"Men bolamyn demeńder..." Búgin - Abaı kúni

2408
Adyrna.kz Telegram

10 tamyzda qazaqstandyqtar dástúrli túrde Abaı kúnin atap ótedi. Qazaqtyń uly aqyny, oıshyly Abaı Qunanbaıulynyń týǵanyna búgin 179 jyl toldy, dep  habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly. 

Qazaqtyń uly aqyny, aǵartýshysy 1845 jyly Semeı oblysynda dúnıege kelgen. Abaıdyń shyǵarmashylyǵy men tulǵasy kúni búginge deıin ulttyq bolmysymyzdyń sımvoly retinde kórinis tabady.

Abaıdyń shyn esimi – Ibrahım. «Abaı» degen esimdi oǵan anasy Uljan qoıǵan. Aqyndy sóz ónerine erte baýlyǵan ​​ájesi Zere. Ol nemeresinde bilimge degen súıispenshilik pen qushtarlyqty oıata aldy.

Aqyn tirisinde «myńmen jalǵyz alysqan» tulǵa. Aǵartý salasynda ultqa eńbek sińirgen oıshyl. Tek qaıtys bolǵannan keıin bes jyl ótken soń, onyń «Qazaq aqyny Ibrahım Qunanbaıulynyń óleńderi» atty shyǵarmalar jınaǵy jaryq kórdi.

Abaı Qunanbaıuly 170-ke jýyq óleńniń avtory. Sonymen qatar, orystyń uly aqyndarynyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan. Eń mańyzdy óleńderin 40 jasynda jaza bastady. Abaı Qunanbaıuly qazaq ádebıetine buryn belgisiz jańa poetıkalyq formalardy engizdi. Qazaq tilin meńgerýdiń negizgi qaǵıdalaryn ustana otyryp, ana tiliniń múmkindikterin keńinen qoldanýǵa jańa jol ashty. 1886 jylǵa deıin óz shyǵarmalaryn Kókbaı Janataıuly degen atpen jazǵan. Bul adam – Abaıdyń jaqyn dosy, ári shákirti bolǵan. Aqynnyń uly Turaǵul, Alash partııasynyń músheleri Álıhan Bókeıhan men Mirjaqyp Dýlatovqa baspana bergeni úshin sottalyp, jer aýdarylǵan. Abaıdyń qurmetine atalǵan qalalar Qazaqstanda ǵana emes, sondaı-aq, Kıevte, Tashkentte, Delıde, Kaırde jáne tipti Berlınde bar.

Búginge deıin uly oıshyldyń týyndylary 60-tan astam tilge aýdarylǵan.

Aıta keteıik, Abaı kúni Úkimet qaýlysymen 2020 jyly – Abaıdyń 175 jyldyǵynda belgilengen bolatyn. Sodan beri jyl saıyn 10 tamyzda atalyp ótedi. Al odan buryn alǵashqy Abaı kúni sharasy 1968 jyly atalyp ótken. Sonda Reseıdegi Pýshkın kúnderi sııaqty turaqty atap ótý týraly aıtylǵan. Birneshe atalyp ótilgen burynǵy Abaı kúnderi keıin jergilikti sharýashylyq sharasymen birge atalyp júrdi de sońynda el alǵashqy Abaı kúnin umyta bastaǵan.

 

Pikirler