شايقورىق اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى تۇتىننەن كوز اشار ەمەس. سەندەلگەن جۇرت باسشىلىقتىڭ ەسىگىن تالاي توزدىرعانىن ايتادى. جامبىل اۋدانى، شايقورىق اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى حيميالىق قالدىقتاردان زارداپ شەگۋدە. كازفوسفات زاۋىتىنان شىققان قالدىقتار قازىرگى تاڭدا 9 ميلليون تونناعا جەتتى. اۋىل ماڭىنداعى كاناليزاتسيانىڭ كۇلىمسى ءيىسى دە تۇرعىنداردى قاجىتىپ ءبىتتى. بۇل بويىنشا قانداي شارالار اتقارىلۋ كەرەك؟
“التاي استىم،
الاتاۋدا تۇلەدىم،
سارىارقاعا سالدىم جىردىڭ تۇرەنىن” دەگەن ەكەن داۋىلپاز اقىن داۋلەتكەرەي كاپۇلى. جامبىل اسساڭىز شايقورىق اۋىلى ماڭىندا ۇلكەن “تاۋعا” تاپ بولاسىز. ءيا، قاتەلەسكەن جوقسىز. كادىمگى تاۋ بولىپ ۇيىلگەن حيميالىق قالدىقتار. جاڭا ەكولوگيالىق كودەكس بويىنشا ونەركاسىپ ورىندارى قالادان 100 كم قاشىقتىقتا ورنالاسۋ كەرەك. ال شايقورىق اۋىلىنىڭ ءدال ماڭىندا ورنالاسقان قالدىقتار بۇل تالاپتارعا مۇلدە ساي ەمەس.
نۇرشاكۇل ساپارباەۆا، اۋىل تۇرعىنى.
جەل تۇرسا اۋىلىمىزدى تۇگەل شاڭ باسادى. سىرتقا شىعىپ اۋا جۇتۋ مۇمكىن بولمايدى. جەل بولعان كۇنى بالالارىمىزدى ۇيدە ۇستاۋعا تىرىسامىز. حيميالىق زاتتىڭ شاڭى بولعان سوڭ دەنساۋلىعىمىزعا دا كەرى اسەرىن تيگىزە مە دەپ قورقامىز.
حيميالىق قالدىقتار ءوز الدىنا اۋىل ماڭىندا جينالعان كارىز سۋ جۇيەسى دە ءوز دەڭگەيىندە جۇمىس جاساماي تۇر. قالادان كەلەتىن قالدىق سۋ بەتى اشىق كۇيدە ساقتالادى. بۇدان كەلەتىن لاس اۋا اۋىل تۇرعىندارىن تيتىقتاتىپ ءبىتتى. ەكولوگيالىق احۋال قالاي شەشىلمەك؟ بۇدان شىعۋدىڭ جولدارى قانداي؟
ەكولوگ مامان:
تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعى باستى ورىندا. بىراق زاۋىت باسشىلىعى مۇنى ەسكەرمەيدى. بۇل ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ مىناداي جولدارى بار. زاۋىتتاردى قايتا قۇرۋ دەگەن بولادى. مىسالى، فوسفور مەن گيپس كازفوسفات زاۋىتىنا قاراتاۋدان اكەلىنەدى. ءوندىرىستى تىكەلەي شاحتا جانىنان اشسا، قورشاعان ورتاعا دا زيان تيمەس ەدى. ەكىنشىدەن، اۋىل سىرتىنداعى كارىز جۇيەسى ەسكى قۇبىرىمەن جابدىقتالعان. ول جەرگە جاڭا سەپتيكتەر ورناتىپ، سۋدى قايتا وڭدەۋدەن وتكىزە الاتىنداي جاعداي جاساۋ كەرەك.
زاۋىتتاردىڭ موينىندا قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىك بار. ماماننىڭ ايتۋىنشا، قالدىقتاردىڭ اسەرىنەن وكپەسى، ءتىسى زاقىمدانعان حالىققا جاعداي جاسالۋ كەرەك. مىسالى، شايقورىق اۋىلىنىڭ توزىعى جەتكەن ەمحاناسى كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەدى. 2 قاباتتى ەمدەلۋ ورتالىعىنا كەيدە حالىق تا سىيماي جاتادى. سوندىقتان تۇرعىندار اۋىلعا جاڭا اۋرۋحانا سالۋ ماسەلەسىن جوسپارعا قويسا ەكەن دەيدى.
زاۋىت باسشىلارى ەكولوگيالىق سالىق بويىنشا 1,5 ميلليارد تەڭگە تولەيدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قارجى ءتيىستى ورىنعا جۇمسالمايدى. ماسەلەن، سول قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ، الدىن الۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدىڭ ورنىنا، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە جۇمساپ جاتىر. دەنساۋلىعىنا الاڭداعان جۇرت لاۋازىمدى ورگانداردان كومەك كۇتۋدە.
اياۋلىم ءابىلدا،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
