مەكتەپتەگى تاريحي كىتاپتاردا بۇل جايىندا كوپ ايتىلماسا دا، ۆەرماحت جاعىندا كازاك اسكەرلەرى كوپ بولعان. عاسىرلار بويى رەسەي يمپەرياسىنىڭ جازالاۋشى جاساعى ءرولىن سومداعان كازاك جاساقتارىنىڭ گەرمانياعا ءوتىپ كەتۋىنىڭ ءوز تاريحي سەبەپتەرى دە بار. رەسەي يمپەرياسى قۇلار ساتتە كازاكتار ەكىگە جارىلدى. ءبىرى جاڭا بيلىكتى قولداسا، ءبىرى اقتار جاعىنا شىعىپ، سوعىستى. كەيىننەن جەڭىسكە جەتكەن كوممۋنيستەر ول تاريحي ءساتتى ۇمىتقان جوق. جاڭا بيلىك ولاردىڭ دارەجەلەرىن تومەندەتىپ، جەرلەرىن تارتىپ الدى. كۇشتەپ باسقا ايماقتارعا قونىستاندىردى. قىزىلدار جاعىندا بولعان كازاكتارعا عانا اسكەري قىزمەت الۋعا رۇقسات ەتتى. وسىنداي قۋدالاۋ ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن مىڭداعان، ءتىپتى جۇزدەگەن مىڭ كازاك قازا تاپقان دەگەن دەرەكتەر بار. بىراق 30-جىلدارى كسرو كەنەتتەن كازاكتارعا ءىشى جىلي قالدى. ولار كازاك جاساقتارىن قايتادان اسكەرگە الۋدى ويلاپ، 1936 جىلى رۇقسات ەتتى. ءسويتىپ اقىرىنداپ قايتادان كازاچەستۆولار قالپىنا كەلە باستادى.
1941 جىلى سوعىس باستالدى. كوپتەگەن كازاك جاساقتارى كسرو ءۇشىن جان بەرىپ جاتقاندا، تاريحي ەڭبەكتەرىن ۇمىتىپ، 20-30 جىلدارى قىرعىن سالعان كوممۋنيستىك بيلىكتىڭ قىلمىسىن كەشىرە الماعان كازاكتار ۆەرماحت جاعىنا ءوتىپ كەتتى. كوبىنە سس-ءتىڭ قۇرامىندا سوعىسقان ولار جان اياماي شايقاستى. ءتىپتى گيتلەردىڭ ءوزى ەرلىكتەرىنە ءسۇيسىنىپ، حات جولداعان دەسەدى.
1943 جىلى 10-قاڭتارعا ۆەرماحت اسكەرىنىڭ قۇرامىندا بولعان كازاكتاردان «كازاچي ستان» ۇيىمى قۇرىلدى. وندا 110 مىڭ كازاكتار بار ەدى. ەرلەر، ايەلدەر، بالالار. كوبىنە كازاك جاساقتارى كەڭەستىك پارتيزاندارعا قارسى سوعىستى. يتاليا مەن پولشادا انتيگەرماندىق جاساقتارعا قارسى وپەراتسيالار جۇرگىزدى. كازاك جاساقتارى 1944 جىلدان باستاپ اقش ساربازدارىنا قارسى ۇرىستارعا قاتىستى. ال گەرمانيا تالقاندالعاننان كەيىن، 50 مىڭ كازاك اعىلشىن جاساقتارىنىڭ قولىنا ءتۇسىپ، 1945 جىلى 28-مامىر مەن 5-ماۋسىم ارالىعىندا كسرو-عا بەرىلدى. بۇل ماسكەۋ مەن لوندون اراسىنداعى ءوزارا كەلىسىم اياسىندا ىسكە اسقان بولاتىن. كوبىنە كازاكتار «كيلحول» وپەراتسياسىنىڭ اياسىندا ماسكەۋگە بەرىلدى. كازاك جاساقتارىنىڭ قولباسشىلارى كراسنوۆ پ. ن، كراسنوۆ س. ن، شكۋرو ا. گ ءولىم جازاسىنا كەسىلىپ، 1947 جىلى دارعا اسىلدى. مىڭداعان كازاك لاگەرلەرگە ايدالدى. 1955 جىلى عانا گەرمانيا جاعىندا سوعىسقان كەڭەس ازاماتتارىنا امنيستيا جاريالانعاننان كەيىن عانا، بىرقاتارى بوساتىلدى. ال رەسەيدە ءالى كۇنگە دەيىن بۇل تاقىرىپ جابىق كۇيىندە تۇر.
اسحات قاسەنعالي،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
