الماتىدا قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ كەزەكتى XVI قۇرىلتايى وتەر قارساڭدا باستالعان تالقىلاۋ جيىن كەيىن دە جالعاسىپ جاتىر. باسقوسۋ باستالماي تۇرىپ قالاي اياقتالاتىنى قىزىقتىرعان. اياقتالعان كەزدە جازۋشىلار وداعى توراعاسىنىڭ ساياسي سارىنداعى ءسوزى سىنعا ىلىكتى. الەۋمەتتىك جەلىدە اۋەلدە سىناعانداردى قولداعاندار بايقالسا، كەيىن سىناعانداردى دا سىنايتىندار پايدا بولدى.
جيىنعا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ 525 دەلەگاتى، ارنايى شاقىرىلعان قوناقتار، باق وكىلدەرى قاتىستى. جيىننان كەيىن بويىنا الا قاعاز، كوك سيانىڭ ءيسى سىڭگەن جازۋشىلار الماتى اكىمدىگى جايعان "باي دا بەرەكەلى" داستارحان، ءتاتتى تاعامعا اسىقتى. قۇرىلتايدا ءبىرىن-ءبىرى كورىپ، الماتى تورىندە توقايلاسقان زامانداستاردىڭ ءبىر توبى مۇنداي ءىس-شارادان قالىس قالۋدى دۇرىس دەپ سانادى. جويقىن پىكىر قايشىلىعى، اسا كۇردەلى كوزقاراس الۋان تۇرلىلىگى بايقالمادى.
نەگە «ەشقاشان»؟
جازۋشىلار جيىنىندا پرەزيدەنت قۇتتىقتاۋىنان كەيىن ۇلىقبەك ەسداۋلەت جازۋشىلار وداعىن ءوزى باسقارعان بەس جىل ارالىعىندا اتقارىلعان جۇمىستار جونىندە ەسەپ بەردى. كەيىننەن ءوزىنىڭ وداق توراعاسىن سايلاۋعا تۇسپەيتىنىن كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە جاريالادى.
قۇرىلتايدان سوڭ باسقارما جيىنىندا جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى مەرەكە قۇلكەنوۆ 103 داۋىسپەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارما توراعاسى بولىپ سايلاندى.
ءبارى جوسپارعا ساي ءجۇرىپ جاتقان. قۇرىلتايدا كۇمانى مەن سەنىمى تارازىعا تۇسكەن جازۋشىلار كوڭىلىن مەرەكە قۇلكەنوۆتىڭ ءبىر اۋىز ءسوزى جۇدەتىپ تاستاعانداي بولدى. جازۋشىلار وداعىنىڭ جاڭا توراعاسى مەرەكە قۇلكەنوۆ ءسوز الىسىمەن:
«ەشقاشان ءبىزدىڭ جازۋشىلار وپپوزيتسيا بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىن. بولماۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى وپپوزيتسيا دەگەن — مەملەكەت باسشىسىنا قارسى بولۋ دەگەن ءسوز. مەن وعان كەلىسە المايمىن. قازىرگى پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ ونەر ادامدارىنا، عالىمدارعا، جازۋشىلارعا وتە ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىر…” - دەدى.
ءبىر قىزىعى – توراعانىڭ بۇل ءسوزىن قۇرىلتاي باسىندا اشىق سىناعان ەشكىم بولمادى. سىن توراعانىڭ وسى ءسوزى جاڭالىق رەتىندە جاريالانعان سوڭ باستالدى.
وسى پىكىردى ەستىپ كوپ ىشىندە پۇشايمان بولعاندار بار. ماسەلەن، قوعام قايراتكەرى ءسابي اڭسات مۇنداي ۇستانىمى ءۇشىن مەرەكە قۇلكەنوۆكە "كەلەلى كەڭەس" ايتقان. ول "دوستارىنان باس تارتىپ، مادەني ءىس-شارالارعا قاتىسۋدان باس تارتۋدى" ۇسىنادى:
"قۇلكەنوۆ مەرەكە!
جازۋشىلار وداعىنا توراعا بولىپ سايلانعانداعى:
جازۋشى وپپوزيتسيا بولماۋى ءتيىس، دەگەن العاشقى لەبىزىڭىز ەركىن ويلى اقىن-جازۋشىلاردى، بارلىق شىعارماشىلىق يەلەرىن، وقىرمان ازات ۇلداردى شوشىتتى.
سىزبەن مارقۇم جازۋشى - دراماتۋرگ راحىمجان وتارباەۆتى ەسكە الۋ شارالارىندا كەزدەسىپ جۇرەتىن ەدىم. ولاي بولسا، ءسىز ءاسانالى ءاشىموۆ، تەمىرحان مەدەتبەك، جانۇزاق اكىم، يرانعايىپ، يراك ەلەكەەۆ، سۇراعان راحمەتۇلى، ىقىلاس وجايۇلى، سۆەتقالي نۇرجان، مىرزان كەنجەباي سياقتى دوستارىڭىزدان باس تارتىڭىز. ولار دا سىزگە وسىدان كەيىن جاقىنداۋعا ىقىلاستى ەمەس شىعار.
وندا ءسىز، قادىر مىرزا ءالى، راحىمجان وتارباەۆ رۋحتارىنا باعىشتالعان شارالارعا قاتىسۋدى توقتاتاتىن شىعارسىز.قادىر جىرلارىن سۇيگەن، راحىمجان رۋحىنا ادال كوووپ وقىرماننىڭ ءبىرى ساپەن ء(سابي) ابدىقادىرۇلى اڭسات. 83 جاستاعى سىربويىلىق قاريا،" - دەپ جازدى.
«وداق مۇشەلىگىنەن شەگىندىم»
ادەبيەتتىڭ اقيقات الاڭىندا شيىرشىق اتىپ، شيرايتىنىن العا تارتىپ، قۇرىلتايدان كەيىن وداق مۇشەلىگىنەن شىعىپ جاتقاندار دا تابىلدى. ولار وپپوزيتسيانىڭ وداق تاراپىنان باستىرمالانۋىنا قارسى. العاشقى قادامدى قازاقتىڭ ميستيك جازۋشىسى، جۋرناليست قويشىبەك مۇباراك باستادى. "بيلىكتى سىنامايتىن وداقتان كەتكەن جازۋشى" ءوز شەشىمى حاقىندا:
«مەن اۋەلى ميستيك جازۋشىمىن. سوسىن تاۋەلسىز ءجۋرناليسپىن. قارا شاڭىراق وداقتى قانشالىقتى قادىرلەسەم دە قاراماعىنداعى مۇشەلەرىنە مۇنداي تسەنزۋرا جاسايتىن توراعاسى بار ۇيىمعا مۇشە بولعىم كەلمەيدى» دەدى جازۋشى قويشىبەك مۇباراك. ول «بۇگىننەن باستاپ وداق مۇشەلىگىنەن شەگىندىم»، - دەپ بيلىكتى سىنامايتىن وداقتان كەتەتىنىن رەسمي مالىمدەدى.
"بۇگىن قازاقستان جازۋشىلار وداعى رۋحاني جانازاسىن شىعارعان سياقتى اسەردە قالدىم. ازاماتتىق ۇستانىمدى وپپوزيتسيا يا بۇلىكشىلىك دەپ ەسەپتەيتىن ميمىرت تۇسىنىكتەگى، ادامنىڭ وي-ءسوز ەركىندىگى دەيتىن كونستيتۋتسيالىق اسىل حاقىنا تۇكىرە قارايتىن، شىمىرىكپەي قول سالاتىن وسپادار اۆتوكراتتىڭ توراعالىققا كەلۋى ادەبيەتتى جەرلەۋ ەمەي نەمە؟.."
...<...>... زامانداس قالامگەرلەر، جول تاڭدايتىن كۇن تۋدى. Koishybek اعاي الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ارلى راتسيوناليزمىنە سالدى، قۇرمەتىم زور. اعا-ارىپتەسىم بولعانى ءۇشىن ەمەس، ادام-ازامات ونەگەسىن تانىتقانى، بۇقپاعانى ءۇشىن. جاستاردان مۇنداي جىگەر تابىلار دەپ سەنەم.
"قويشىبەك اعاعا ەشكىم وداقتان شىق دەگەن جوق. بۇل ۇستانىم مەن اردىڭ ءىسى. ارىپتەستەرىمەن بىرگە ۇلت تۋرالى ءىرى-ءىرى اڭگىمە ايتىپ، وتكەن-كەتكەندى، ادەبيەتتى تالقىلاپ، ءبىر-ءبىرىن ماقتاپ، اكىمشىلىك جاساپ بەرگەن داستارحانعا بارىپ تىڭقيا تويىپ قايتسا بولار ەدى. بىراق ولاي ىستەمەدى. قۇرىلتايدان كەيىن بىزبەن بىرگە «ۋزبەچكا»اسحاناسىنا باردى. جاقسى اڭگىمە ايتتىق. ودان توراعالىققا تالاسىپ، قىرىق پىشاق بولىپ جۇرگەن نەمەسە ءوزىن كلاسسيك سانايتىنداردان ءبىر جەرى كەم بولىپ قالعان جوق. قايتا ءبىزدىڭ، جاستاردىڭ الدىندا ابىرويى ارتپاسا، تۇسكەن جوق…جالپى، قازىرگى قوعامدا، زاماندا، پرينتسيپىڭدە، كوزقاراسىڭدا تابانداپ تۇرۋ وتە قيىن. بۇگىن ومىرتقاسىنان، ارقا-جونىنان ايىرىلىپ قالعان «مۇگەدەك» جازعىش-سىزعىشتاردىڭ تالايىن كوردىم. وزدەرىنىڭ قوعام الدىندا «مۇگەدەك» ەكەنىندە شارۋاسى جوق. ءبارى ءارتىس كويلەگىن كيىپ، بويانىپ-سىلانىپ، ءبىر-ءبىرىن قۇتتىقتاپ، ماقتاپ ءماز. جاقسى ماعىناداعى تەنتەگى (حۋليگانى) قالماعان شىعارماشىلىق (رۋحاني) ورتا ايانىشتى كورىنەدى ەكەن..."
«مەن دە باس تارتتىم»
"قازاقتىڭ زيالى قاۋىمى "قاراقازانعا" قاراپ تەلمىرىپ قالعانى قازاق قوعامىنىڭ دامۋىنداعى ەڭ ۇلكەن كەدەرگى. ەڭ وكىنشتىسى، ءبىراز ۇلتجاندى جاستاردىڭدا سول قازاندى جاعالاپ كەتكەنى...""مەكتەپ وقۋلىعىنداعى شىعارمالارىن الىپ تاستاۋ كەرەك. ءسوزى مەن ءىسى ەكى بولەك جازۋشىنى وقۋشىلارعا دارىپتەگىم كەلمەيدى."بۇگىنگى وداققا مۇشە بولعانشا جاي تىرشىلىك ىستەگەن قايىرلى بوپ تۇرعان سياقتى. دۇرىس شەشىم ەكەن."
ادەبيەت - قايشىلىقتا ءبۇر اشاتىن جاراتىلىستىڭ ۇلى قۇبىلىسى. "اقيقاتى - تايقىما، شىندىعى - جارماق، جانارى - جالتاق" ۇستانىم جەرەگىندە ءومىر سۇرەتىن قوعامدا كوركەمسوزدىڭ كوبەبى سوگىلەدى.
"ايتسام دەگەن ءسوزىم ەڭ،
دۇنيەگە قاراپ شىندىق كوزىمەن،
ار الدىندا مەن ءوزىمدى ءاردايىم،
دار الدىندا تۇرعانداي-اق سەزىنەم", - دەيدى ساكەن يماناسوۆ اقىن. ساكەن يماناسوۆتان وزگە قالامدى سەرىك ەتكەندەن قانداي ويدا؟..
ىرگەدە ديدجيتال كاپيتاليزم قۇبىلىسى ەسىك اشىپ تۇر. وركەنيەتتىڭ بازبىرەۋلەرگە ءبايمالىم جاڭا كەزەڭى. جاھاندىق قىزۋ باسەكە زامانى. وي باعىتتايدى، ءجون بىلەدى دەگەندەر ونى ءسوز ەتكىسى كەلمەيدى. قوعام تالاس-تارتىستى تاڭداعانداي كورىنەدى.
داستان قاستاي
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
