تەاترتانۋ سالاسىنا سانالى عۇمىرىن ارناعان باعىبەك قۇنداقباەۆ، اشىربەك سىعاي دۇنيەدەن وتكەلى «سىن مەن سىنشى جوق» دەۋشىلەر قاتارى ەتەك الدى. الايدا ۇلى سىنشىلاردىڭ سوڭىندا تەك كىتاپتارى عانا ەمەس، ولاردىڭ ءتالىمىن العان، ءىزىن جالعاستىرۋشى شاكىرتتەرىنىڭ قالعاندىعى كوپشىلىككە جاقسى ءمالىم. اتاپ ايتقاندا، تەاتر سىنشىلارى ب.نۇرپەيىستىڭ، ا.مۇقاننىڭ، ا.ەركەبايدىڭ، م.جاقسىلىقوۆانىڭ، ز.يسلامباەۆانىڭ، ن.ەسكەندىروۆتىڭ، ا.قادىراليەۆانىڭ، ا.احمەتتىڭ ت.ب. قالامىنان قانشاما عىلىمي ەڭبەكتەر مەن مونوگرافيالار، سىني ماقالالار دۇنيەگە كەلدى. جۋىردا عانا قازاق توپىراعىندا تەاترتانۋ ماماندىعى بويىنشا ماماندار دايىنداپ جاتقانىمىزدىڭ وتىز جىلدىعى اتاپ ءوتىلدى. ياعني، ۇلى ۇستازداردىڭ جولىن قۋعان شاكىرتتەر «ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ» تەاتر ونەرىنىڭ جەمىستى جۇمىس جاساۋىنا بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ ۇلكەن جۇمىس اتقارىپ كەلەدى. سولاردىڭ بىرەگەيى – «حالىقارالىق تەاتر سىنشىلارى بىرلەستىگى» قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرىلىپ، قالىپتاسۋى. وتكەن جىلدىڭ باسىندا، تەاتر سىنشىلار بىرلەستىگىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە اشىلۋىنا ونەرتانۋ كانديداتى، دوتسەنت ا.ەركەباي كوپ كۇش جۇمسادى. قازىرگى كەزدە اتالعان قاۋىمداستىقتىڭ پرەزيدەنتى انار سايىمجانقىزى ءبىر جىل اياسىندا بىرنەشە-ءىس شارالاردى ۇيىمداستىرىپ، تەاتر ۇجىمدارىمەن تىعىز جۇمىس ىستەدى. اسىرەسە، كارانتين كەزىندە ونلاين وقىلىمدارىن جانە حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق تەاتر كونفەرەنتسيالارىن وتكىزىپ، كەلەلى ماسەلەلەردى قوزعاۋعا ۇيىتقى بولا ءبىلدى.
كاسىبي مامانداردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ەلىمىزدەگى بارلىق تەاتر بويىنشا ساندىق ساراپتامالار جۇرگىزەتىن، جىل بويىنا ۇزدىك دەپ تانىلعاندارعا «سىنشى جۇلدەسىن» ۇسىناتىن بۇل ۇيىم بيىل دا «قازاقستان تەاترلارى – 2020» اتتى كونفەرەنتسيانى كارانتينگە بايلانىستى Zoom پلاتفورماسىندا 14 قاڭتار كۇنى وتكىزدى. وسىعان بايلانىستى «International Union of تheatre Critics» – «حالىقارالىق تەاتر سىنشىلارى بىرلەستىگى» 2020 جىلى (كۇنتىزبەلىك) تەاتردا جاسالعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىن انىقتاۋ ماقساتىندا ارنايى قۇراستىرىلعان ساۋالناما سۇراقتارىن ەلىمىزدىڭ بارلىق 60 مەملەكەتتىك جانە تاۋەلسىز تەاترلارىنا جىبەردى. بۇعان جاۋاپ بەرگەن 40 تەاتردىڭ نەگىزىندە مونيتورينگ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، شىعارماشىلىق ءارى ساندىق كورسەتكىشى بويىنشا قورىتىندىسىن شىعاردى.
ەكىنشى جىل ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان ساراپتامانى ەلىمىزدىڭ بەلگىلى تەاترتانۋشىلارى – س.قابديەۆا، ب.نۇرپەيىس، ا.مۇقان، ا.ەركەباي، م.جاقسىلىقوۆا، ز.يسلامباەۆا، ا.احمەت، سونداياق جاس ماماندار ن.قۇمارعاليەۆا، م.بەكايداروۆا، ۇ.قۇرمانباي، م.سارىباي، ج.تۇرماعانبەت ت.ب. جۇرگىزدى. سونىمەن قاتار، وبلىس تەاترلارىندا، مادەنيەت پەن ونەر سالاسىندا قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن تەاترتانۋشىلار مەن ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى دە مونيتورينگ جاساۋعا ءبىر كىسىدەي اتسالىستى.
Zoom پلاتفورماسىندا وتكىزىلگەن بۇل ونلاين كونفەرەنتسيا كارانتيندە اۋىر ىندەتتەن كوز جۇمعان ساحنا ساڭلاقتارى مەن قازاق مادەنيەتىنىڭ وركەندەۋىنە قىزمەت ەتكەن تۇلعالاردى ەسكە الۋعا 1 مينۋتتىق ۇنسىزدىكتە ولاردىڭ سۋرەتتەرىنەن قۇرالعان ۆيدەوروليكتى كورسەتۋدەن باستادى. ۆيدەوروليكتىڭ اۋەنى رەتىندە نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى «شابىت» ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى، ءا.سىعاي شەبەرحاناسىنان بىتىرگەن ق.ەجەمبەكتىڭ «تۇلعالار قايتىپ بارادى» ءانى قويىلدى. وكىنىشكە وراي، (زۋم پلاتفورماسىنىڭ مۇمكىنشىلىگىنە بايلانىستى) ەستىلمەي قالدى. ودان كەيىن مودەراتور ا.مۇقان تىزگىندى بىرلەستىكتىڭ باسشىسى – ا.ەركەبايعا ۇستاتتى. ول قىرىق تەاتردىڭ ءبىر جىل كولەمىندە 144 جاڭا تۇساۋى كەسىلگەن پرەمەرالارى مەن ەكى ونلاين فەستيۆالدەرىنە تولىقتاي توقتالدى جانە بالالارعا ارنالعان قويىلىمدار مەن قۋىرشاق تەاترلارىنىڭ وندىقتارىن دا تىلگە تيەك ەتتى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە بولىپ جاتقان پاندەمياعا، كارانتيندىك ىسشارالارعا قاراماستان تەاترلاردىڭ ۇلكەن جۇمىس اتقارعاندىعى تەاتر ۇجىمدارىنىڭ ەرلىگى ەكەندىگىن باسا ايتتى. ال كەلەسى ءسوزدى العان ا.مۇقان قازىرگى دراماتۋرگيا ماسەلەسىنە توقتالىپ، 15-تەن اسا دراماتۋرگتەردىڭ شىعارمالارى كوپتەگەن تەاترلاردا قوس-قوستان قويىلىپ جاتقاندىعىنا نازار اۋدارتتى. ۇلى ابايدىڭ مارتەبەلى مەرەيتويى قارساڭىندا دانانىڭ دارا ساحنالىق بەينەسىن، الەۋمەتتىك ءومىر بولمىسىن ساحنا تىلىندە سويلەتۋ سياقتى كۇردەلى كوركەمدىك مىندەتتى تەاترلار ابىرويمەن اتقارعاندىعىن ايتىپ، اباي تاقىرىبى – ماڭگىلىك رۋحاني قۇندىلىق ەكەندىگىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
جارتى جىل، ودان دا كوپ ۋاقىتتا جابىق بولعان ۇجىمداردىڭ ونلاين جۇمىستارى دا، سايت پاراقشالارى دا سىنشىلاردىڭ كوزىنە ىلىكتى. ساراپتاۋداعى كەلەسى ماسەلە ونلاين فورماتتاعى يۋتۋبقا سالىنعان سپەكتاكلدەر، ينستاگرام مەن فەيسبۋك پاراقشالارى تۋرالى ج.تۇرماعانبەت، ال تەاترلاردىڭ باقپەن جۇمىسىنا ءارى تەاتر سايتتارى تۋراسىندا م.بەكايداروۆا تولىقتاي توقتالىپ، جەتىستىكتەر مەن كەمشىن تۇستارىن الداعى جىلدا قولعا الۋعا تىلەك ءبىلدىردى.
ايتا كەتەتىن جاڭالىق، ەلىمىزدىڭ ۇلكەن تەاترلارىنىڭ قاتارىنداعى استانا وپەرا تەاترى مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى دا جىبەرىلگەن انكەتالارعا جاۋاپ بەرىپ، اتاۋلى شاراعا دەن قويدى. سوندىقتان دا، كەلەسى جىلعا مۋزىكالىق (وپەرا، وپەرەتتا), حورەوگرافيالىق جانە ميۋزيكل تەاترلارىنا ارنايى نوميناتسيا تاعايىندايتىندىلىعى تۋرالى ماسەلە جوسپارعا الىندى.
بۇل ءىس-شاراعا مادەنيەت مينيسترلىگىنەن جانە 80-نەن اسا تەاتر ماماندارى قاتىستى. ونىڭ ىشىندە تەاتر ديرەكتورلارى، كوركەمدىك جەتەكشىلەر مەن رەجيسسەرلەر، دراماتۋرگتەر ت.ب. بولدى. تەاتر سىنشىلارىنىڭ ەڭ كوپ پرەمەرالىق سپەكتاكلدەردى قويعان تەاترلاردىڭ، رەجيسسەرلەردىڭ العاشقى وندىقتارى انىقتالىپ، قۇتتىقتاۋلار ايتىلدى. سونىمەن قاتار، تەاترتانۋشىلار ءوز تاراپتارىنان «سىنشىلار جۇلدەسىمەن» بىرنەشە نوميناتسيالار بويىنشا ماراپاتتاردى دا تابىس ەتتى.
2020 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا «سىنشىلار جۇلدەسىمەن» ماراپاتتالعاندار:
1. «باق-پەن ۇزدىك جۇمىس ىستەگەن تەاتر» نوميناتسياسى بويىنشا:
- مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترى;
- اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترى;
- ك.س.ستانيسلاۆسكي اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك حالىقتار دوستىعى وردەندى ورىس دراما تەاترى;
2. «ۇزدىك سايت» نوميناتسياسى بويىنشا:
- ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى;
- استانا وپەرا تەاترى;
- م.گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترى;
- ن.ساتس اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترى;
- مەملەكەتتىك رەسپۋبليكالىق اكادەميالىق كورەي مۋزىكالىق كومەديا تەاترى;
- قاراعاندى اكادەميالىق مۋزىكالىق كومەديا تەاترى;
- 3. «ونلاين فورماتتاعى ەڭ بەلسەندى تەاتر» نوميناتسياسى بويىنشا:
- اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترى;
- الماتى قالالىق مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترى;
- م.گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترى;
- رەسپۋبليكالىق نەمىس دراما تەاترى;
- تەمىرتاۋ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترى;
4. «جىلدىڭ جاڭا ەسىمى» نوميناتسياسى بويىنشا:
- رەجيسسەر گاۋحار اداي;
5. «ۇزدىك مەرەيتويلىق قويىلىم» (ابايدىڭ 175 جىلدىعىنا ارنالعان) نوميناتسياسى بويىنشا:
- م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ «قارا» (رەجيسسەرى ج.جۇمانباي) سپەكتاكلى;
6. «ۇزدىك ستسەنوگرافيا» نوميناتسياسى بويىنشا:
- م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ «ابايدىڭ جۇمباعى» قويىلىمىنىڭ سۋرەتشىسى مۇرات ساپاروۆ;
7. «ۇزدىك اكتريسا» نوميناتسياسى بويىنشا:
- ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ «شاعالا» قويىلىمىنداعى اركادينا ءرولىن سومداعان جانار ماقاشەۆا;
8. «ۇزدىك اكتەر» نوميناتسياسى بويىنشا:
- باتىس قازاقستان وبلىستىق ح.بوكەەۆا اتىنداعى دراما تەاترىنىڭ «مەن» قويىلىمىنداعى مەن ءرولىن سومداعان ەربول ەسەندوسوۆ;
9. «ۇزدىك بالالارعا ارنالعان قويىلىم» نوميناتسياسى بويىنشا:
- الماتى قالاسى مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترىنىڭ «ۇيشىك» cپەكتاكلى (اۆتور ە.لوكشينا، رەجيسسەرى ا.زايتسەۆ);
10. «ۇزدىك رەجيسسەر» نوميناتسياسى بويىنشا:
- ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ «قۇلاگەر» قويىلىمى ءۇشىن فارحاد مولداعاليەۆ;
11. «ۇزدىك قويىلىم» نوميناتسياسى بويىنشا:
- ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ «شاعالا» سپەكتاكلى (اۆتور ا.پ.چەحوۆ، رەجيسسەر ە.نۇرسۇلتان).
قورىتا كەلە، تەاترلارىمىزدىڭ باعىت-باعدارىن ايقىنداپ، رەپەرتۋار ساياساتى مەن ونداعى شىعارماشىلىق پروتسەسستى ۋاقىتىلى ساراپتامادان وتكىزۋ – تەاتر سىنشىلارىنىڭ كاسىبي ەڭبەكتەرىن قاجەت ەتەتىنى ءسوزسىز. سەبەبى، سىني تالداۋلار مەن جىلدىق ساراپتاما جاساۋ تەاترسۇيەر قاۋىم مەن ءتۇرلى مەمكەمەلەر تاراپىنان دا سۇرانىستار تۋدىرىپ وتىر. ارينە، بيىل پاندەمياعا بايلانىستى جىلدا ۇيىمداستىرىلاتىن فەستيۆالدەر مەن گاسترولدەردىڭ بولماۋى، كارانتيندىك ءتارتىپتىڭ رامكاسىندا تەاتر سىنشىلارى وبلىستىق تەاترلارداعى پرەمەرالاردى تاماشالاي الماعاندىقتان «سىنشىلار جۇلدەسىن» - تەاترتانۋشىلار بارىپ-كورگەن، تالقىلاعان سپەكتاكلدەرگە، قالالىق تەاترلارعا تابىستاعانىن دا جاسىرمايمىز. ال ونلاين فورماتتا وتكەن دۇنيەلەرگە، ياعني يۋتۋب سپەكتاكلدەرى مەن باق جانە سايت جۇمىستارى 40 تەاتر بويىنشا ەسكەرىلىپ، نوميناتسيالار بەرىلدى.
سونىمەن قاتار، بيىل «حالىقارالىق تەاتر سىنشىلارى بىرلەستىگىنىڭ» اتقارعان قىرۋار جۇمىستارى مادەنيەت ءمينيستىرىنىڭ نازارىنا ءىلىنۋىنىڭ ءوزى ساراپتامانىڭ اۋقىمىن كەڭەيتىپ، كاسىبي سىنشىلاردىڭ دارەجەسىن وسىرە ءتۇستى. بۇل ءىس-شارا تەاترلاردىڭ اتقارعان ەڭبەكتەرىنە كاسىبي تۇرعىدا باعا بەرىپ، ولاردىڭ شابىتتاۋىنا، العا قاراي ۇمتىلۋىنا موتيۆاتسيا بەرىپ، تەاترلار دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. بولاشاقتا بۇل ءۇردىس ءوز جالعاسىن تاۋىپ، بارلىق تەاترلاردىڭ سىنشىلارمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس جاساۋىنا اكەلەتىنىنە سەنىمىمىز مول.
نازەركە قۇمارعاليەۆا - تەاترتانۋشى،
ونەرتانۋ عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى
