قورعانىس سالاسىن مودەرنيزاتسيالاۋ: كاسىبي اسكەر - قاۋىپسىز ەل

3043
Adyrna.kz Telegram

قازاقستان الەمدىك ساياساتتىڭ قاي باعىتتا وزگەرىپ جاتقانىن كورىپ، ساراپتاپ، باعامداپ وتىر. گەوساياسي جاعداي كۇردەلەنىپ، قىرعي-قاباقتىق ارتۋدا. الەمنىڭ بىردە-ءبىر ەلى ءوزىن تولىق قاۋىپسىزدىكتە سەزىنە المايدى. وعان ءتۇرلى فاكتورلەر اسەر ەتۋدە. تەرروريزم، ءدىني ەكسترەميزم، ءبولىپ ال دا بيلەي بەر ءپرينتسيپىن تۋ ەتكەن سەپاراتيزم، سوعىس جاريالاماي وزگەنىڭ جەرىندە اسكەري قيمىلدار جۇرگىزەتىن گيبريدتىك سوعىس جانە باسقالار. بۇل قاۋىپتەردەن ەشقانداي مەملەكەتارالىق قۇجاتتار، حالىقارالىق كەلىسىمدەر، بۇۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن زاڭدار ساقتاي دا، قورعاي دا المايدى. وعان جەرىنەن ايىرىلعان ۋكراينا، لاڭكەستىكتىڭ قۇربانى بولعان تاياۋ شىعىس ەلدەرى دالەل. بۇل قاۋىپتە مەملەكەتتەر جالعىز. ولاردى تەك قانا وزدەرى قورعايدى. مەملەكەتتەگى تىنىشتىق پەن بەيبىتشىلىكتىڭ كەپىلى تەك قانا قۋاتتى، كاسىبي، جىلدام اسكەر بولماق. بۇل شىندىق.

قازاقستان بارلىق قاۋىپتى ەسكەرە وتىرىپ، الەم ەلدەرىنىڭ قورعانىس سالاسىنىڭ تاجىريبەلەرىن جيناقتاپ، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە كەلەدى. ويتكەنى قاۋىپتىڭ ءتۇرى ارتقان سايىن، اسكەردى سول قاۋىپتى زالالسىزداندىرۋعا بەيىمدەپ وتىرۋ اسا ماڭىزدى. 2014 جىلى ۋكراينادا سەپاراتيزم باس كوتەرىپ، ەلدىڭ شىعىسى وتقا وراندى. ءار ايماقتا قارۋلى بۇلىكشىلەر ەلدىڭ تىنىشتىعىن بۇزىپ، مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن شايقالتتى. ارينە وعان سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرى جوعارى بولدى. وتتى كىم جاعىپ، شوقتى كىم ۇرلەگەنىن جاقسى بىلەمىز. مىنە، سول ساتتە كيەۆ قاۋىپتى ايماقتارعا اسكەري كۇش جىبەرىپ، جىلدام ارەكەت ەتۋدە كەش قالدى. سەبەبى تۇراقتى اسكەر سانى از، ال رەزەرۆتىك اسكەري جۇيە قالىپتاسپاعان ەدى. رەزەرۆتىك اسكەري جۇيەنى كيەۆ تەك قانا 2017 جىلى ناقتى قالىپتاستىرا الدى.

2011 جىلى سيريانىڭ ءار ايماعىندا كوتەرىلىس بۇرق ەتتى. ارتىنشا نارازى حالىقتىڭ اراسىنا لاڭكەستىك ۇيىمدار كىرىپ، ەلدىڭ بەرەكەسىن قاشىردى. سيريانىڭ دا قورعانىس جۇيەسىندە جانعان وتتى جىلدام ءسوندىرىپ، ەل تىنىشتىعىن ساقتاپ قالاتىن جىلدام اسكەري جۇيە جوق ەدى. ونىڭ سوڭى نەگە اكەلگەنىن جاقسى كورىپ وتىرمىز.
قازاقستان اتالمىش قاۋىپتەردى ەسكەرە وتىرىپ اسكەري سالادا ۇلكەن مودەرنيزاتسيالاۋ، رەفورمالار جاساۋدا. ەسكى قارۋ تۇرلەرىن جاڭالاۋ، جاڭا قارۋ تۇرلەرىن ساتىپ الۋ، اسكەري فورمانى جەتىلدىرۋ مەن زاماناۋي تاكتيكالاردى ساربازدارعا ۇيرەتۋ، تاجىريبە الماسۋدى ارتتىرۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى قورعانىس سالاسىنا ەنگىزۋ ىسكە اسۋدا. ەندى مىنە قازاقستان قورعانىس سالاسى رەزەرۆتىك اسكەردى جاساقتاۋعا قاتىستى ۇسىنىستار جاساپ، ونى زاڭ جۇزىندە بەكىتۋ جۇمىستارىن باستادى. ول دەگەنىمىز نە؟

قازاقستاندا رەزەرۆتىك اسكەر بولماق. بۇل تۇراقتى اسكەردەن بولەك، كەلىسىمشارت ارقىلى قىزمەت ەتەتىن (كونتراكتنيك) ساربازداردان وزگەشە. ۇقساس، الايدا ايىرماشىلىقتارى بار. رەزەرۆتىك اسكەرگە ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن ازامات شاقىرتۋ الۋى مۇمكىن. شاقىرتۋدى قابىل الۋ ەرىكتى تۇردە بولادى. ول دەگەنىمىز ازامات شاقىرتۋدى قابىل الىپ، اسكەري بولىمشەمەن كەلىسىم جاساسىپ، رەزەرۆتىك اسكەرگە قوسىلادى نەمەسە ودان باس تارتادى. كۇشتەۋ، ماجبۇرلەۋ جوق. وتاندى قورعاۋ جۇرەك قالاۋىمەن بولاتىن دۇنيە.

رەزەرۆتىك اسكەرگە شاقىرىلىپ، ونى قابىل العاندار اسكەري بولىمشەمەن تۋرا 3 جىلعا كەلىسىم جاساسادى. شاقىرتۋ بارىسىندا اسكەري ينستيتۋت، وقۋ ورنىن بىتىرگەندەر مەن اسكەري قىزمەتتە بولعاندارعا باسىمدىق بەرىلەدى. ءدال سول سياقتى اسكەري قىزمەتتە بولعان ايەلدەر قاۋىمى دا قاتىسا الادى. ياعني بۇل تۇرعىدان دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار، تەڭدىك ءپرينتسيپى، گەندەرلىك تەڭدىك جۇيەسى ساقتالعان. رەزەرۆتىك اسكەرگە كىرگەن جاندارعا ءبىرشاما ماتەريالدىق يگىلىكتەر بار. ءۇش جىل بويى اي سايىن ەڭ تومەنگى جالاقى كولەمىندە قارجى ءتۇسىپ وتىرادى. ول قازىرگى جاعدايدا 42500 تەڭگە. ال دايىندىق بارىسىندا الاتىن ايلىعىنىڭ تەڭ جارتىسىن مەملەكەت تولەيدى. اسكەري دايىندىق جىلىنا 2 مارتە 60 كۇن بولادى. بۇل دەگەنىمىز ءار اسكەري دايىندىققا شاقىرتۋ ۇزاقتىعى ءبىر ايدى قۇرايدى دەگەن ءسوز. اسكەري دايىندىقتا بولعان ساتتە، رەزەرۆيستى جۇمىس ورنى جۇمىسىنان شىعارا المايدى. ونى زاڭ جۇزىندە قورعايتىن مەحانيزم قاراستىرىلۋدا.

رەزەرۆتىك اسكەردىڭ موبيليزاتسيا كەزەڭىندەگى اسكەردەن ايىرماشىلىعى جىلدامدىعى مەن كاسىبيلىگىندە. ۇرىس جاعدايىندا اسكەري مىندەتتىلەردى مايدانعا شاقىرتۋ ءبىرشاما ۇزاق ۋاقىتتى الادى. ولاردى اسكەري بولىمشەگە شاقىرتۋ ءتىزىمىن جاساۋ، شاقىرتۋ، تىركەۋ جانە ارنايى دايىندىقتان وتكىزۋ كەمى 1-2 ايعا سوزىلاتىن پروتسەسس. ال رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەر بىردەن اسكەري بولىمشەگە كەلىپ، قارۋىن اسىنىپ، وتاندى قورعاۋعا ءبىر-ەكى كۇننىڭ ىشىندە اتتانىپ كەتەدى. ويتكەنى وندا جىلىنا ەكى مارتە قايتالايتىن اسكەري دايىندىق پەن تاكتيكا، ۇرىسقا دەگەن ساقاداي سايلىق بار. رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەر ۇرىس دالاسىنا جىلدام جەتەدى، سول ارقىلى ماڭىزى بار پوزيتسيالاردى ۇستاپ قالادى.

رەزەرۆتىك اسكەردى قاشان ەنگىزەتىنى ناقتى بەلگىلى ەمەس. جوسپار بويىنشا پارلامەنتتە تالقىلانىپ، ارنايى زاڭ بولىپ بەكىتىلگەننەن كەيىن، العاشقى شاقىرتۋلار 2024 جىلدىڭ ورتاسى مەن 2025 جىلدىڭ باسىندا بولماق دەگەن جوسپار بار. باستاپقىدا 1000 سارباز شاقىرتىلماق. كەيىننەن ولاردىڭ سانى ارتپاق. رەزەرۆتەگى اسكەر جاڭا تاكتيكا، زاماناۋي قارۋ تۇرلەرىن، ستراتەگيانى مەڭگەرىپ شىقپاق.

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر