– ءار ادام قورشاعان ورتاسىنىڭ تازالىعى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ، ەلەكتر ەنەرگياسىن، سۋدى ۇنەمدەۋ، ەكولوگيالىق تۇرعىدا تازا ءونىمدى قولدانۋ سياقتى قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاي ءبىلۋى قاجەت. «سپارتا استانا» ەكوكلۋب ەكولوگيالىق قوزعالىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، قر ەكو امباسسادورى، ۆولونتەر اسەل قۇسپانوۆا قازاقپارات تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى. «ەكولوگيالىق باعىتتا جۇمىس ىستەۋىمە ۇلكەن اپكەم ىقپال ەتتى. ونىڭ بۇل سالادا جۇرگەنىنە ءۇش جىلدان اسىپ كەتتى. ول مەنى بۇل سالادا ەڭبەك ەتۋىمە كوندىرگەن جوق جانە ءماجبۇر ەتكەن جوق، ارينە. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ءوزىم وسىنداي توقتامعا كەلدىم. «قوقىس« دەپ اتالاتىن ءفيلمدى كورگەننەن كەيىن قورشاعان ورتانى قورعاۋ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ءبىلدىم. الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىندىم جانە ۆولونتەرلىكپەن اينالىسۋ - ومىردەگى باستى مىندەتىم دەپ سانايمىن. مەن 2018 جىلدان بەرى ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە باسا نازار اۋدارا باستادىم. باستاپقىدا ۇيدەن شىققان تۇرمىستىق قالدىقتاردى قاپشىققا ىرىكتەپ سالا باستادىم. ودان كەيىن ەكولوگيا تۋرالى اقپاراتتاردى قاراپ، جيناقتاپ، ول تۋرالى وزگە ادامدارعا ايتا الاتىنىمدى ءتۇسىندىم. ەكولوگيا سالاسىندا ۆولونتەر رەتىندە جۇمىس ىستەۋىمە وسى جاعداي ىقپال ەتتى»، - دەيدى اسەل قۇسپانوۆا. ول «سپارتا استانا» ەكوكلۋب ەكولوگيالىق قوزعالىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكو امباسسادورى، ەكوبەلسەندى جانە وسى سالادا ۆولونتەر. اسەل تابيعاتتى ايالاپ ۇستاۋدى قولدايدى جانە سەنبىلىكتەرگە بەلسەندى تۇردە قاتىسادى. «2019 جىلدىڭ 1 ناۋرىزى كۇنى «سپارتا استانا» ەكوكلۋب ەكولوگيالىق قوزعالىسىن قۇرىپ، ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە نەمقۇرايلى قارامايتىنداردىڭ باسىن بىرىكتىرۋدى ءجون دەپ شەشتىم. بىرگە كۇرەسسەك، ءىسىمىز ناتيجەلى ءارى پايدالى بولادى دەپ سەنەمىن. ەكوكلۋبتىڭ باستى ماقساتى - قالانى، ەلوردانى، الەمدى تازا ۇستاۋ. ءوزىم سياقتى ويلايتىنداردى جانىما جيناپ الدىم. سەنبىلىك وتكىزگەن كەزدە تۇرمىستىق قالدىقتاردى ءارتۇرلى قاپقا ىرىكتەپ، ءبولىپ سالامىز. الەۋمەتتىك جەلىلەردە ەكولوگياعا قاتىستى يدەيالارىممەن ءبولىسىپ، مەكتەپ، ۋنيۆەرسيتەت جانە ءىرى كومپانيالاردا شەبەرلىك سىنىبىن وتكىزىپ، ءدارىس وقيمىن«، - دەيدى ول. ول بولاشاقتا ءارتۇرلى شارالاردى ەكولوگياعا نازار اۋدارا وتىرىپ وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. «بىلتىر سپورتتىق شارالاردى ەكولوگيالىق تۇرعىدا باسا نازار اۋدارىپ وتكىزدىك. ءبىز جاسىل جانە سارى كونتەينەر ورنالاستىرىپ، تاعام قالدىقتارىن جاسىل كونتەينەرگە، ال سۋ، سۋسىن ىدىستارىن سارى كونتەينەرگە سالۋعا ۇگىتتەدىك. وسىلايشا ەلوردادا پيلوتتىق جوبام جۇزەگە استى. قازىر امباسسادور رەتىندە مينيسترلىكپەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولىپ، ەكولوگياعا قاتىستى يدەيالار مەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدامىز»، - دەيدى ول. سونداي-اق، اسەل قۇسپانوۆا ەلوردا تۇرعىندارىنا تۇرمىستىق قالدىقتاردى ىرىكتەپ، بولەك سالۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋرالى تۇسىندىرەدى. «ءبىز ەكولوگيامىز تازا بولۋ ءۇشىن قانداي دا ءبىر قادام جاساۋىمىز كەرەكتىگىن ايتامىز. ءار قادامنىڭ ايتارلىقتاي ماڭىزى بار. ءار ادام قورشاعان ورتاسىنىڭ تازا بولۋىنا ءوزى جاۋاپكەرشىلىك الىپ، ەلەكتر ەنەرگياسى مەن سۋدى ۇنەمدەۋ، ەكولوگيالىق تازا ءونىم قولدانۋ سياقتى قاراپايىم قاعيدالاردى جۇزەگە اسىرۋى كەرەك. جيناپ، تازالاپ كەتەتىن جەر ەمەس، قوقىس تاستالمايتىن جەر تازا بولادى.»الەمدى وزگەرتكىڭ كەلسە - وزىڭنەن باستا«. ءبىزدىڭ ۇستانىم وسىنداي»، - دەيدى ول. اسەل قۇسپانوۆا ەكولوگيالىق وزەكتى ماسەلەلەردى جانە ونىمەن كۇرەسۋ جولدارىن ايتتى. «رۇقسات ەتىلمەگەن قوقىس ورنى، قوقىس تاستاماۋ مادەنيەتى، وندىرۋشىلەرگە قاتىستى زاڭنامانىڭ جوقتىعى - مۇنىڭ ءبارى ەكولوگيالىق وزەكتى ماسەلە. ەگەر قايتا وڭدەۋگە جارامايتىن قاپ شىعارۋعا تىيىم سالىنسا، قوقىس الدەقايدا از بولۋشى ەدى. 80% قالدىقتىڭ 10-12%-ى عانا وڭدەلەدى. ءىرى قالالاردا عانا جابدىقتالعان قوقىس پوليگونى بار، ال قالعان وڭىرلەردە جوق»، - دەيدى ەكوبەلسەندى. ول ەكولوگيالىق ماسەلەمەن كۇرەسۋدى زاڭنامالىق دەڭگەيدە شەشۋ كەرەك دەپ سانايدى. «مەن قورشاعان ورتاسىن تازا ۇستاماعان ادامعا ايىپپۇل سالۋ كەرەك دەگەندى قولدايمىن، سەبەبى بىزگە جىلدام ارەكەت ەتۋ كەرەك. شارالاردى زاڭنامالىق دەڭگەيدە قابىلداۋ كەرەك. ادامدار زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرمەيتىن نارسەدەن قورىقپايدى. ولار جازالانعان كەزدە عانا ويلانادى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق جاعداي جىلارمان كۇيدە. قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە 100 ملن توننادان استام تۇرمىستىق قالدىق بار. كۇنىنە 5-6 ملن توننا تۇرمىستىق قالدىق شىعادى. بۇل تۇرعىن سانى از ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن وتە ۇلكەن كورسەتكىش. بۇل ماسەلەگە كوپ كوڭىل بولەتىن باسقا ەلدەرمەن سالىستىرىپ قاراعاندا ەكولوگيالىق مادەنيەتىمىز وتە تومەن. مىسالى، جاپونيا حالقى قوقىستى ىرىكتەپ سالۋعا ۇيرەنىپ قالعان. بۇعان شۆەتسيا، نورۆەگيا جانە گەرمانيانى قوسۋعا بولادى. بۇلار -ەكولوگيالىق جاعدايى جاقسى ەلدەرگە جاتادى»، - دەيدى ول. بۇعان دەيىن جازعانداي، ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكو امباسسادورى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل ونىڭ بيلىكپەن ديالوگ قۇرۋىنا ىقپال ەتەدى. «بيلىكپەن ديالوگ ورناتا الاتىنىمىز قۋانتادى. ءبىز قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايمىز، بىراق ەكولوگيالىق سۇراقتاردى رەتتەيتىن اكىمشىلىك تەتىك تە كەرەك. بيلىك وكىلدەرى قول ۇشىن سوزۋعا ءازىر، سەبەبى ولار دا ەكولوگيامىز ءۇشىن الاڭدايدى. بۇل مەنڭ قۋانتادى»، - دەيدى اسەل قۇسپانوۆا.
قازاقپارات
