بۇگىن - سۋرەتشى، قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاعان ءابىلحان قاستەەۆتىڭ تۋعان كۇنى. جاركەنت وڭىرىندە ومىرگە كەلگەن تۇلعانىڭ تۋعانىنا بيىل 120 جىل تولىپ وتىر.
قاراپايىم شارۋا وتباسىنان شىققان ءابىلحان قاستەەۆ 8 جاسىنان بايدىڭ قويىن باعىپ، وتباسىنىڭ ارقاسۇيەرىنە اينالعان. كىشكەنتايىنان ءتۇرلى اشەكەي بۇيىمدار جاساپ، سۋرەت سالۋمەن اۋەستەنەدى. كەيىننەن ادام ءمۇسىنىن جاساۋعا كوشكەن كىشكەنتاي سۋرەتشىنى اۋىلداستارى ايىپتاپ، ونىڭ "كۇنا" ەكەنىن ايتادى. بوزبالا كۇنىندە وعان قىزىلوردادان مەكتەپكە ءتۇسۋ تۋرالى ۇسىنىس كەلسە دە، ارتىق قاراجاتى بولماعان ءابىلحان اۋىلدا قالىپ قويادى.
ءابىلحان قاستەەۆ جاس كەزىندە تۇركىستان-ءسىبىر تەمىرجولىنىڭ قۇرىلىسىندا ءۇش جىل جۇمىس ىستەگەن. بوس ۋاقىتتى پايدالانىپ، بالا اۋەستىگىن شىڭداپ، سازدان ءتۇرلى مۇسىندەردى كەلتىرىپ، جۇمىسشىلاردىڭ پورترەتىن سالۋمەن اينالىسقان. قاستەەۆتىڭ تالانتى كوپتىڭ سوزىنە ءتۇسىپ، ونى وقۋعا جىبەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانادى. تەمىرجول قۇرىلىسىندا جۇرگەن ادامدار وعان ازىن-اۋلاق قارجى جيناپ، الماتىعا اتتاندىرادى.
قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاعان ءابىلحان قاستەەۆتى سۋرەت ونەرىنە باۋراعان - نيكولاي حلۋدوۆ. ءوز ەستەلىگىندە ءابىلحان قاستەەۆ:
“مەنى كورىپ، ماقساتىمدى بىلگەن حلۋدوۆ قاتتى تاڭعالدى ءارى قۋاندى. ايتۋىنشا، مەن ول كورگەن العاشقى قازاق سۋرەتشى ەكەنمىن. ول تۋعاندارىم جايلى، سۋرەتتى قاشان سالا باستاعانىم جايلى كوپ سۇرادى، سۋرەتتەرىمدى ماقتادى. سوسىن سۋرەتتى اكۆارەلمەن سالۋعا كەڭەس بەردى. كەتەرىمدە ماعان اكۆارەل، قىلقالام مەن قاعاز ۇسىنىپ، اپتاسىنا ەكى رەت ساباققا قاتىسۋىمدى سۇرادى”، - دەيدى.
بەلگىلى سۋرەتشىدەن ءتالىم العان قاستەەۆ 1969 جىلى قازاقستاننىڭ ەڭ تانىمال سۋرەتشىسى اتانعان. ول تۇركسىب تۋرالى ەستەلىگىن كەنەپ بەتىنە ءتۇسىرىپ، قازاق دالاسىن ءبىرىنشى رەت باسىپ وتكەن پويىز بەن ونى تاماشالاۋعا شىققان ادامدار بەينەلەگەن. سۋرەتشىنىڭ بۇل ەستەلىگى ۇزدىك ءارى تانىمال كارتينالارىنىڭ قاتارىنان ورىن الدى.
سۋرەتشى قاستەەۆ 1916 جىلعى حالىق كوتەرىلىسىنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي كورمەگە وراي رەۆوليۋتسيا تاقىرىبىندا بىرنەشە كارتينالار جازعان. بىراق ءوزىنىڭ ەڭ تانىمال تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى - امانگەلدى يمانوۆتىڭ پورترەتىن سالۋ ءۇشىن سۋرەتشى ۇزاق دايىندالعانىن ايتادى. بىردە-ءبىر سۋرەتى ساقتالماعان باتىردىڭ بەينەسىن بارىنشا ۇقساتۋ ماقساتىندا ول تورعاي وبلىسىنا بارىپ، امانگەلدىنىڭ تۋىستارىمەن اڭگىمەلەسكەن. وسىلايشا ءابىلحان قاستەەۆ باتىر امانگەلدى يمانوۆتىڭ بەينەسىن كورگەن-بىلگەن جانداردىڭ سۋرەتتەۋى بويىنشا سالعان. يمانوۆقا ارنالعان كولەمدى پورترەت تەك 1950 جىلى جارىق كورگەن.
ءابىلحان قاستەەۆ 1944 جىلى قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى اتاعىن الىپ، 1945-1956 جىلدارى قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقارادى.
بەينەلەۋ ونەرىنىڭ مايتالمانى 2018 جىلدىڭ سوڭىنداعى Forbes Kazakhstan جاساعان رەيتينگتە، قازاقستاندىق “قىمبات” اۆتورلاردىڭ قاتارىنا ەنگەن ەكەن. ونىڭ قاراپايىم اكۆارەلمەن سالىنعان تۋىندىلارى 10 000 دوللاردان باستاپ، 25 000 دوللارعا دەيىن باعالانسا، كەنەپتەرى 40 000 - 80 000 دوللارعا ساتىلادى.
سۋرەتشىنىڭ ەڭ تانىمال تۋىندىلارى الماتى قالاسىنداعى مەملەكەتتىك ءابىلحان قاستەەۆ اتىنداعى ونەر مۋزەيىندە ساقتالعان.
