تiل – جۇيەلى ءھام كۇردەلى قۇبىلىس ەكەنى انىق. ونىڭ قۇدىرەتت دە قاسيەتتىى كۇشىندە ەش ولشەۋ جوق، شەكتەۋ دە قويىلماعان. كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ تىلىنە جانە ونىڭ كوركەمدىگىنە تەڭ كەلەر تەڭەۋ دە تابىلماسى انىق. ۇلى ۇعىم – بارشا ۇلتتىڭ جانى ءارى حالىقتىڭ ءۇنى. ءتىلى جويىلسا حالىق تا جەر بەتىنەن جوعالۋى ءسوزسىز ەكەنى تالايدان بەرى ايتىلۋدا.
ۇلت ءسوزى قوزعالعان تۇستا، ءشۇباسىز «مەملەكەتتىك ءتىل» ۇعىمى پايدا بولارى حاق. مەملەكەتتىڭ ورتاق ءتىلى – eل رۋحىن كوتەرەتىن، جەكە مەملەكەتتىك رامىزدەرى بايراق، ەلتاڭبا، ءانۇران سەكىلدى دارەجەسى اسقاق ەل قازىناسى بولىپ تابىلاتىنى جاسىرىن ەمەس.
قازىرگى قازاق قوعامىنداعى كەيبىرەۋلەردىڭ ءتىلدى بىلمەۋى، ماڭگۇرتتىكتىڭ باسى دا ءوز انا ءتىلىن ۇمىتۋدان ءارى oنى وزگە تىلگە ايىرباستاۋدان تۋعانداي-اق. ءتىلى مەن مادەنيەتىنەن ايىرىلعان مۇنداي ادام رۋحاني كەدەيلەنۋىمەن قاتار ءوز بولمىسىن تۇسىنبەيتىنى تاعى بار.
مەملەكەتىنىڭ ەرتەڭىن ويلاعان، بولاشاقتىڭ جارقىن بولۋىن قالاعان ادام ءار پاتريوت الدىمەن قوعامدا ءوزىن جوندەۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىز. ءدال قازىرگى سويلەۋ جانە جازۋ ادەبىمىز بەن تىلىمىزدەگى كوپتەگەن امال-تاسىلدەردىڭ قولدانىلۋى مەن سوزدەردىڭ ايتىلۋىنا نازار اۋدارۋ قاجەت. ايتار ءسوزدىڭ ورىنسىزدىعى بايقالسا، ونىڭ ايتىلۋى قازاق ءتىلىنىڭ تىلدىك نورمالارىنا سايكەس ەمەستىگى بەلگىلى. وسى جايىندا كوڭىلگە كۇدىك ۇيالاتار سۇرلانعان ساۋالدار مەن كۇدىكتەر سانى ارتا بەرەتىندىگىن دە ايتا وتكەنىمىز ءجون. ءسوز قولدانىسىنىڭ دۇرىستىعى نە بۇرىستىعىن باعالاۋ،وعان ناقتى باعا بەرۋ ارقىلى پىكىر ءبىلدىرۋ وڭاي ەمەس. بۇل تۇستا قوعامدا تارتىستى پىكىرتالاستار مەن تالقىلاۋلار تولاسسىز جۇرۋدە. وزەكتى ماسەلەنىڭ بىرىنە اينالعان تىلدىك مادەنيەت –ۇلتتىق قۇندىلىقتى ساقتاۋعا باعىتتالعان دەۋگە بولادى.
قازىر كونتسەرتتەردە، كونفەرەنتسيالاردا نە بولماسا شەرۋلەر بارىسىندا، قوعامدىق جەرلەردە سپيكەردىڭ كوپشىلىك الدىندا سويلەگەن ءسوزى جۇرتشىلىقتى ۇيىتىپ قانا قويمايدى ءارى تىڭداۋشىعا وزىندىك اسەر سىيلاۋى قاجەت. وي مەن ساناعا قاتار اسەر ەتىپ، جاڭا لەپ سىيلايتىن ءسوزدى تىڭداۋدان ەشكىم دە جالىققان ەمەس. سوندىقتان ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس تازا سويلەۋ ارقىلى جۇزەگە اسىپ وتىراتىنىن ەسكەرگەن ءجون.
ءتىل مادەنيەتى مەن سويلەۋ ادەبىنە ەكپىن قويعان تۇلعا سويلەۋ ەتيكەتىنە، قازاق ءتىلىنىڭ تىلدىك قۇرىلىمىنا زەر سالادى، مۇقيات بولادى. ءوز ويىندا سويلەۋدىڭ ىزەتتىلىگى مەن ورنىن، وزىندىك قىرلارى مەن سىرلارىن اڭعارادى. ءسوز تازالىعى – ءبىزدىڭ قازىرگى قوعامدا اسا قاجەتتى ماڭىزى بار دۇنيەلەردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. زاماننان تالابى بويىنشا قاراپايىم تۇلعا سويلەۋ بارىسىندا، سوز اراسىندا بوگدە ءتىلدىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانباعانى دۇرىس. مۇنداي قاعيدانىڭ بولۋى ول شارتتىلىق. سەبەبى ءبىر تىلدە تازا ءارى انىق سويلەۋ – ۇلتقا، حالىققا، تۋعان جەرگە دەگەن ۇلكەن قۇرمەتتىڭ بەلگىسى.
ءتىل ماسەلەسىندە قويىلار نەگىزگى تالاپتاردىڭ ءبىرى – سوزدىك قوردىڭ مولدىعى. تالاپقا مويىنسىنباي ءسوز بايلىعىنا دەن قويماعاننىڭ ءتىلى جۇتاڭ، ءسوزى از بولارى بارشاعا ءمالىم. ساپانىڭ فۋنكتسيونالدىق ستيلدەردەگى بەينەسى ارقيلى بولعانىمەن، قوعامنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە قويىلاتىن تالاپ پەن مىندەتتەمە ءبىر. ءتىلدىڭ بايلىعى سوزدىك مادەنيەتتىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ ءبىرى. ءتىلدىڭ باي بولۋى ول – ۇلت بايلىعى ءارى ماقتانىشى ەكەنى انىق.
ءسوز ادەبى – ادامداردىڭ اراسىنداعى تىلدىك قارىم-قاتىناستىڭ، سويلەسۋدىڭ ودار ارى ءتىل قاتۋدىڭ قوعامدىق جۇرتشىلىق قابىلداپ سارالاي بىلگەن ۇلتتىق سيپاتى بار قۇرىلىمى، ەتيكەتى جانە ەرەجەسى. سويلەۋ ادەبىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ادامدا تىلدىك قاتىناستار بولۋى شارت. سويلەۋ ءبىلۋ- ءتىل مادەنيەتىنە بارار جولدىڭ العاشقى باستاۋى دەۋگە بولادى. سويلەي ءبىلۋدىڭ ءوزى دە – ونەر. بۇل سىندى پىكىر حالىق اراسىندا قالىپتاسقان.
مەملەكەتتىك ءتىل كاتەگورياسىنا توقتالماي وتپەۋ ءجون بولماس. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جاساعان ۇندەۋلەرىنىڭ بىرىندە ءتىلدىڭ عۇمىرىنا قاتىستى ۇلكەن پروبلەما كوتەرگەن. جولداۋدا قازاق ءتىلىن ساقتاۋ مەن ونى قۇرمەتتەۋ كەرەكتىگى ءسوز ەتىلەدى.
تامىرى تەرەڭگە جايىلعان تاريحتىڭ ەڭ قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەرىن وتكەرگەندە انا ءتىلiمىز دارا تۋعان بابالارىمىزدىڭ ارقاسىندا حالقىمىزعا مۇرا بولىپ ساقتالعان. سول سەبەپتى، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ –سول ەلدە تۇرىپ جاتقان ءاربىر ازاماتتىڭ باستى مىندەتى، باستى پارىزى. قازاق ءتىلى- ۇلت ماقتانىشى ءارى سان عاسىر بويى ساقتالعان سارقىت، مۇرا. ول ۋاقىت وتە كەلە ەسكىرمەيدى، كەرىسىنشە ۋاقىتتىڭ وزىق ۇلگىسى بولا بىلەدى. قازاق تىلىندەگى سوزدەردىڭ بايلىعىنا قىزىعىپ، «ءتىلدى ۇيرەنەمىن، دۇرىس قولدانامىن» دەۋدىڭ ءوزى وتە جاقسى باستاما. «تىلدىك مادەنيەتتى، سويلەۋ ادەبىن قولدايمىن» دەپ جاناشىرلىق تانىتىپ، انا ءتىلدىڭ دارەجەسىن قورعاۋعا نيەت ەتكەندەر بولسا قازاق ءتىلىنىڭ عۇمىرى ۇزاق بولماق.
كۇندەلىكتى قولداناتىن ءاربىر ءسوز بەن ايتىلار ويعا مانگە اباي، مۇقيات بولۋعا ءتيىسپىز. دەگەنمەن حالىق ىشىندە ادامداردىڭ سويلەۋ داعدىسىندا، ءتىل تازالىعىنا كىر كەلتىرەتىن، سويلەم اراسىندا قىزمەتسىز، ورىنسىز قىستىرما سوزدەر مەن بوس سوزدەر كوپتەپ كەزدەسەدى. قازاقتىڭ تىلدىك مادەنيەت دەڭگەيى كەز كەلگەن ادامنىڭ ءسوزى مەن جازۋىندا ەداۋىر ايتىلىپ تا، بايقالىپ تا كەلەدى. ءسوز مادەنيەتىن ناسيحاتتاۋ ءبىزدىڭ قوعامدا ءالى دە جەتكىلىكسىز ەكەنى اششى بولسا دا شىندىق. الايدا ەستە ساقتاۋ قاجەت! قازاق ءتىلى – كۇردەلى بولسا دا، الەمدەگى ەڭ كوركەم ءارi ەڭ سۇلy تiلدەردiڭ ءبىرi دە بىرەگەيi. انا ءتىلىمىز – ۇلتىمىزدىڭ جۇرەگى جانە وتكەندەردىڭ اماناتى ەكەنىن ۇمىتپايىق!
