28 قازاندا قازاقستان مەن قىتاي شەكاراداعى جۇك تاسىمالى بويىنشا كەلىسىمگە كەلىپ، كورشىمىز پويىزداردى تاۋلىكتىك قابىلداۋ سانىن كوبەيتەتىنىن ءمالىم ەتتى. ال وتاندىق كاسىپكەرلەر بولسا، ماسەلە شەشىلگەنشە شىعىنعا بەلشەسىنەن باتىپ ۇلگەرگەن. ناتيجەسىندە نارىق ويىنشىلارى تاۋار قۇنىن قىمباتتاتۋعا ءماجبۇر، ال بۇل قاراپايىم تۇتىنۋشىنىڭ قالتاسىنا سالماق سالۋدا، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى "inbusiness.kz-كە" سىلتەمە جاساپ.
قىتاي شەكاراسىندا ءۇش مىڭ، قازاقستان جاعىندا جەتى مىڭ ۆاگون وتە الماي تۇر. بۇل — ءۇش كۇن بۇرىنعى مالىمەت. ال كۇنى كەشە عانا ەكى ەلدىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنىڭ كەلىسسوزى ناتيجەسىندە قىتاي شەكاراسىندا تۇرعان جۇكتىڭ جارتىسى قازاننىڭ سوڭىنا دەيىن قازاقستانعا جونەلتىلەدى دەگەن اقپارات تارادى. قازان ايىنىڭ اياقتالۋىنا ەكى كۇن قالدى، شەكاراداعى ءۇش مىڭ ۆاگون جۇكتىڭ جارتىسى قحر-دان قازاقستانعا قالاي وتكىزەتىنى بەلگىسىز. ال جىل بويى قوردالانعان ماسەلەدەن ءوندىرىس كولەمى ازايىپ، كومپانيالار قىزمەتكەرلەرىن قىسقارتىپ، قازاقستان نارىعىندا قىمباتشىلىق سەزىلە باستادى. قىتاي تاراپىندا البەتتە مۇنداي ماسەلە جوق. ءتىپتى ەۋروپاعا جۇرەتىن جۇك پويىزدارى دا ازايماعان.
قحر اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ حابارلاۋىنشا 2021 جىلدىڭ العاشقى جەتى ايىندا الاشانكوۋ ارقىلى ەۋروپاعا جۇك تيەلگەن 3 561 پويىز ءوتتى. شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى كەدەن باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، كورسەتكىش 35%-عا وسكەن. قازىر گەرمانيانىڭ دۋيسبۋرگ قالاسىنا عانا كۇن سايىن قىتايدان ءتورت پويىز بارادى. بۇل الداعى ۋاقىتتا كوبەيۋى مۇمكىن. ويتكەنى تەمىرجول قىتاي ءۇشىن ەڭ ءتيىمدى قۇرال بولىپ تۇر. ماسەلەن، Volvo ۆاگوندارى قىتايعا ءبىر جارىم اي تەڭىز جولىنىڭ ورنىنا 16 كۇندە جەتكىزىلەدى. سونىمەن قاتار قىتايدا قحر-ەۋروپا باعىتىنىڭ ارقاسىندا جۇمىس ورىندارى دا كوبەيگەن.
قر ۇلتتىق تاسىمالداۋشىسىنىڭ قحر-داعى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى ەرىك اۋباكىروۆتىڭ باق-قا بەرگەن سۇحباتىندا قىتايدا تەمىرجول تاسىمالى سۇرانىسقا يە ەكەنىن ايتادى.
"وسى سەبەپتى وعان تۇسەتىن جۇكتەمە جوعارى. اۋە تاسىمالى قىمبات جانە از عانا جۇكتى تاسىمالداۋعا بولادى، تەڭىز جۇكتەرىنىڭ قۇنى جوعارى جانە ۇزاق ۋاقىت الادى. ال اۆتوكولىكتەر، وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ۋاقىتشا توقتاتىلدى. قىتاي تاراپىنىڭ نەگىزگى سۇرانىسى ەو-داعى كونتەينەرلىك پويىزدارعا، ۇكىمەت ولارعا سۋبسيديا بولەدى. سونداي-اق ەۋروپا باعىتىنا بارلىق ترافيكتىڭ 90%-ى كەلەدى، ال ورتالىق ازيا باعىتىندا – بار بولعانى 10%", – دەيدى سپيكەر.
قىتايدىڭ ەۋروپاعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىرعانىن الماتى قالالىق "اتامەكەن" كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسشىسى ايتۋار قوشمامبەتوۆ تە راستادى. قىتايدان قازاقستان ارقىلى ەۋروپاعا ترانزيتپەن جونەلتىلەتىن تاۋارلاردىڭ ەركىن وتۋىنە رۇقسات ەتىلگەن. بىراق قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر تاپسىرىس بەرگەن جۇكتەرىن ەمىن-ەركىن الا الماي وتىر.
"سوڭعى ەكى ايدان بەرى كاسىپكەرلەر قىتاي تاراپىنان وتكىزۋ قابىلەتىنىڭ 5-6 ەسەگە دەرلىك تومەندەگەنىنە شاعىمدانادى جانە قحر وكىلدەرى ونىڭ وبەكتيۆتى سەبەپتەرىن كورسەتپەيدى. وسىعان بايلانىستى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار مەن "سامۇرىق-قازىنا" قورىنىڭ ساتىپ الۋلارىنىڭ جەكەلەگەن قاتىسۋشىلارى زارداپ شەگۋدە، ويتكەنى ولار ءوز مىندەتتەمەلەرىن شارتتاردا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە ورىنداي المايدى. ولار كۇتپەگەن جاعدايلار تۋرالى انىقتاما الۋ ءۇشىن بىزگە جۇگىنەدى. وسىنداي 50-دەن استام ءوتىنىش بار. قىتايمەن بۇل جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە وتىنىشتەردى جەتكىزدىك. قازىر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قىتايمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىر", – دەدى ايتۋار قوشمامبەتوۆ.
"شەكارادا جيىلعان جۇكتى بەرى وتكىزۋگە كەدەرگى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنا ايتارلىقتاي سەزىلىپ تۇر. كيىم-كەشەك پەن اياق كيىم، ەلەكترونيكا، ءۇي توقىما بۇيىمدارى، ءتىپتى بالالار ويىنشىقتارىنىڭ باعاسى ءوسىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعىن دەرلىك قىتايداعى زاۋىتتار شىعارادى، جۇكتىڭ شەكاراداعى تۇرىپ قالۋى، پورتتار مەن تەمىرجول ۆوكزالدارىندا كەپتەلىس تاۋاردىڭ تۇپكىلىكتى قۇنىنىڭ ءسوزسىز وسۋىنە اكەلەدى. بۇعان قىتاي ارقىلى كەلەتىن جاپونيالىق، كورەيالىق تاۋاردى قوسىڭىز. ولار دا شەكارا كىدىرىپ قالا بەرەدى. سوڭعى ەكى جىلدا قازاقستاندىق ەكسپەديتورلار ءوز قىزمەتتەرىنىڭ قۇنىن 40%-عا دەرلىك ارتتىرۋعا ءماجبۇر بولعان. الماتىداعى "ستروي-سيتي" قۇرىلىس بازارىنداعى ساتۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ قۇنىن بيىل 10 رەت قىمباتتاتۋعا ءماجبۇر بولعان. ال بيزنەس جۇك تاسىمالىنداعى كەدەرگىدەن ملرد-تاعان شىعىنعا باتتىق دەپ وتىر. مىسالى، الكوگولسىز سۋسىندار مەن سوك وندىرۋشىلەر 10,7 ملرد تەڭگە شىعىن شەككەن.
"جۇكتىڭ كەشىگۋى 100 كۇنگە دەيىن جەتۋى مۇمكىن، ءبىر بولىگى مامىر ايىنان باستاپ ەلگە كىرە المايدى. بۇل ءونىم قۇنىنىڭ قىمباتتاۋىنا اكەلىپ سوعادى", – دەيدى باق-قا بەرگەن سۇحباتىندا قر الكوگولسىز سۋسىندار مەن شىرىندار وندىرۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ ديرەكتورى ءاليا مامىتباەۆا.
سۋسىن وندىرۋشىلەر سونىمەن قاتار كەيبىر شيكىزاتتى دا الا-الماي وتىرعانعا ۇقسايدى. ناتيجەسىندە كەيبىر كومپانيالار ءونىم كولەمى مەن قىزمەتكەرلەرىن قىسقارۋعا ءماجبۇر. ال باسقا ەلدەردەن الۋ ءونىم قۇنىن قاتتى قىمباتتاتۋعا يتەرمەلەيدى. مۇنداي قيىنشىلىق قازاقستاننىڭ قىتايمەن بايلانىسى بار كەز-كەلگەن سالاسىندا تۋىنداعان.
الماتى قالالىق "اتامەكەن" كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسشىسى ايتۋار قوشمامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، قالىپتاسقان كەدەرگىلەر ءبىرىنشى كەزەكتە الماتىلىق كاسىپكەرلەرگە قيىندىق تۋدىرادى. ويتكەنى ولاردىڭ كوپشىلىگى قىتايدان تاۋار مەن شيكىزات ساتىپ الۋعا دەن قويعان، سونىمەن قاتار ەلدىڭ باسقا وڭىرلەرىنە جونەلتۋمەن اينالىسادى. ماسەلەن، قىتايدان شيكىزات ساتىپ العان جەڭىل جانە توقىما ونەركاسىبى سالاسىنداعى 10 كاسىپورىن پالاتادان كومەك سۇراعان. اتالعان ماسەلە الداعى ايلاردا شەشىلمەسە، بۇل قالا ەكونوميكاسىنا دا ىقپال ەتەدى.
"حالىق تۇتىناتىن تاۋارلارعا كەلەتىن بولساق، ازىرگە ەش قيىندىق، شاعىمدار جوق، ويتكەنى جەتكىزۋشىلەر الداعى ماۋسىمعا ارنالعان كيىم-كەشەك پەن باسقا دا تاۋارلارعا تاپسىرىس بەرۋدە. الايدا شەكاراداعى ماسەلە تاعى 2-3 ايعا سوزىلسا، بازارلار مەن ساۋدا ۇيلەرىندە كەيبىر تاۋارلاردىڭ تاپشىلىعى نەمەسە باعاسى كۇرت كوتەرىلۋى مۇمكىن دەگەن پىكىردى جوققا شىعارمايمىز", – دەدى پالاتا باسشىسى. قۇرالاي قۇدايبەرگەن
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
