكەلەگەن بولىكتەرىن زاڭدىق تۇرعىدان رەسىمدەۋدى اياقتاۋ ىسىندە ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋ بار، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى جاھاندىق ىنتىماقتاستىق پەن دامۋ ۇدەرىسىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ءتيىمدى وڭىرلىك ۇيىم رەتىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە كەڭىنەن مويىندالعانىنا توقتالدى.
– دوستاستىق بۇۇ-نىڭ ءتۇرلى قۇرىلىمىمەن، سونداي-اق باسقا دا كوپتەگەن حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىممەن ۇتىمدى بايلانىس ورناتتى. تمد-نىڭ الەمدىك ارەناداعى بەدەلى ارتىپ كەلەدى. بىلتىر تمد جانىنداعى باقىلاۋشى جانە سەرىكتەس مارتەبەسى بەكىتىلدى. بۇل شەشىم ۇيىمنىڭ كەمەلىنە كەلگەنىن جانە اشىقتىعىن كورسەتەدى. وسى جۇيەلى جۇمىستى جالعاستىرىپ، «تمد +» فورماتىن قۇرۋ تۋرالى ماسەلەنى قاراستىرۋدى ۇسىنامىن. مۇنداي الاڭ دوستاستىقتىڭ وڭىرلىك بايلانىستارىن كەڭەيتۋگە نەگىز بولادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، الەم ەكونوميكاسىندا تۇراقسىزدىق بەلەڭ الىپ تۇرعان جاعدايدا ساۋدا-ەكونوميكالىق ىقپالداستىق ماسەلەلەرى ۇدايى نازاردا بولۋعا ءتيىس. قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان ءۇشىن تمد نارىقتارى قاشاندا ماڭىزدى ەكەنىن جەتكىزدى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى تاۋار اينالىمىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىنەن استامى وسى نارىقتىڭ ەنشىسىندە.
– 2023 جىلى قابىلدانعان كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ەركىن ساۋداسى جانە ينۆەستيتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى كەلىسىم ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىزدى جان-جاقتى تەرەڭدەتۋگە ىقپال ەتەتىنىنە سەنىمدىمىن. سونىمەن قاتار ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا، كەدەندىك رەتتەۋدى وڭتايلاندىرۋ، جاڭا لوگيستيكا تىزبەكتەرىن قالىپتاستىرۋ، تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ىقپالداستىقتى كۇشەيتۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇگىندە جارمەڭكە ساۋداسىنا سۇرانىس جوعارى. وسىعان وراي «دوستاستىق جارمەڭكەسى» اتتى مەملەكەتارالىق باعدارلامانى ىسكە قوسۋدى ۇسىنامىن. ونىڭ اياسىندا تمد ەلدەرىنىڭ ءتۇرلى قالالارىندا جىل سايىن ساۋدا-ساتتىقتىڭ كورىگىن قىزدىراتىن ءىس-شارالار وتكىزۋگە بولادى. وعان بۇكىل ەۋرازيا وڭىرىندەگى شەبەرلەر مەن شارۋالاردى دا شاقىرعان ءجون. العاشقى كورمەنى قازاقستاننىڭ ەڭ كونە قالالارىنىڭ ءبىرى – تارازدا ۇيىمداستىرۋعا دايىنبىز. بۇل شاھار ەجەلدە ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى ماڭىزدى توراپ بولعاندىقتان «كەرۋەنشىلەر قالاسى» دەپ تە اتالعان،– دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى ساۋدا-ەكونوميكالىق كووپەراتسيانىڭ تيىمدىلىگى كولىك دالىزدەرىنىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار قازاقستان نەگىزگى حالىقارالىق باعىتتارداعى تەمىرجول ينفراقۇرىلىمىن جاپپاي كەڭەيتۋگە كىرىسكەنىن ايتتى.
– بىلتىر تمد-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ اۋماعى ارقىلى وتەتىن كۇرە جولداردى ءوزارا ۇشتاستىرۋ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋدى ۇسىنعان ەدىم. بۇل جۇمىستى مەيلىنشە تەزىرەك اياقتاۋىمىز كەرەك. جالپى، «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول»، «سولتۇستىك – وڭتۇستىك»، ترانسكاسپي باعىتى سياقتى جاھاندىق جوبالاردى ءوزارا ۇيلەستىرۋ ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى ەكونوميكالىق، ينستيتۋتسيونالدىق جانە كولىك-لوگيستيكالىق دامۋدىڭ بىرىڭعاي تۇجىرىمداماسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت تسيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋدى پەرسپەكتيۆتى مىندەتتىڭ ءبىرى دەپ اتادى. قاسىم-جومارت توقاەۆ تمد حالىقتارىنىڭ مادەني جانە رۋحاني بايلانىستارىن نىعايتۋ ماسەلەسىنە باسا نازار اۋداردى.
– مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ سالالارى مەن باعىتتارىن ۇنەمى كەڭەيتىپ وتىرعانىمىز ءجون. تاياۋدا استانا قالاسىندا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىنا 85 ەلدەن 2 مىڭنان استام سپورتشى كەلدى. بۇل الەمدە ەتنوسپورت قوزعالىسىنا، بۇرىنعى كوشپەلى حالىقتاردىڭ مادەني مۇراسىنا قىزىعۋشىلىق زور ەكەنىن كورسەتتى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
جوعارى وقۋ ورىندارى مەن جاستار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى دامىتۋ – بىرلەسكەن جۇمىستىڭ ماڭىزدى باعىتى. مەملەكەت باسشىسى ستۋدەنت الماسۋ جانە عىلىمي تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءىسىن جانداندىرۋ ءۇشىن «دوستاستىقتىڭ اكادەميالىق استاناسى» اتتى جاڭا باعدارلامانى ىسكە قوسۋدى ۇسىندى.
قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ پىكىرىنشە، ەۋرازيالىق قاۋىپسىزدىك تۇجىرىمداماسىن بىرلەسىپ ازىرلەۋدىڭ دە ايرىقشا ءمانى بار. پرەزيدەنت مۇنداي تاعدىرشەشتى ماسەلەنىڭ تمد ەلدەرىندە تالقىلانۋى ورىندى دەپ سانايدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى كەلەسى جىلى ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىن اتاپ وتۋگە قاتىستى ويىن جەتكىزدى.
– بۇل – دوستاستىق ەلدەرىنىڭ بارلىق حالقىن بىرىكتىرەتىن ايتۋلى داتا. ەركىندىك پەن ادىلدىك سالتاناتىنىڭ نىشانىنا بالاناتىن مازمۇندى مەرەكە. ءبىز اكەلەرىمىز بەن انالارىمىزدىڭ، سوعىس ارداگەرلەرى مەن تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ادامزات تاريحىنداعى وشپەس ەرلىگىن ءاردايىم ەستە ساقتاۋعا ءتيىسپىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءسوز سوڭىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ 2025 جىلى تمد-عا تاجىكستان رەسپۋبليكاسىنىنىڭ توراعالىق ەتۋ جانە كەزەكتى ءسامميتتى دۋشانبەدە وتكىزۋ تۋرالى شەشىمدى قولدايتىنىن جەتكىزدى.
جيىندا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ، ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان، بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ جانە وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ ءسوز سويلەدى.
