Ult kósemi Álıhan Bókeıhannyń týǵan kúnine oraı ORDA LIFE ıýtýb kanaly túsirgen «alash jáne din» derikti fılminiń tusaýkeseri ótti.
Fılm Sh.Murtaza atyndaǵy halyqaralyq Taraz ýnıversıtetiniń qoldaýymen túsirilgen.
Derekti fılmde HIH ǵasyrdyń aıaǵy men HH ǵasyrdyń basyndaǵy elimizdegi dinı ahýal sıpattalady. 1905 jylǵy áıgili Qarqaraly petıııasyn da sóz bostandyǵy men ana tilinde oqýdan bólek dinı erkindik problemasy kóterildi.
Sondaı-aq Reseı senaty 1868 jyly qazaqtar arasynda jandarmerııalyq baqylaý jasaý úshin «ýkaznoı molda» qyzmetin engizdi. Ýkaznoı moldalardyń is-áreketi din adamdaryna degen halyqtyń teris pikirin qalyptastyrdy.
Budan bólek qyrym tatarlarynyń aǵartýshysy Ismaıyl Gaspyralynyń jádıdızm aǵymy keń qoldaýǵa ıe boldy. Áıtse de jádıttik bilim berý júıesin musylmandardyń bári birdeı tegis qoldaı ketken joq. Áıgili aǵartýshynyń reformasyna eskilik ustanymyndaǵylar qarsy boldy.
«Aıqap» jýrnaly men «Qazaq» gazetiniń jaryqqa shyǵýy elimizdegi dinı pikir-talastyń basylym betterine shyǵýyna yqpal etti. Álıhan Bókeıhan bastaǵan qazaq qaıratkerleri sot isin ádet-ǵuryp jolymen júrgizeıik dese, Baqytjan Qarataevtyń mańyna toptasqandar sharıǵatty basshylyqqa alady.
Sonymen qatar derekti fılmde áıel teńdigi, jeke múftılik qurý jáne Alash partııasy men Alashorda úkimetiniń memleket pen din isin nege bólgeni baıandalady.
Derekti fılmde tarıhshy Mámbet Qoıgeldi, álıhantanýshy Sultan han Aqqululy, alashtanýshy Ǵarıfolla Ánes jáne dintanýshy Keńshilik Tyshqan spıker retinde pikir bildiredi.
Fılmniń avtory jáne bas prodıýseri Serik Joldasbaı, prodıýseri Ashat Maemırov, qoıýshy rejısseri Nursultan Esenǵalı jáne bas redaktory Dáýren Darııabek.
«Biz nege Alashtyń dinı ustanymyn shyǵarýdy jón kórdik. Sebebi sońǵy kezderi ártúrli dinı aǵymdar Alashty ózine tartyp, qoǵamdy adastyryp jatqany kózi qaraqty azamattarǵa belgili bolsa kerek. Mysaly Álıhan Bókeıhannyń «Ultqa qyzmet etý bilimnen emes, minezden» degen qanatty sózin «Imannan» dep ózgertip, Ult kósemine oraza ustatyp qoıdy. Tipti keıbireýler «Alashtyqtar din úshin kúresken» dep ısi qazaqty adastyratyn sózder aıta bastady. Al shyn mánisinde Álıhan Bókeıhan qoǵamnyń dinshildenýine túbegeıli qarsy bolǵan. Ult kósemi dinı fanatızmge nege qarsy boldy? Táýelsizdik alǵannan keıingi bılik sekildi azamattardy jappaı dinshildendirip, «Bólip alda bıleı ber» degen saıasatty nege júrgizbedi? Sebebi Alash arysy qoǵamnyń dinkeshtenýi memlekettiń damýy úshin qaýipti ekenin jaqsy túsindi. Sondyqtan da ol qoǵamnyń ásire dinshildenýine qarsy turdy», – deıdi Serik Joldasbaı.
Sondaı-aq joba avtory «Alash jáne din» derekti fılminiń shyǵýyna kómektesken azamattarǵa alǵysyn jetkizdi.
«Eń birinshi osy fılmniń jaryqqa shyǵýyna bas demeýshi bolǵan Sherhan Murtaza atyndaǵy halyqaralyq ýnıversıtenine alǵysymdy bildiremin. Mańyzdy jobaǵa mán berip, qoldaý kórsetken ýnıversıtet basshylyǵyna myńda bir rahmet. Sondaı-aq derekti fılmde Ashat Maemırov basqaratyn Astana qalalyq mýzykalyq jas kórermen teatrynyń akterlardy oınap, qoldaý kórsetti. Jalpy osy jobanyń jaryqqa shyǵýyna aǵalyq qamqorlyq kórsetken Ashat aǵamyzǵa myńda bir rahmet aıtamyn. Sonymen qatar derekti fılmniń mazmundy bolyp shyǵýyna belgili jýrnalıst Dáýren Darııabek Bas redaktor retinde úlken úles qosty. Ulttyq arnadaǵy «Taý tulǵa», «Jarqyn beıne» sekildi aýqymdy jobalardyń redaktory bolǵan baýyrymnyń kómegi zor boldy. Budan bólek akterlarmen jumys istep, derekti fılmniń jaryqqa shyǵýyna Nursultan Esenǵalı rejısser retinde úles qosty.Endi osy derekti fılm daıyn bolǵanda «Qaıda kórsetemiz?» degen suraq týdy. Kıno teatr qyrýar qarjy suraıdy eken. Sosyn Tursyn Jurtbaı aǵamyz «Álıhannyń balasy» dep aıtatyn Sultan Han aǵaǵa habarlasyp, «Demeýshi taýyp berińiz»dep qolqa saldym. Sultekeń birneshe adamǵa habarlasyp, mán-jaıdy túsindirdi. Sodan ne kerek, kıno teatrdy jalǵa alýǵa «Aq jol» partııasy kómektesti. Kórermenderdiń jaıly jerde derekti fılmdi tamashalaýǵa qoldaý kórsetkenińiz úshin Azat Turlybekulyna alǵys bildiremin. Jalpy bul derekti fılmniń jaryqqa shyǵýyna baılanysty alǵys bildiretin azamattar kóp. Olardyń barlyǵynyń atyn atap, túsin tústeýge múmkindik bolmaı tur. Barsha azamattarǵa Alǵys bildiremin», – dedi ol.
