ءداستۇردىڭ وزىعى بار، توزىعى بار دەگەن. بۇگىندە بايىرعى قازاقى سالت-داستۇرلەر كومەسكىلەنگەنى جاسىرىن ەمەس. جاڭا زاماننىڭ جاڭاشىل ۇرپاعى اتا-بابا داستۇرىنەن الشاقتاعانداي. ويتكەنى، كەيبىر داستۇرلەر ۇمىت قالىپ بارادى. سالت-ءداستۇر ەستىنى جاڭعىرتۋعا نەگىزدەلگەن، سوندىقتان ونى كوكەيگە ءتۇيىپ، قاپەردە ۇستاعان ارتىق ەتپەيدى.
قازاق قاشاندا قۇدايى اتايتىن بولعان. قۇدايى اتاۋ، بۇل قاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋ ءۇشىن جاسالاتىن ىرىم. ونىڭ ەجەلگى اتاۋى «اسقارباس» دەپ اتالعان. قيىندىقتان امان-ەسەن شىققان ادام اۋىل-ايماعىنا قۇدايى تاماق بەرگەن. ارنايى قۇربان شالعان. اسقارباسقا شالىناتىن مالدار: بوزقاسقا (قوي), كوكقاسقا (جىلقى), قىزىل-قاسقا (سيىر). «ا، قۇدايىم وڭداسىن! مەنى وسى قيىندىقتان قۇتقارا گور! اقسارباس!»، دەپ اتاعاندا، ادام قاي مالىن ايتسا، سونى قۇدايىعا سويۋعا ءتيىس بولعان.
كەلەسى ءبىر كونەرگەن ءداستۇر بۇل - ات تۇلداۋ. بۇل ەر ادام قايتىس بولعاندا جاسالاتىن ءداستۇر. مۇنداي كەزدە دۇنيەدەن قايتقان ادامنىڭ مىنگەن جىلقىسىن كۇزەپ، جىلدىق اسىنا سول مالدى سويعان دەسەدى.
ىرىمشىل حالىقتىڭ تاعى ءبىر ەسكىرگەن ءداستۇرىنىڭ ءبىرى- اۋناتۋ. بالام، ەستى ادامعا ۇقساسىن دەپ ىرىمىن جاساۋ بۇرىننان كەلە جاتقان سالت-ءداستۇر.
سول سەبەپتى، ەرتەدە ۇيىنە كەلىپ قوناق بولعان، قونىپ كەتكەن ادامداردىڭ وتىرعان، جاتقان جەرىنە «بالامىز وسى اتاسىنا تارتسىن، بويىنا وسى اتاسىنىڭ قاسيەتتەرى قونسىن» دەپ بالالارىن اۋناتىپ الاتىن بولعان. ەلگە، اعايىنعا سىيلى ازامات كىندىك قانى تامعان تۋعان جەرىنە كەلگەنىندە حالىق، تۋعان-تۋىستارى، دوس جاراندارى ونى سول جەردىڭ توپىراعىنا اۋناتىپ العان. شىڭعىس ايتماتوۆ ۇيىنە مۇحتار اۋەزوۆ كەلگەنىندە، ول وتىرعان ورىندىققا ۇلىن اۋناتىپ العان كورىنەدى.
بۇگىندە سالت-ءداستۇردى شاتاستىرىپ، ءمانىسىن ءبىر دەپ سانايتىنداردا جەتەرلىك. وسى ورايدا، ارا –جىگىن اجىراتىپ الۋ كەرەك. بايعازى مەن كورىمدىكتى ءبىر دەپ ويلاپ جاتاتىن تۇستار از ەمەس. اسىلىندە، بايعازى بالاعا بەرەتىن سىي. جەتكىنشەك ۇل-قىزدار جاڭا زات العاندا بەرىلەتىن سىيدى ايتىپ جاتادى. ال، كورىمدىك ءتىرى جانعا بەرىلەتىن سىي.
«ءۇي الما، كورشى ال» دەگەن قازاقتىڭ ەستى ءداستۇرى ەسكىرگەلى قاشان. قازىرگى كەزدە ەرۋلىكتى ەرنەۋمەن شاتىستىرىپ، «بۇيرەكتەن سيراق شىعاراتىندار» جەتەرلىك. جالپى، ەرۋلىك اۋىلعا يا بولماسا، قالاعا جاڭادان قونىس اۋدارىپ كەلگەن ءۇي يەلەرىنە بەرىلەتىن اس. بۇنىڭ تۇپكى ءمانى قويى قورالاس، اۋىلى ارالاس قازاقى سىيلاستىقتى جوعالتپاۋ بولىپ تابىلادى.
بۇل قاتاردا «قازان شەگەلەۋ» دەگەن داستۇردە بار. تۋرا ماعىناسىندا ەمەس ارينە. جاقىن تۋىس، ءازىل-قالجىڭى جاراسقان ادامداردىڭ ۇيىنە ەكى-ءۇش ادام بىرگە بارىپ: «وسى ءۇيدىڭ قازانىن شەگەلەي كەلدىك» دەيدى. بۇل ولاردىڭ تۇستەنىپ، ەت جەۋگە كەلگەندىگى. ءۇي يەسى وعان ازىلمەن جاۋاپ قايتارىپ: «جاقسى بولدى، قازان شەگەلەيتىن ادام تابا الماي وتىر ەدىك» دەپ قوناقجايلىق تانىتادى، ايەلى ەت اسىپ قوناقاسى بەرەدى.
