ءامىرجان قوسان: «بەلارۋس: تاۋەلسىزدىك پەن تاقتالاستىڭ تاعدىرلى تاڭداۋى»

3920
Adyrna.kz Telegram

بەلارۋس ەلىندەگى جاعدايعا بۇكىل الەمنىڭ نازارى اۋعانى راس. بەلارۋس حالقى تاباندىلىعى مەن اۋىزبىرشىلىگىن كورسەتە ءبىلدى. ءالى دە شەگىنەر ەمەس.

وسى ورايدا «بۇل ەلدەگى جاعداي قازاقستانعا قالاي اسەر ەتەدى، جالپى بىزگە قانداي دا ءبىر قاۋپى بار ما، وسىدان ساباق العانىمىز ءجون بە الدە ۇلگى الساق بولا ما؟»، دەگەن سۇراقتاردى ساياساتتانۋشى ءامىرجان قوسان مىرزاعا قويعان ەدىك.

بەلارۋستەگى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىنگى جاعداي قازاقستانعا قالاي اسەر ەتەرىن ءسوز ەتپەستەن بۇرىن ەكى ەل نەسىمەن ۇقساس جانە نەسىمەن ەرەكشەلەنەتىنى تۋرالى ايتساق.

قاراپ وتىرساق، قازاقستان مەن بەلارۋس ءبىر جاعىنان ۇقساس، ەكىنشى جاعىنان مءۇلدەم بولەك.

ۇقساستىقتارى: ەكەۋى دە سوۆەتتىك يمپەريا قۇرامىندا بولدى، ەكونوميكا ينفراقۇرىلىمىندا، ساياسي ءومىر مەن قوعامدىق سانادا سول توتاليتارلىق كەزەڭنىڭ رەتسيديۆتەرى ءالى دە ساقتالعان. ەكى ەلدە دە 90-جىلداردىڭ باسىنان اۋىسپايتىن، اۆتوريتارلى جۇيە ورنىققان.

ءبىر گەوساياسي ۇقساستىعى تاعى بار: ەاەو مەن ودكب-نىڭ بەلدى دە بەلسەندى مۇشەلەرى رەتىندە ءىس جۇزىندە ەكەۋى دە رەسەيگە ءجىپسىز بايلانعان.

ايىرماشىلىقتارى سول: سوۆەت وداعى قۇلاعاننان كەيىن قازاقستان ليبەرالدىق، نارىقتىق ەكونوميكا جولىنا تۇسسە، بەلارۋس جوسپارلى-ديرەكتيۆتى جۇيەنى مەيلىنشە ساقتاپ قالۋعا تىرىستى (بۇرىنعى كولحوز باسشىسى لۋكاشەنكونى كەيبىر سىنشىلارىنىڭ وسى كۇنگە دەيىن سولاي اتاۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى وسى). بەلارۋس گەوگرافيالىق ورنى جاعىنان رەسمي تۇردە ەۋروپالىق ەل بوپ سانالادى.

سايلاۋالدى احۋال دە وزگەشە بولدى: بەلارۋستە لۋكاشەنكو تاعى دا، التىنشى رەت سايلاۋعا تۇسسە، بىزدە نازارباەۆتىڭ ورنىنا باسقا تۇلعا – «رەفورمالاردى قولعا الامىن» دەپ جاريالاعان توقاەۆ قاتىستى.

قازاقستانمەن ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسىنا تيگىزەر اسەرىنە كەلسەك، بەلارۋستە بولۋى مۇمكىن وزگەرىستەردىڭ ەكى جاعى بار.

بىرىنشىدەن، قازاقستان ەكونوميكاسى بەلارۋس ەكونوميكاسىنا سونشالىقتى تەلىنىپ قالماعان. ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 900 ملن دوللارعا جەتپەيدى دە. ونىڭ ءۇستىنە بىزدەن ول جاققا ەكسپورتتالاتىن قازبا بايلىقتارىنا (اتاپ ايتقاندا، مۇناي مەن مەتالل) بەلارۋس كەز كەلگەن بيلىك تۇسىندا ءزارۋ بولا بەرمەك. ول ەل الماسا، باسقالار الادى.

ەكىنشىدەن، مينسكىدە بيلىك باسىندا كىم قالسا دا، وعان كىم كەلسە دە، ەكونوميكالىق ءومىر, باسقا ەلدەرمەن, سونىڭ ىشىندە بىزبەن، بايلانىستار ءوز جالعاسىن تابا بەرەدى. راس، جاڭا بيلىك كەلىپ، بەلارۋس ەاەو-دان شىعىپ جاتسا، وسى وداق تاريفتەرىمەن كەلەتىن تاۋارلار قىمباتتاپ، بىرلەسكەن كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسىنىڭ قارقىنى باسەڭسۋى مۇمكىن. بىراق ول قازاقستان ءۇشىن سونشالىقتى قاۋىپتى ەمەس. ويتكەنى قازاقستاننىڭ ەاەو اياسىنداعى تاۋار الماسۋىنىڭ بەلارۋسقا تيەسىلىسى 3,2 پروتسەنت قانا.

مەن بولسام، باسقاشا ساباقتار تۋرالى ايتار ەدىم.

وتكەندە ۋكراينا مەن گرۋزيا، بۇگىن بەلارۋستاعى رەۆوليۋتسيالار كورسەتىپ وتىرعانداي، كەز كەلگەن ىشكى ساياسي كاتاكليزمنىڭ سىرتقى سالدارى بولادى. بۇگىندە شىن مانىندە مينسكىگە ىقپال جاساۋ ءۇشىن حالىقارالىق دەڭگەيدە كۇرەس ءجۇرىپ جاتىر. ونىڭ العى شەبىندە – رەسەي. ويتكەنى، ونىڭ نەويمپەريالىق ساياساتىنىڭ تۇپكى ماقساتى بەلگىلى – پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتە ءوز ىقپالىن ساقتاپ قالۋ. ەندى، مىنە، لۋكاشەنكو جەكەباس بيلىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى سەكىلدى ۇلى مۇراتتى تارك ەتىپ، قۇرباندىققا شالۋعا دايىن ەكەنىن اشىقتان-اشىق كورسەتىپ وتىر! قۇلاننىڭ قاسۋىنا – مىلتىقتىڭ باسۋى دەپ، كرەمل ءدال وسى جاعدايدى ءوز پايداسىنا شەشكىسى كەلەتىنى دە كوزگە ۇرىپ تۇر.

ىشكى, سونىڭ ىشىندە سەپاراتيستىك، قاۋىپتەرى بار قازاقستان ءۇشىن بۇل ساباق ەمەي نە؟!

ەكىنشى ساباقتىڭ ساياسي كۇرەسكە قاتىسى بار. ول - پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە بەلارۋس وپپوزيتسياسىنىڭ ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، بىرلىك تانىتۋى. باسقاسىن ايتپاعاندا بىرنەشە كانديدات بىرىگىپ، ءبىر-ءبىرىن شىن نيەتىمەن قولداپ، ەل ىقىلاسىنا يە بولدى. «اناۋ پالەنشەنىڭ، مىناۋ تۇگەنشەنىڭ ادامى, بيلىكتىڭ شپيونى» دەپ ءبىر-ءبىرىن قارالاپ، ءبىر-بىرىنە قارسى جۇمىس ىستەگەن جوق. ورتاق مۇددە جولىندا اۋىزبىرشىلىك تانىتا ءبىلدى. بۇل دا ساياسي مادەنيەتتىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى بولعانىنىڭ بەلگىسى بولدى. ءسويتىپ، بەلارۋستىڭ انتيبيلىكتىك كۇشتەرى الەۋەتىن ەسەلەي ءتۇسىپ، ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزە ءبىلدى. بىزدە بولسا، وكىنىشكە وراي، وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كەزىندە وپپوزيتسيا ونداي بىرلىك كورسەتە المادى.

بۇل ۇلكەن ساباق! بەلارۋس وپپوزيتسياسى سايلاۋعا دەيىن دە، ودان كەيىن دە، «باس-باسىنا بي بولماي»، ورتاق ءىس-قيمىل جاساپ، دەگەنىنە جەتىپ جاتىر.

بىزدە الدا پارلامەنت سايلاۋى كەلە جاتىر. سول كەزدە بەلارۋس دەموكراتيالىق كۇشتەرىنىڭ ءدال وسى تاجىريبەسىن ءبىز دە مەيلءىنشە ءتيىمدى ءارى ۇتىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك دەپ سانايمىن!

PS. ءدال وسى كۇندەرى مينسكىدەگى جاعداي وتە-موتە ۋشىعىپ جاتىر. ءتىپتى ازاماتتىق سوعىس باستالىپ كەتۋى ىقتيمال. لۋكاشەنكو ءارتۇرلى سىلتاۋلاردى جەلەۋ ەتىپ، باعزى ءداستۇر بويىنشا ءبارىن وزىنە جانە بەلارۋسكە قارسى سىرتقى كۇشتەرگە تەلىپ تاستاعىسى كەلەدى.

وسى ورايدا وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن ءبىر ورتالىق تەلەارنانىڭ «الاڭعا شىققان جۇرتتىڭ ارقايسىسىنا شەتەلدىك كۇشتەر 100 دوللاردان ۇلەستىردى» دەگەن ءبىر اقپاراتى ەسىڭە ءتۇسىپ كەتەدى ەكەن.

«لۋكاشەنكو ءوز حالقىنا قارسى قارۋ قولدانا ما، جوق پا؟» دەگەن ساۋال كۇن تارتىبىنە شىعا كەلدى.

ءوز باسىم، پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتە قىزمەتتەرى قانشاما قاراما-قايشىلىققا تولى بولسا دا، بيلىكتەن ءوز ەركىمەن كەتكەن ەلتسيندى، حالقى باس كوتەرگەندە ءوز وتانداستارىنا قارسى وق اتپاعان شەۆاردنادزە مەن اقاەۆتى مويىندايمىن...

ەركە جومارت،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر