(جازۋشى قۋانىش جيەنبايدىڭ ءبىر شىعارماسى حاقىندا)
كىمگە قالاي ەكەندىگىن قايدام، مەن ءۇشىن بىرەۋدىڭ جاڭادان جارىق كورگەن شىعارماسىن وقىپ، پىكىر ايتۋ دەگەن قيىننىڭ قيىنى. كىتاپتى قاۋىپپەن قولعا الاسىڭ، كوڭىلىڭدە كادىمگىدەي كۇدىك تۇرادى. وسىنى بەكەر وقىپ وتىرعان جوقپىن با، ەگەر شىعارما ناشار بولسا، اۆتورىنىڭ بەتىنە قالاي قارايمىن، نە ايتامىن، سالەمى ءتۇزۋ، اعالاپ تۇراتىن جىگىتتى كەيىننەن رەنجىتىپ المايىن با؟..
قويشى، ايتەۋىر، قۇيرىعىن ۇستاتپايتىن قيتۇرقى سۇراقتار الدىڭدا كولدەنەڭدەپ جاتىپ الادى. جاسىراتىنى جوق، بۇدان قۇتىلۋدىڭ وڭاي جولى دا كوكىرەگىڭدە سايراپ تۇر.
شىعارمانىڭ بىرنەشە تاراۋىن وقىعان سوڭ-اق ارعى جاعىنداعى نە ايتپاعى، اۆتوردىڭ تالعام-تۇسىنىگى، وقىرمانعا بەرەرى، قانداي يدەيا ۇسىنعانى ءبىر شاما بەلگىلى بولىپ قالادى عوي.
مىنە، وسىلارعا «تۇزدىق» رەتىندە قۇدايدىڭ قىزىل ءسوزىن ايايسىڭ با، ءتىل ۇشىنا وڭاي ورالا سالاتىن جاتتاندى پىكىرلەردى ۇستەمەلەپ كەپ جىبەرسەڭ، ءبىر مىندەتتەن قۇتىلاسىڭ. بويىڭ دا جەڭىلدەنىپ قالادى.
بىراق قىرسىققاندا قايتەرسىز، ونداي سۇيكەي سالدى جاۋاپسىزدىققا قاشاننان قانىم قاس، قولىما العان دۇنيەنى ىنتا-شىنتاممەن، شىدامدىلىقپەن اياعىنا دەيىن وقىپ شىعۋعا تىرىسامىن. ارىڭ تازا بولادى.
جازۋشى قالاي دەگەندە دە الدىنا قويعان ماقساتىن ورىنداي الدى ما، ورىنداسا قانداي دەڭگەيدە ورىندادى، وزىنشە ءبىرشاما ءتاۋىر شىعارما جازىپ شىققان سەكىلدى بولعانىمەن ءبىزدىڭ، وقىرماننىڭ كوڭىلىنەن شىقتى ما؟
وسى ماسەلەلەردى قامتىپ، قانداي كىتاپتى بولسىن، سابىرمەن، اسىقپاي وقۋعا تىرىسامىن.
كەزىندە «اباي جولىن» ءتورت اي، «تىنىق دوندى» تابانداپ ءتورت اي وقىعانىم بار. ءبىر، نە جارتى بەت وقىلماي قالسا، بار كەرەمەت سونىڭ ىشىندە كەتىپ قالعان سەكىلدى الاڭ بولاسىڭ دا جۇرەسىڭ.
بۇل نەگىزى كەيىننەن اۆتورمەن پىكىرلەسكەندە دە جاقسى عوي، «وسى كىسى شىنىمەن كىتاپتى وقىپ شىقتى ما ەكەن» دەيتىن كۇدىكتەن ول دا ارىلادى. شىعارمانىڭ باستان-اياق وقىلعاندىعىنا، ايتىلعان ويدىڭ راستىعىنا ونىڭ دا انىق كوزى جەتەدى. ودان بۇرىن بۇل تۋعان ادەبيەتىمىزدىڭ كەلەشەگىنە جاسالعان ازدى-كوپتى قامقورلىق، كەرەك دەسەڭىز، شىنايى جاناشىرلىق ەمەس پە؟!
بەلگىلى قالامگەر، ازامات رەتىندە دە ءوزىم قاتتى قادىرلەيتىن قۋانىش جيەنبايدىڭ «ءان سالۋعا ءالى ەرتە» رومانىن جاسىراتىنى جوق ءبىر اي وقىدىم. قولعا تۇسكەن شىعارمالارىن بۇعان دەيىن دە ىزدەپ وقىپ جۇرەتىنمىن.
مۇنان بىرنەشە جىل بۇرىن وسى جىگىت ۇكىمەت ۇيىمداستىرعان ۇلكەن بايگەگە قاتىستى. باس جۇلدەگە يە بولدى. سوندا دا ءبىر تاقىرىپ اياسىنا جيناقتالعان تسيكلدى اڭگىمەلەرىن تۇگەل وقىپ شىققام.
رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، بىزدە جالپى كىتاپ بولىپ شىقپاي تۇرىپ قولجازبا تالقىلاۋ، ارىپتەستەرىڭنىڭ، قالامداستارىڭنىڭ وي-پىكىرىن تىڭداۋ، ورىندى سىننان قورىتىندى شىعارۋ دەگەن ءۇردىس مۇلدەم ۇمىتىلىپ قالعان ەدى عوي. ورايى كەلگەندە وسى رومان قولجازبا كۇيىندە تالقىلاندى.
مادەنيەت ورتالىعىنداعى مىرزەكەڭنىڭ، م.جولداسبەكوۆتىڭ كابينەتىنە جينالىپ الىپ، سان ءتۇرلى پىكىرلەر ايتقاندىعىمىز ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمدە.
الدىمەن ايتارىم، روماننىڭ سيۋجەتتىك قۇرىلىمى. بايقوڭىر كوسمودرومى ءبىز ءۇشىن تانىس، ءام بەيتانىس تاقىرىپ.
ءتيىپ-قاشىپ مەرزىمدى باسىلىمداردا، ەكولوگيا تاقىرىبىن قاۋزاعان شاعىن دۇنيەلەردە بايقوڭىر تاقىرىبىنا ازداپ ات ءىزىن سالعان بولامىز، سول بايقوڭىر ىرگەسىندە ەلمەن بىرگە ءتۇتىن تۇتەتىپ، تىرلىك كەشىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ حال-احۋالىنا قابىرعامىز قايىسقانداي سىڭاي تانىتامىز. دۇرىس-اق.
بايقوڭىردىڭ ماسەلەسى ءوزىمىزدى بىلاي قويعاندا، بۇۇ-نىڭ مىنبەسىنەن دە ۇزدىكسىز كوتەرىلىپ، ۇزدىكسىز ايتىلىپ جۇرگەندىگى شىندىق.
كوسمودرومداعى ادام توزگىسىز ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ شەگىنە جەتكەندىگى دە كوز الدىمىزدا سايراپ تۇر. سايراپ تۇرعاندىعى، كوسمودروم ىرگەسىندەگى قازاق اۋىلدارىنىڭ كۇن كورىسى جاسىراتىنى جوق، انىق تۇيىققا تىرەلدى. بۇدان شىعار جول بار ما؟
سان مارتە جازدىق، ءالى دە تىنباستان جازىپ جاتىرمىز، بىراق ودان شىعىپ جاتقان ناتيجە شامالى.
شامالى بولاتىن سەبەبى، كوسمودرومنىڭ تاعدىرىن تۇپكىلىكتى شەشەتىن مەحانيزم ءبىزدىڭ قولدا جوق. قولدا بولماعاننان كەيىن جان ايقايىڭ الىسقا ۇزامايدى، اۋدەم جەرگە بارادى دا قۇمعا سىڭگەن سۋداي ساپ تىيىلادى.
مىڭ جەردەن شاشىڭدى جۇلىپ، الەمدىك قاۋىمداستىققا قانشا جەردەن شاعىنساڭىز دا كوسمودرومدى بايقوڭىردان كوشىرىپ جىبەرە المايسىز. بۇل - اكسيوما.
روماندى قولعا العاندا «اپىر-اي، كوسمودروم قازاقتىڭ قولىنا قاشان تيەدى» دەيتىن قازاق ادەبيەتىنىڭ مىندەتىنە جاتپايتىن جاعداياتتى قاۋزاپ كەتپەدى مە ەكەن دەپ ويلادىم.
ول كوركەم ادەبيەتتىڭ پروبلەماسى ەمەس. وتىز بەتتەن سوڭ ول قاۋىپىم سەيىلدى، بۇل تازا پروزا، تازا ادەبيەت. روماننىڭ باستالۋىنىڭ ءوزى وقىس وقيعامەن ورىلەدى.
كوسمودرومعا باراتىن تۇيىق جولدى ەرەۋىلدەپ اۋىل ايەلدەرى باسىپ العان. ەرەۋىل... تورەتام ستانساسىنا جاقىن قونىستانعان سۇلۋتام بەكەتىندەگى اۋىل ايەلدەرى قوعامعا، اينالاداعى ورتاعا، كوسمودروم باسشىلىعىنا دەگەن ىشكى رەنىشتەرىنىڭ بەلگىسى رەتىندە تەمىرجولدى ەرەۋىلدەپ باسىپ الۋدى قايدان ۇيرەنىپ ءجۇر دەسەڭىزشى!
ءسىرا، بۇل دا دالالىق دەموكراتيانىڭ سوڭعى كەزدەرى پايدا بولعان ءۇردىسى.
كوسمودرومعا قۇپيا جۇك ۆاگوندارىن سۇيرەپ كەلە جاتقان اۋىر سوستاۆتىڭ ءماشينيسى زار قاعادى. ستوپ كراندى باسىپ، پويىزدى توقتاتۋ كەرەك پە، الدە ايەلدەردى تەپلوۆوزدىڭ تۇمسىعىمەن ءبىر قاعىپ، ىلگەرى قاراي تارتا بەرۋى كەرەك پە؟
كوسمودرومعا باراتىن پويىزدى جولاي توقتاتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ءتىرى ادام مويىنعا الا المايدى. باسىڭ كەتەدى، نە تۇرمەدە ءشىريسىڭ. قارت ءماشينيستىڭ قولدى-اياققا تۇرماي بەزىلدەيتىنى سودان.
مىنا سۇمدىقتى اقىلعا سالىپ، ايەلدەردى امان الىپ قالۋعا نۇسقاۋ بەرەتىن جانە ءىستى وڭتايلى شەشەتىن كىم بار؟ بەكەت باستىعى قاراجان ىسساپارمەن وبلىس ورتالىعىنا كەتىپ قالعان. ەندىگى كەزەك ابدىمالىكتە.
ءبىز باس كەيىپكەر ابدىمالىكپەن مىنە، وسىدان باستاپ جاقىن تانىسا باستايمىز. ابدىمالىك كوسمودرومنىڭ جەرگىلىكتى حالىق اراسىنداعى وكىلى.
قولىمدا ازدى-كوپتى بيلىگىم بار، ارتىمدا ءسوزىمدى سويلەيتىن اسقار تاۋداي كوسمودروم بار، كوسمودرومدى ماسكەۋ قورعاشتايدى، سوندىقتان كىمنەن قورقامىن، كىمنەن قايمىعامىن دەيتىن ۇردا-جىق مىنەزدىڭ ادامى ەمەس.
باس پايداسىن بىلەدى، اقىلدى، ورىنسىز جەرگە بەتالدى كيلىكپەيدى، باتىرسىنىپ جوق جەردەن بىلەگىن سىبانىپ ايقايلاپ شىعا كەلمەيدى. ءار نارسەنى جەتى ولشەپ، ءبىر-اق كەسەدى. ساق. ءبىر قادام ىلگەرى باسسا دا جان-جاعىنا جىتىلەنە قارايدى. كوسمودروم باسشىلىعىنا بىلدىرتپەگەنىمەن تورەتامدىقتارعا، جەرلەستەرىنە ءبارىبىر بۇيرەگى بۇرىلادى، شىنىمەن جانى اشيدى. ەرەۋىلدەگەن ايەلدەردى دە جازعىرا المايسىز.
كوسمودرومنىڭ ن. نۇكتەسىندەگى ۇشۋ الاڭىنىڭ قۇرىلىسىندا جۇرگەندە كۇيەۋلەرى كەنەتتەن قايتىس بولعان. ءتورت بىردەي ازامات كوز الدارىندا و دۇنيەگە اتتانىپ كەتە باردى. جارىلقايمىز، باستارىڭا التىن ۇيەمىز دەگەن كوسمودروم باسشىلارىنىڭ ۋادەلەرى جەلگە ۇشتى.
ايەلدەردىڭ وقىستان مىنەز كورسەتۋى دە ابدەن اشىنعاندىقتان تۋعان ارەكەت ەدى. زامانعا ساي زاڭدى، ورىندى تالاپ.
ابدىمالىك تە ەكى اياعى سالبىراپ اسپاننان تۇسكەن ادام ەمەس، وسى ءوڭىردىڭ تۋماسى. ۋاقىتقا بەيىمدەلگىش. ەرتەڭگى كۇنىن دە ەلدىڭ الدىمەن بولجايدى.
كوسمودرومدى وزگەلەر سەكىلدى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ بەكەرگە داۋرىقپايدى. ودان تۇك ونبەسىن جاقسى تۇسىنەدى. ءبىر كەزدەرى داريا جاعالاۋىنداعى قاراكول ۇجىمشارىن باسقارعان. ۇجىمشار تاراعان سوڭ جاڭا ومىرگە تەز بەيىمدەلەدى. تورەتام ىرگەسىندەگى قازاق اۋىلىنان شىققان وقىمىستى، كوزى اشىق ازامات رەتىندە كوسمودروم باسشىلارىنا دا قۇلاققا كىرەتىندەي تىڭ يدەيا ۇسىنادى.
كوسموسقا الىپ شىعاتىن بىردەن-ءبىر ۇلتتىق تاعامنىڭ شۇبات ەكەندىگىن تولىققاندى دالەلدەيدى. شۇباتتى وڭدەپ، كەپتىرىپ ۇنعا اينالدىرادى. اتموسفەراعا شىققاندا دا شۇباتتىڭ بويىنان جۋسان ءيسى اڭقىپ تۇراتىنداي دارەجەگە جەتكىزەدى.
شەتەلدىكتەر دە، كوممەرتسيالىق ۇشىرۋلارمەن اينالىسىپ جاتقان وزگەلەر دە بۇل تىڭ باستامانى بىردەن قۇپتايدى. ابدىمالىككە كادىمگىدەي سەنىم ارتادى. ابدىمالىكتىڭ دە ىشكە بۇككەن ءوز ەسەبى بار.
كوسمودروم ماڭايىنداعى قامباش كولىن ءوز مۇددەسىنە جاراتسا، قۇجاتتارىن زاڭداستىرىپ جەكەشەلەندىرىپ السا، ماڭدايىنا شاڭ تيمەيدى. كول سۋىنىڭ قۇرامىندا يود كوپ. جەر جۇزىندە يود جەتىسپەۋشىلىگىنەن زارداپ شەگىپ جۇرگەندەردىڭ سانىنا جەتۋ جانە مۇمكىن ەمەس! ەكىنىڭ ءبىرى. ونى ايتاسىز، ءتىپتى ابدىمالىكتىڭ ۇلكەن ۇلى انۋاربەك تە سول يود جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ سالدارىنان اۋرۋعا شالدىققان.
موينى وڭ جاعىنا قاراي قيسايىپ قالعان. ونى كەزىندە اكەسى رەسەيدىڭ استراحان وبلىسىنداعى پانسيوناتقا ءۇش-ءتورت جىلعا دەيىنگى قاراجاتىن تولەپ، وتكىزىپ جىبەرگەن. ىزدەمەيدى. ءولى-تىرىسىنەن دە حابارسىز. روماندا وسى شتريح ادەمى ورىلگەن، وقيعانى قولدان قويۋلاتىپ، جۇرتتى جالىقتىراتىن ۇزىن-سونار بايانداۋ دەگەنىڭىز اتىمەن جوق. ناقپا-ناق.
ماعان تاعى ءبىر ۇناعانى، اۋىل ادامدارىنىڭ اۋىزەكى اڭگىمەسى، ينتوناتسياسى مەن اۆتور ينتوناتسياسىنىڭ جىمداسىپ قوسىلىپ، بىرىگىپ كەتۋى ەدى. ءبىز كەيىپكەرىمىزگە جوعارىدان مەنسىنبەي قارايمىز عوي، ال قاي كەيىپكەردى الماڭىز، قۋانىش سولاردىڭ ىشىنە كىرىپ كەتەدى.
اۆتور سوزۋارلىققا سالىنىپ، بولمايتىن تۇستان اقىل ايتىپ، ءوزىن كورسەتۋدى دە مۇرات تۇتپايدى. كەيىن ويلادىم، بۇل بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن تاقىرىپ قانا ەمەس، بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن ستيل دە.
سول قامباش كولىندەگى يودتىڭ كوپتىگىن، ونىڭ كۇللى ادامزاتقا بىردەن ءبىر تاپتىرمايتىن ءزارۋ ەم ەكەندىگىن تەك كوسموناۆتاردىڭ وتباستارى عانا بىلەدى، سولار عانا كەرەگىنشە پايدالانادى.
جاز بويى سوناۋ جەر تۇبىنەن كەلىپ، كول جاعاسىنا قوستانىپ جاتىپ الادى. سۋعا تۇسەدى. مۇنداي سۋ قۇرامىنداعى يودتىڭ كوپ مولشەرى بار كول جەر جۇزىندە ساناۋلى، ءتىپتى جوق دەسە دە بولعانداي. قازاقتار ونىڭ ءمان-ماعىناسىن ازىرگە تۇسىنبەيدى، تۇسىنۋگە دە ارەكەت جاسامايدى.
بۇل – نەگىزى كوسموستان زەرتتەلگەن، ارناۋلى زەرتحانالاردا تەكسەرۋدەن وتكەن اسا سيرەك كەزدەسەتىن جاڭالىق.
ال كوسموستان زەرتتەلگەن دەيتىن قۇجاتىڭ بولسا ءبىتتى، شارۋاڭ ىلگەرى قاراي ءجۇرىپ بەرەدى. سول قۇجاتتى كوسمودروم باسشىلارىمەن اۋىز جالاسىپ ءجۇرىپ، قولعا ءبىر ءتۇسىرىپ السا، ابدىمالىك ۋاقىت سوزباي دەرەۋ ىسكە كىرىسەدى، قامباش كولىنىڭ جاعالاۋىنان ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ مەكەمەلەرىن اشادى. تابىس، كەلەشەگىنە جاساعان نىق قادام، تۇنىپ تۇرعان بايلىق كوزى...
(بايقايسىز با، قازىر قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمدىگى قامباش كولىن ەلدىڭ قاجەتىنە جاراتۋ ءۇشىن قىرۋار قارجى ءبولىپ، ساۋىقتىرۋ مەكەمەلەرىن سالىپ جاتىر. جۇرەك جىليتىن جاڭالىق. ال قۋانىش جيەنباي بۇل پروبلەمانى مۇنان بىرنەشە جىل بۇرىن رومانىنا ارقاۋ ەتكەن ەدى.
ۇيلەسىم، شىعارما يدەياسىنىڭ ناقتى ومىردە كورىنىس تابۋى دەگەنىمىز ءسىرا، وسىنداي-اق بولار).
روماننىڭ ۇزىن-ىرعاسىن تىزبەلەۋ، ءاربىر دەتالىنە جەكەلەي توقتالۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىزگە جاتپايدى.
ءبىزدىڭ ايتارىمىز – مۇنداي تىڭ تاقىرىپتى، كوسموس تاقىرىبىن بارىنشا قاۋزاپ جازۋ بۇرىن-سوڭدى قازاق ادەبيەتىندە بولماعان جاڭا تىنىس، قازاق جازۋشىسى ءبۇيتىپ ءۇڭىلىپ جازباعان سونى دۇنيە.
ابدىمالىكتىڭ تەمىرجول بەكەتىنىڭ باستىعى قاراجانمەن ارا-تۇرا تەكەتىرەسىپ، ارا-تۇرا مامىلەگە دە كەلىپ، يتجىعىس ءتۇسىپ جاتاتىن تۇستارى دا سونداي نانىمدى. كەرەك دەسەڭىز، ەكەۋى ءبىر نارسەگە تابان تىرەپ تالاسىپ تا جۇرگەن جوق. ومىرگە دەگەن ەكى ۇعىم، ەكى كوزقاراس. ەكەۋىنىڭ دە تارتىسى جاراسىمدى. ەكەۋىنىڭ دە وتباسى بار، كەلىنشەگى بار.
ابدىمالىكتىڭ كەلىنشەگىمەن اراداعى قاتىناسى دا وزىنشە ءبىر پلانەتا، وزىنشە ءبىر «سولنىچنىي» سيستەما. ءبىر وتباسىنان ءۇشىنشى ءبىر «سولنىچنىي» سيستەما ءبولىنىپ شىعادى.
ال بارىنەن بۇرىن ابدىمالىكتىڭ الماتىداعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا قىزمەت ىستەيتىن قىزى مەيرامگۇلدىڭ تاعدىرى شە. مەيرامگۇل بيولوگ، بەتباقتاعى كوبەلەكتەردىڭ ءوسىپ-ءونۋ پروتسەسىن زەرتتەيدى.
ەكولوگيالىق اپات ايماعىنداعى كوبەلەكتەردىڭ تىنىس-تىرشىلىگى مەيرامگۇلدىڭ كۇللى بولمىسىن بيلەپ العان. كوبەلەكتەر ون جىلدا جەر شارىن ءبىر مارتە اينالىپ شىعادى. ولەدى، تۋادى، بىراق ۇرپاق جالعاستىعى ۇزىلمەيدى.
ءوزى دە جىلقىشى جىگىتتەن جۇكتى بولىپ قالعان. جاتىرداعى شارانا كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى. ول ۇرلىعىن جاسىرۋدىڭ ءسىرا، قيىنعا سوعاتىن ءتۇرى بار. بالانى ءتۇسىرىپ تاستاعىسى كەلىپ تە ارەكەتتەنەدى، جانتۇرشىگەرلىك قىلمىسقا بارۋعا دا بەل بايلايدى.
تاعدىردىڭ بۇل قياناتىنا نە دەرسىز، ابدىمالىكتىڭ ءبىرىنشى ايەلى ءولىپ، سوڭىنان العان وزىنەن جيىرما جاستاي كىشى ەكىنشى ايەلى پاتشاگۇل بولسا، باسىنا بۇرشاعىن سالىپ، ءبىر سابيگە زار بولىپ ءجۇر.
شىعارمانىڭ وسى تاراۋلارى دا وقىعان ادامدى بەيجاي قالدىرمايدى. ويلانتادى، استامشىل پيعىلدىڭ اراكىدىك جولى بولعانمەن ادامي ارەكەتتىڭ ءتۇپتىڭ تۇبىندە جەڭىسكە جەتەتىندىگىن دە وقىرمان زەردەسىنە شىم-شىمداپ جەتكىزەدى.
ەسىك الدىنداعى ءاۋىت پەن سوناۋ قامباش كولىن جالعاستىرسام دەيتىن ابدىمالىكتىڭ ارمانى، بىلاي قاراساڭىز، فانتازيا.
بىراق سول فانتازيا قۋانىشقا جاراسىپ تۇر، بالكىم ماعان جاراسپاس ەدى. الگى ماسكەۋدەن كەلەتىن ۆوەننىيدىڭ بەينەسى قانداي جاتىق. ورىس وفيتسەرىنىڭ ادامي وبرازى، ونىڭ الگى جابايىلاردىڭ اراسىنا كەلگەندەي حال كەشىپ، بىراق بۇتىندەي وزگەرىپ قايتقان ۇلىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ازداپ كۇلكى تۋدىرعانىمەن ءبارىبىر ەستە قالادى.
ەستە قالادى دەمەكشى، بۇل روماندا سانىنان جاڭىلىساتىنداي كوپ كەيىپكەر جوق. سول ساناۋلى كەيىپكەرلەر باستان-اياق دارالانعان، بىرىمەن-ءبىرىن شاتاستىرۋ مۇمكىن ەمەس.
كوسمودرومنىڭ ماڭايى بولعان سوڭ با، الدە قۋانىش الدىنا سونداي ماقسات قويعان با، قاي كەيىپكەرىن الماڭىز، سۇلۋتام بەكەتىنىڭ ادامدارى سىرت ءپىشىنى جاعىنان كوپشىلىگىمىزگە ۇقساعانىمەن، جان دۇنيەلەرىندەگى الاساپىران احۋال ءبىزدىڭ، بارشامىزدىڭ الەمدىك وركەنيەت كوشىنە ىلەسىپ، قازاقى ۇلەستى قالاي الىپ قالۋعا بولادى دەيتىن عالامدىق ماسەلەلەرىمىزگە وزدەرىنشە جاۋاپ ىزدەيدى.
وزدەرىنشە ارەكەتتەنەدى. ەندىگى جەردە بايقوڭىر كوسمودرومىن پالەن-تۇگەن دەپ پەندەشىلىكپەن بايبالام سالىپ، جامانداۋدىڭ قاجەتى شامالى. قيىندىق كورگەنىمىز راس. قازاق توپىراعىندا، كۇن سايىن كوممەرتسيالىق ۇشىرۋلاردىڭ جۇزەگە اسىپ جاتقانى اناۋ.
كۇن سايىن ءدۇرس-ءدۇرس. سولاي-اق بولسىن. دەگەنمەن، بايقوڭىر توڭىرەگىندە دە قازاقتىڭ ماڭدايىنا جازىلعان نەسىبە بار. ايقايلاماي، دابىرا-داڭعازالاماي، سونى قاجەتىمىزگە قالاي جاراتامىز، كەلەشەگىمىزگە قالاي پايداسىن تيگىزەمىز؟
مىنە، سۇلۋتام بەكەتىندەگى كىشكەنتاي قازاق اۋىلىنىڭ الەممەن بايلانىسى دەگەنىمىز وسىدان كەلىپ تۋىندايدى. قامباش كولىندەگى يودتىڭ مولشىلىعى كوسموستان زەرتتەلگەن. كوسموستان زەرتتەلگەن جاڭالىققا الەم حالقى كوز تىگەدى.
ەگەر ەرتەڭ ويلاعانى ىسكە اساتىن بولسا، ابدىمالىك تۋعان ولكەگە الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارىن اۋدارتادى. بايقوڭىر كوسمودرومىمەن قاتار قامباش كولىنىڭ دە اتاعى اسپاندايدى. كول سۋىنداعى يودتىڭ كوپتىگى تۋرالى مالىمەتتى مەنىڭ دە ەستىگەنىم بار.
قامباش – ارال تەڭىزىنىڭ ماڭىنداعى كول. كولدىڭ ينفراقۇرىلىمىن بۇتىندەي وزگەرتىپ، سول ەكولوگيا ازابىن تارتقان اعايىنعا قولقابىس جاساتىنداي كۇن تۋسا، ول ءبىر عانا وبلىستىڭ ەمەس، كۇللى رەسپۋبليكامىزدىڭ بەدەلى ەمەس پە؟! ياعني، جازۋشى بۇل تىڭ تاقىرىپتى بۇرىننان ويلاستىرعان.
جەر جاعدايىن جاقسى بىلەدى، ءوزى سول ءوڭىردىڭ تۋماسى.
روماننىڭ فينالىندا قامباش كولى ادىلدىكپەن اۋكتسيون ارقىلى ساتىلاتىن بولادى. ابدىمالىك تە قاراجاتىن ايامايدى، ونىڭ ماقساتى جەكە باستىڭ شارۋاسى. ال ونىڭ فينليانديادا تۇرىپ، كەمە جوندەۋ زاۋىتىندا ينجەنەر بولىپ جۇمىس ىستەيتىن ۇلى، ءبىر كەزدەرى ابدىمالىك ءوز قولىمەن پانسيوناتقا وتكىزىپ كەتكەن، سونان بەرى ءولى-تىرىسىنەن بەيحابار ۇلى انۋاربەك تە اۋكتسيونعا قاتىسادى.
قانداي قارجىعا بولسا دا، كولدى ساتىپ الۋعا بەل بۋادى. يود جەتىسپەۋشىلىگىنەن ءبىر كەزدەرى ءوزى دە سىرقاتقا شالدىققان انۋاربەك قامباش كولىن الەمدىك ماسشتابتا پايداعا اسىرۋدى مۇرات تۇتادى. ۇلىمەن بەتپە-بەت جۇزدەسۋدەن قايمىققانى ما، الدە ازاماتتىق ارى جىبەرمەدى مە، ابدىمالىك اۋكتسيون باستالماستان بۇرىن ءۇشتى-كۇيلى جوعالىپ كەتەدى...
تاعى ءبىر بايقاعانىم، ءبىزدىڭ ءداستۇرلى ادەبيەتتە سۋرەتتەۋ، سىپاتتاۋ جاعى باسىم عوي. تابيعاتتى اسەرلەسەك تە ءبىراز جەرگە اپارىپ تاستايمىز. ال قۋانىشتىڭ بۇل رومانىندا ونىڭ ءبىرى دە جوق. ول ءبىر نارسەنى ايتقىسى كەلسە، الدىمەن سونىڭ اسسوتسياتسياسى ارقىلى توڭىرەگىن تۇگەل قامتۋ ءادىسىن قولدانادى. بۇل ءتۇبى كەرەك ءتاسىل، بۇرىنعى تاپتاۋرىن جولدان، دايىن رەتسەپتەن قاشىپ، جاڭا فورماعا قۇلاش ۇرۋى دا قۇپتارلىق قادام. بۇل – بۇگىنگى كۇننىڭ رومانى، تاۋەلسىزدىكتىڭ رومانى. ەكى ءجۇز بەتكە سونىڭ ءبارى سىيىپ تۇر...
اكىم تارازي،
جازۋشى-دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى
«ەگەمەن قازاقستان»،1 تامىز، 2012 جىل
