كەشە جۇمىستان كەلە جاتىپ دۇكەنگە سوقتىم. كەزەكتە تۇرمىز. الدىمدا كىشكەنتاي قىزىن ەرتكەن كەلىنشەك تۇر. قىزى شامامەن بەس جاسار.
— اناشىم، ازىق-تۇلىكتى جىلجىمالى جولاققا مەن سالايىنشى؟ — دەپ ەركەلەي سۇرادى قىزى.
قاتتى كومەكتەسكىسى كەپ تۇرعانى بايقالادى.
اناسى ابىگەرلەنىپ تۇر. ءبىر جاققا اسىعىپ تۇردى ما ەكەن، الدە ۇيقىسى قانباي قالدى ما ەكەن، كىم بىلگەن...
— ماقۇل، تەزدەت... — دەدى ەشتەڭەگە ءمان بەرمەستەن.
قىزى بار ىنتاسىمەن ارباداعى ازىق-تۇلىكتىڭ ءبارىن جىلجىمالى جولاققا تۇسىرە باستادى. اسىعىس. اسىقپاعاندا شە، اناسى وسىنشا ماڭىزدى ءىستى سەنىپ تاپسىردى عوي. كەنەتتەن...
تارى سالىنعان پاكەت قىزدىڭ قولىنان سۋسىپ ءتۇسىپ، جەرگە تارس ەتتى دە، جارىلىپ قالدى. تارىسى كوپ شاشىلا قويمادى. بىراق پاكەتى جىرتىلدى. قىزدىڭ ەسى شىعىپ كەتتى. نە ءبۇلدىردىم دەپ قاراپ تۇر.
— انە، — دەپ شەشەسى كەيىدى. — وسىلاي بولارىن ءبىلىپ ەم. سەنگەن قويىم سەن بولساڭ، وسى عوي، انە... قولىڭا نە ۇستاپ تۇرسىڭ؟ كىرىسە كەتسەڭ، بۇلدىرە سالاسىڭ... ەندى جاڭالاپ تارى اكەلۋ كەرەك.
قىز ءۇنسىز جىلاپ تۇر. ول ەندى ەشتەڭەنى دە جولاققا سالعىسى كەلمەي قالدى. قولى كىنالى سەكىلدى. قولىنان تۇك كەلمەيدى. اناسى سولاي دەدى.
— ماعان بەرە سالىڭىز، كوپ شاشىلا قويمادى عوي، جاڭا پاكەتكە سالىپ بەرەيىن، ءسىز جىرتتىڭىز، ءسىز ساتىپ الىڭىز، - دەدى كاسسير.
— ءبىز جىرتپادىق، ءبىز ءتۇسىرىپ الدىق. پاكەتى ءوزى جىرتىلدى. ماعان ءبۇتىن پاكەت تارى كەرەك! — دەدى قاباعى تۇيىلگەن اناسى.
قالعان ازىق-تۇلىكتى جىلجىمالى جولاققا ءوزى سالدى. كەزەكتەگى ادامدارعا قاراماستان جاڭا پاكەت تارى اكەلۋگە كەتىپ قالدى.
— پاكەت بەرىڭىزشى، — دەپ كاسسيردەن پاكەت سۇراپ الدىم دا، جەرگە توگىلىپ قالعان تارىنى جيناپ سالا باستادىم. كاسسانىڭ جانىندا قورىققاننان تىپىر ەتپەي تۇرعان قىزعا قارادىم دا، — ماعان تارىنى جيناسىپ جىبەرشى، - دەپ ءوتىندىم.
ول تىزەرلەپ وتىردى دا، قوس قولداپ تارىنى جاڭا پاكەتكە سالا بەردى. اناسى جاڭا پاكەت تارىنى اكەلىپ، ساتىپ العان زاتتارىنا ەسەپ ايىرىسقانشا ەكەۋمىز توگىلگەن تارىنى جيناپ الدىق.
— مىنا تارىنى قايتەمىز؟ ءسىزدىڭ قىزىڭىز توگىپ العان تارىنى ايتام؟ – دەدى كاسسير.
اناسى ۇرىسقا دايىن تۇر ەكەن.
— سىزدەردە ءار زاتتىڭ قۇنىنا وسىنداي جاعدايعا ارنالعان ۇستەمە قوسىلادى. نە ىستەيمىز دەگەنىڭىز نە؟ مەن بۇكىل ىشىمدىكتى شاعىپ تاستاسام دا، تولەمەي كەتۋگە قاقىم بار. ال، مۇندا تارى عانا!
— سوندا توگىلگەن تارى ءۇشىن كىم تولەيدى؟ مەن بە؟ — دەپ كاسسير دە وتالا باستادى.
پاي! توقتاڭدار، جولداستار. بولماشىعا بولا ۇرىس شىعارعاندارىڭ نە؟ ءبىر-ءبىرىڭنىڭ كوڭىلدەرىڭدى قالدىرعاندارىڭ نە؟
— بۇل تارىنى مەن ساتىپ الايىن، — دەدىم مەن. — تەك ءسىزدىڭ قىزىڭىز ماعان زاتتارىمدى جولاققا سالۋعا كومەكتەسىپ جىبەرسىنشى، ماقۇل ما؟ ول زاتتاردى جىلدام تۇسىرەدى ەكەن. ال مەنىڭ قولىم اۋىرىپ تۇر ەدى.
قىزدىڭ اناسى مەنىڭ سەنىمدى كوزقاراسىما قادالىپ قالدى.
ەسىن جيا سالىسىمەن:
— ءيا، ليدوچكا، تاتەگە كومەكتەسىپ جىبەرشى... قولى اۋىرىپ تۇر ەكەن، - دەدى.
مەن ساۋ قولىممەن قىزىنا بايقاتپاي، اناسىنا «تاماشا» دەگەن بەلگىنى كورسەتتىم. ليدوچكا قايتا تىرىلگەندەي. اقىرىنداپ مەنىڭ زاتتارىمدى جولاققا قويا بەردى. شىن ىقىلاسىمەن كومەكتەستى. كوزىنىڭ قيىعىمەن اناسىنا قاراپ قويادى.
— قولعاناتىڭىز ءوسىپ قاپتى! قانداي تاماشا! — دەيمىن داۋىسىمدى شىعارىڭقىراپ ليدانىڭ اناسىنا، قىزى ەستىسىن دەپ.
— ءيا. ايتپاڭىز. ەدەندى دە جۋىپ تاستايدى. كىر جۋعىشتى دا قوسا الادى! – دەپ ول دا مەنى قوستاي كەتتى.
— ماسساعان! دايىن تۇرعان قالىڭدىق قوي! — دەپ مەنەن كەيىن تۇرعان اعاي بىزگە كومەكتەسىپ جىبەرگەنى.
— ءتۇشپارانىڭ نانىن جايۋعا دا كومەكتەستىم عوي! — دەگەندى ليدانىڭ ءوزى ۇيالىڭقىراسا دا، اناسىنىڭ ەسىنە ءتۇسىرىپ جاتىر.
— وووو، ءتۇشپارا ما؟! بۇل بالا ەمەس، عاجاپ بولدى عوي! وسكەندە – كۇندە ءبىر كۇيەۋ جىگىت قۇدا تۇسەتىن شىعار! ءوزىم-اق بۇگىن الار ەم، بىراق سوڭعى جيىرما ءتورت جىلدان بەرى باسىم بوس ەمەس. ايەلىم بولماعاندا بار عوي، ءيا...
كەزەكتە تۇرعانداردىڭ ءبارى كۇلكىگە قارىق بولدى. سول ارادا مەنىڭ زاتتارىم جولاققا ءتۇسىپ بولدى. مەن ولاردى پاكەتتەرگە سالىپ ۇلگەردىم. دۇكەننەن ليدانىڭ اناسىمەن قاتار شىقتىم.
— ليدا، سەن ۆەنەتسيانى كورگەنبىسىڭ؟ — دەپ سۇرادىم.
— ول قاي جاقتا؟
— الىستا.
— جوق. مەن قىرىمدا بولعام.
— بىلەسىڭ بە، مەن دە ءالى كورمەدىم. بىراق ۆەنەتسيادا كوگەرشىندەرى كوپ ارنايى الاڭ بار ەكەن دەپ ءبىر جەردەن وقىپ ەم. ولاردىڭ كوگەرشىندەرى ادامداردان قورىقپايدى ەكەن. قولعا ابدەن ۇيرەنگەنگەنى سونشا، ادام كورسە، يىعىنا قونىپ الادى ەكەن. باسىنا وتىرادى ەكەن. ادامدار سولارمەن سۋرەتكە تۇسەدى ەكەن. قانداي كەرەمەت، ءيا؟
— ءيا!
— ءدال قازىر ۆەنەتسياعا بارعىڭ كەلە مە؟
— ءدال قازىر؟ قالاي سوندا؟ — دەپ تاڭ قالدى ليدا.
— ءيا! — مەن تارى سالىنعان پاكەتتى سۋىرىپ قولىما الدىم. — ءدال قازىر، وسى جەردەن ۆەنەتسيا جاسايمىز.
دۇكەننەن ءسال ارىرەك شىقتىق. ەشكىمگە بوگەت جاسامايتىن الاڭقايعا كەلدىك.
— ليدا، سەن باعانا تارىنى اقىرىن عانا ءتۇسىرىپ الدىڭ. شاشىلماي قالدى. ال، قازىر تارس ەتكىزىپ جەرگە قاتتىراق لاقتىر. پاكەتى جارىلىپ، تارى جان-جاققا تۇگەل شاشىلسىن، ماقۇل ما؟
ليدا اناسىنا جالتاقتاپ قاراپ قويادى. اناسى ءبارىن ءتۇسىندى. باسىن يزەدى. جىميىپ تۇر.
ليدا مەنىڭ قولىمداعى تارى سالىنعان پاكەتتى الدى.
— جەرگە تاستايمىن با؟
— جەرگە تاستا!
ليدا شىن كوڭىلمەن پاكەتتى جەرگە بار كۇشىمەن لاقتىردى. اياق استىنان سارى جولاقتى ماندارين ءتۇستى ساليۋت جارىلعانداي بولدى.
اسپان قاپ-قاراڭعى بوپ كەتتى. تۋرا ەرتەگىدەگىدەي. سۋىلداعان قاناتتاردىڭ دىبىسى. اينالاداعى شاتىرلاردان، اۋلالاردان اش قالعان كوگەرشىندەر تارىعا لاپ قويدى. ليدانىڭ اياعىنىڭ استى كوگەرشىندەرگە تولدى.
— اناشىم! قاراشى، قانداي كوپ! ولار ءبىزدىڭ تارىنى جەپ جاتىر! اناشىم! ءبىز ۆەنەتسيادامىز!
ءبىز اناسى ەكەۋمىز بىرگە كۇلدىك.
— تاماشا! راقمەت، سىزگە. وياتىپ العانداي بولدىڭىز. بۇگىن كوڭىلسىز كۇن بولىپ تۇر ەدى… — دەدى ليدانىڭ اناسى.
— كوڭىلسىز كۇننىڭ ءبارى ءاپ-ساتتە كوڭىلدى بولا سالادى. بالاشيحانى دا وسىلاي ۆەنەتسياعا اينالدىرىپ تۇرۋعا بولادى ەكەن.
— ءيا، ءتۇسىندىم، — دەپ كۇلدى اناسى. — ۆەنەتسيا كوشىپ كەلگەندەي...
شاپقىلاپ، قۋانىپ جۇرگەن ليدانى قۇشاعىنا الدى.
— مەن بوتامدى ەشقاشان رەنجىتپەيمىن، — دەدى.
قىزى الاقانىن شاپاتتاپ تۇر...
بولدى. ارى قاراي مەنىڭ كومەگىم قاجەت ەمەس.
شاشىلعان تارىنىڭ، باقىتتى قىزدىڭ، اش قالعان كوگەرشىندەردىڭ سيقىرشىسى ارى قاراي ۇشىپ كەتە باردى. ەڭ باستىسى، كوڭىلسىز ءساتتىڭ ءبارىن جاقسى جاققا وزگەرتىپ الۋعا بولاتىنىن ۇمىتپاعايسىز. نەمەسە كۇتە تۇرىڭىز... الدە ءوزىڭىز وزگەرتىپ الىڭىز...
ولگا ساۆەلەۆا
اۋدارعان شىنار ءابىلدا
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
