ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە قاراستى تۇركسوي كافەدراسىندا تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋىنىڭ 93 جىلدىعىنا «تۇركىلەردىڭ مەرەيلى مەرەكەسى» اتتى سالتاناتتى كەش ءوتتى.
سالتاناتتى شارا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك انۇراندارىمەن اشىلدى. ەڭ ءبىرىنشى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، ف.ع.د.، پروفەسسور بايان جۇباتوۆا ءسوز سويلەپ، تۇركيالىق باۋىرلاس حالىقتى ءتول مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى. «قازىرگى تۇركسوي، بۇرىنعى تۇرىكتانۋ كافەداسىندا تۇركيا تاۋەلسىزدىك كۇنىن جىل سايىن اتاپ ءوتۋ داستۇرگە ەنگەن. بۇل يگى ءداستۇر ارمەن قاراي دا جالعاسىن تاۋىپ وتىرادى. بيىل بۇل شارا وزگەشە، ايرىقشا دايىندىقپەن اتالىپ ءوتىپ وتىر» دەيدى فاكۋلتەت دەكانى.
كەلەسى كەزەكتە تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ الماتىداعى باس كونسۋلى رىزا قاعان يىلماز مىرزا ءسوز الىپ، ۇيىمداستىرۋشىلارعا زور العىسىن ءبىلدىردى. ەكى ەلدىڭ تۋىستىق قارىم-قاتىناسىن نىعايتۋداعى قازۇۋ-دىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتتەتىنىڭ، ونىڭ ىشىندە تۇركسوي كافەدراسىنىڭ وراسان زور ۇلەسىن اتاپ ءوتتى. رىزا قاعان يىلماز مىرزا ءوز سوزىندە قازاق ەلى مەن تۇركيانىڭ ۇزاق جىلعى باۋىرلاستىق قارىم-قاتىناسىنا تولىمدى شولۋ جاساپ شىقتى. بۇدان كەيىن مۇستافا كەمال اتاتۇرىك تۋرالى شاعىن دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. اسىرە دىنشىلدىك تۇڭعيىعىنا كەتىپ، قۇردىمعا تۇسكەن وسمانلىلار پاتشالىعىن جاڭاشا زايىرلى دامۋ داڭعىلىنا تۇسىرگەن اتاتۇرىك تۇرىك حالىقتارىنىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعى جولىندا دا كوپ ەڭبەك سىڭىرگەنى بارشامىزعا ءمالىم. 1923 جىلى 29 قازاندا تۇركيا دەموكراتيالىق رەسپۋبليكا رەتىندە جاريالاندى. بۇل كۇن بۇگىندە تۇركيا تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى رەتىندە اتالىپ وتەدى. بۇل، البەتتە، اتاتۇرىكتىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسى بولاتىن. اتاتۇرىكتىڭ ءوز ۇلتىن سۇيەر مەملەكەتشىلدىگى ءاربىر ەلدىڭ باسشىلارى ءۇشىن دە ۇلگى بولارلىق ءىس دەپ بىلەمىز. شارانىڭ قۇرمەتتى قوناقتارى رەتىندە تۇركى حالىقتارى مادەني قورىنىڭ پرەزيدەنتى احمەت داعدۇران, شەت تىلدەر جانە ىسكەرلىك كارەرا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، دوكتور، پروفەسسور سابري حيزمەتلي، ەۋرازيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، دوتسەنت، دوكتور نەۆزات شيمشەك مىرزا جانە تاعى باسقا تۇرىكتانۋشى عالىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى. تۇركسوي كافەدراسىنىڭ IV كۋرس ستۋدەنتى ديليارام ايۋپوۆانىڭ وقۋىندا قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ماعجان جۇماباەۆتىڭ «الىستاعى باۋىرىما» اتتا تۇرىك باۋىرلاستارعا ارنالعان ولەڭىن اسەرلى ەتىپ وقىپ شىقتى. وسى وقۋ ورداسىنىڭ I كۋرس ستۋدەنتى ديلناز تولەگەنوۆا ءور رۋحتى كونە تۇرىك بابالارىمىزعا ارنالعان ماعجان جۇماباەۆتىڭ 
«تۇركىستان» اتتى ولەڭىن ورتاعا سالدى. سونىمەن قاتار، II كۋرس ستۋدەنتتەرى تاراپىنان «حالاي» اتتى تۇرىكتەردىڭ حالىق ءبيى ەل نازارىنا ۇسىنىلدى. ال I كۋرس ستۋدەنتتەرى قازاقتىڭ حالىق ءبيى «قارا جورعانى» بيلەپ، ەل قوشامەتىنە بولەندى. سۇلتان سماقوۆ، داۋلەت توقبولاتوۆ ەسىمدى ستۋدەنتتەر تۇرىك تىلىندە مانەرلەپ ولەڭ وقىپ، كورەرمەننىڭ كوڭىلىن قوش ەتتى. شاراعا ارنايى كەلگەن «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ رەداكتورى، ستسەناريست، بەلگىلى ءانشى، ونەرتانۋشى ەرلان تولەۋتاي اعامىز بالۋان شولاقتىڭ «سەنتيابر» ءانىن شىرقاتا ورىنداپ، جينالعان جۇرتتى ەرەكشە ءتانتى ەتتى. حالىقتىڭ سۇراۋى بويىنشا ول ەكىنشى رەت ساحناعا شىعىپ، ءبىرجان سالدىڭ «وڭ ساۋساق» ءانىن قۇبىلتا، ارقالانا ورىنداپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ونەرىن ءوز دەڭگەيىندە تانىتا ءبىلدى. سونىمەن قاتار، قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ I كۋرس ستۋدەنتى مۇحتار ءادىل قازاقتىڭ بەلدى كومپوزيتورى قۇلشاردىڭ «كەربەزكەرىك» كۇيىن، ايگىلى داۋلەسكەر كۇيشى داۋلەتكەرەيدىڭ «تۇركىمەن» («كورۇعلى») كۇيىن ورىنداپ، جۇرتشىلىق نازارىنا ىلىكتى.
كەش سوڭىندا تۇركسوي كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەردەن زاداۇلى قاجىبەك مىرزا قورتىندى ءسوز سويلەپ، جينالعان قاۋىمعا العىس ءبىلدىردى.
ارمان سەرىكۇلى
